‘De Europese Green Deal wordt met de dag grijzer’

‘We hebben gewoonweg geen tijd voor afleidingen als het gaat om een efficient klimaatbeleid’, schrijven Belén Balanyá en Lala Hakuma Dadci van Corporate Europe Observatory over de invloed van de gaslobby op de Europese Green New Deal.

Terwijl de Duitse kanselier Angela Merkel vandaag een bezoek brengt aan het Europees Parlement in Brussel, presenteert de Europese Commissie haar ‘Waterstofstrategie’, een belangrijk onderdeel van de Europese Green Deal (EGD) en de doelstelling van klimaatneutraliteit tegen 2050. De EGD werd op 11 december 2019 door Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen aangekondigd als het ‘man op de maan-project’ van de EU.

Maar net als de Duitse regering – die vorige maand haar eigen waterstofstrategie presenteerde – lijken ook de Europese Commissie en andere EU-instellingen bedwelmd te zijn door de valse beloften van de gasindustrie.

Beide Waterstofstrategieën geven officieel prioriteit aan groene waterstof (gemaakt van hernieuwbare energie), maar houden de deur stevig open voor fossiel gas en waterstof gemaakt met fossiele brandstoffen. Ondertussen vertellen wetenschappers ons dat de klimaatnoodtoestand vereist dat we fossiele brandstoffen in de grond laten, en dat geldt ook voor gas, dat net zo sterk bijdraagt aan klimaatverandering als elke andere fossiele brandstof. We hebben gewoonweg geen tijd voor afleidingen als het gaat om een efficient klimaatbeleid.

Maar beleidsmakers en besluitvormers raken steeds meer verstrikt in argumenten van ‘politiek realisme’ en van ‘we moeten iedereen aan boord hebben’; En tegelijk wordt in deze context wat de wetenschap ons vertelt het raam uit gegooid. Maar het ‘politiek realisme’ in Brussel en andere Europese hoofdsteden dreigt zowel de klimaatverbintenissen van de EU als het Akkoord van Parijs teniet te doen.

Want alle mooie retoriek rond de Green Deal ten spijt, we zijn bezig een gevaarlijke, op hol geslagen klimaatverandering te bestendigen. De Green Deal wordt met de dag grijzer. Waarom is de waterstofstrategie -en wat nog verontrustender is- de Europese Green Deal, in essentie een pleidooi voor fossiel gas?

Zoals het groene Europees parlementslid Michael Bloss het uitdrukte: ‘De gaslobby heeft een enorme invloed op de EU-waterstofstrategie.’ Een rapport van Corporate Europe Observatory, dat gisteren werd gepubliceerd, beschrijft de vieze vingerafdrukken van de fossiele-brandstoflobby op de plannen voor de EGD, het meest belobbiede beleidsdomein in de Brusselse “EU bubble”. In de eerste 100 dagen na de start van de Europese Commissie kwamen Europese topambtenaren die verantwoordelijk zijn voor EGD 151 keer bijeen met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, ongeveer 11 keer per week. Dat aantal zal echter waarschijnlijk nog hoger liggen, aangezien de beperkte Europese transparantieregels alleen betrekking hebben op de top één procent van de ambtenaren (300 in totaal), zodat we niet weten hoeveel lobbybijeenkomsten er nog onder dit niveau hebben plaatsgevonden, noch wat er wordt besproken.

De meest lobbymeetings waren er voor commissaris Frans Timmermans en zijn kabinetsleden. Helaas scoren zij vooral ook heel slecht op het vlak van transparantie. Van slechts drie van de 56 vergaderingen over de EGD met het bedrijfsleven zijn er notulen beschikbaar. Shell, Eurogas, Polska Grupa Energetyczna (PGE), de European Chemical Industry Council (Cefic), Eni en Gas Infrastructure Europe behoren tot de lobbyisten voor fossiele bedrijven die met Timmermans of met leden van zijn kabinet hebben vergaderd, zonder dat er gegevens zijn geregistreerd. We moeten als burgers Timmermans dus maar gewoon geloven dat die lobby-meetings geen invloed hebben op de Green Deal?

De EGD is het geesteskind van Timmermans en tevens het vlaggenschip van de nieuwe Europese Commissie. Timmermans is een zeer enthousiaste en goede communicator en al helemaal als het gaat over “zijn” EGD. Zijn taalgebruik laat soms doorschemeren dat de klimaatambities van de Green Deal een bittere pil zijn voor de fossiele-brandstofindustrie. Zo zei hij onlangs nog in interviews: ‘Weinig kalkoenen zullen applaudisseren voor het kerstdiner.’ Maar om zijn metafoor uit te breiden: de realiteit die wij zien is dat hier de kalkoenen mee beslissen over wat er op het menu staat en dat zal dus geen kalkoen zijn…. Het is precies dit waar met name de gas-lobby in is geslaagd.

Bovendien heft de fossiele-brandstoflobby, in plaats van de les te leren van Covid-19 dat we wetenschappelijke waarschuwingen ernstig moeten nemen – of het nu gaat om nieuwe ziekten of klimaatverandering – de huidige crisis ook op een opportunistische manier misbruikt. De fossiele-brandstoflobby heeft de schok van de pandemie benut en is er in naam van ‘economisch herstel’ in geslaagd om EU-fondsen voor waterstof en CCS (de nog immer onbewezen koolstofafvang en opslagtechnologie, waarbij met CO2 in de grond pompt) te verdubbelen. Dit is het perfecte voorbeeld van wat auteur Naomi Klein de ‘shockdoctrine’ noemt.

In het algemeen is de sector van fossiele-energiebedrijven heel blij met de focus die de EU legt op ‘net-zero uitstoot tegen 2050‘ en het streven naar waterstof. Waarom? Omdat het hun bedrijfsmodel grotendeels intact laat en het mogelijk maakt dat grote energiebedrijven de controle houden over een gecentraliseerd energiesysteem, waarvan ze nu en in de komende decennia kunnen blijven profiteren met stevige winsten. Net als bij andere ‘valse oplossingen’ die de fossiele brandstofindustrie de afgelopen decennia als prioriteit naar voren schoof, stelt de waterstofoptie de fossiele brandstofbedrijven in staat om te blijven vervuilen zonder veel verstoring van hun bedrijfsmodel.

Deze technologische ‘oplossingen’ waarbij gas het uitgangspunt vormt, bieden geen fundamentele oplossing voor de klimaatverandering en kunnen in feite een gevaarlijke afleiding zijn van echte klimaatactie; Door deze strategie van Duitsland als voorzitter van de EU, net als die van de Europese Commissie, worden we collectief vastgeketend omdat er met bakken Europees geld zal worden gebouwd aan een nieuwe infrastructuur voor een toekomst met fossiele brandstoffen.

Uit een nieuw rapport van CounterBalance blijkt dat ook de Europese Investeringsbank (EIB), die aankondigde de Europese klimaatbank te willen worden, voor zijn beleid vele ‘achterdeurtjes’ openlaat, waardoor toch voor enorm veel geld klimaatonvriendelijke projecten gefinancierd zullen worden. Een onderzoeksproject van Europese journalisten van Investigate Europe, liet vorige week zien dat de Europese lidstaten nog steeds voor minstens 137 miljard euro per jaar aan subsidies uitdelen aan fossiele brandstoffen. België was volgens dat onderzoek koploper in Europa.

Dit alles gebeurt dus in plaats van een toekomstproject, bestaande uit hernieuwbare energiebronnen en gedecentraliseerde energie-opwekking. Dat laatste kan, zoals sommige steden en dorpen nu al laten zien, ten goede komen aan de burgers, de lokale gemeenschap én het klimaat. Maar dit nieuwe energieparadigma is een ronduit beangstigend scenario voor de vervuilende energiereuzen die de politiek en de industriële ontwikkeling een eeuw lang hebben gedomineerd.

Daarom is de bevoorrechte toegang van de fossiele-brandstoflobby tot de Europese politiek zo giftig. Want ja, Timmermans heeft een fantastisch goede communicatiestijl, maar daden zijn belangrijker dan woorden. En de beleidsactie die we tot nu zien heeft ons vijftig tinten grijs opgeleverd, en niet voldoende groen om een verschil te kunnen maken, voor een leefbare toekomst die de generaties na ons verdienen.

Belén Balanyá en Lala Hakuma Dadci zijn onderzoeker bij Corporate Europe Observatory, een organisatie die zich inzet om de invloed van lobbywerk op de besluitvorming van de Europese instellingen openbaar te maken.