‘Zonder Europese Unie verliest iedereen’

De Europese leiders ontmoeten elkaar donderdag om het nog maar eens te hebben over de hulp aan de zwaar geteisterde Zuid-Europese landen. Wat betekent solidariteit nog?

In de nood leert men zijn vrienden kennen, zo luidt het spreekwoord, maar dat is toch maar de helft van het verhaal. Ook in goede tijden leert men zijn vrienden kennen, alleen is er dan minder aandacht voor. De perikelen waarmee de Europese Unie vandaag te maken heeft, illustreren dat. Het voortbestaan van de EU is bedreigd. Niet alleen omdat de rijke landen in het noorden van Europa aarzelen om een helpende hand te reiken aan de landen in het zuiden van Europa, die met de coronacrisis in hoge nood verkeren. Het komt ook doordat de Zuid-Europese landen, toen het water hen nog niet aan de lippen stond, nalieten de nodige voorzorgen te nemen.

Volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) beleeft de wereldeconomie met een krimp van 3 procent nu de zwaarste recessie sinds de Grote Depressie van de jaren dertig. In de rijke landen zou de economische activiteit dit jaar dalen met 6 procent. Sommige van die landen worden nog zwaarder getroffen. Vooral Italië krijgt het zwaar te verduren – en dat stond er met een schuldgraad van 136 procent van het bruto binnenlands product (bbp) al niet goed voor. Volgens het IMF zal het Italiaanse bbp met zo’n 10 procent krimpen terwijl de schulden met zo’n 20 procent zullen oplopen. Dat maakt dat de schuldgraad (verhouding schuld tegenover bbp) richting 180 procent gaat. Voor België verwacht het IMF een krimp van 6 procent van het bbp, de Nationale Bank en het Planbureau ziet onze overheidsschuld oplopen van 100 naar 115 procent.

Italië heeft de andere Europese lidstaten al herhaaldelijk om steun gevraagd. De Duitse en Nederlandse regering zijn niet geneigd om daar serieus op in te gaan. De Italiaanse premier Giuseppe Conte waarschuwde de voorbije weken meermaals dat het Europese project in gevaar komt omdat het rijke noorden van Europa te weinig solidariteit toont met het zwakke zuiden, met landen als Italië en Spanje. Dat is een reëel gevaar.

De Franse president Emmanuel Macron wees er al op dat de Europese Unie voor ‘het moment van de waarheid’ staat: ‘De EU moet beslissen of ze meer is dan een economische eenheidsmarkt. Als we daar niet in slagen, geef ik u nu al op een blaadje dat de populisten vandaag, morgen, overmorgen gaan winnen in Italië, Spanje, misschien ook in Frankrijk en elders in Europa.’ En dat zou het eind van de EU kunnen betekenen. Macron, die zelf aan het hoofd staat van een land dat financieel-economisch maar pover presteert, gelooft dat ‘de EU een politiek project is. Als dat zo is, is de menselijke factor nu de topprioriteit en moeten we solidair zijn.’

Die rijke landen uit het noorden van Europa wijzen er steeds op dat solidariteit ook betekent dat een land in goede tijden zijn overheidsfinanciën wat op orde probeert te brengen. Daar is zeker wat voor te zeggen. Italië heeft nagelaten dat te doen. Net als Frankrijk en België. Ondanks herhaalde waarschuwingen van Europa. Daarbij mag niet worden vergeten dat de rijke Noord-Europese landen op allerlei manieren – en zeker sinds de invoering van de euro – hebben geprofiteerd van het arme zuiden. Dat staat nog los van het feit dat Nederland zich de voorbije decennia ontpopte als een belastingparadijs voor multinationals, waardoor andere lidstaten veel belastinginkomsten mislopen. Erg solidair is dat niet van onze noorderburen.

Donderdag houden de Europese leiders een virtuele topontmoeting waar dit alles opnieuw op tafel komt en de toekomst van Europa ter discussie staat. Nu we in de zwaarste recessie sinds de Grote Depressie zitten, mogen de rijke Europese landen niet aarzelen en moeten ze hun solidariteit tonen met de landen die in een zeer diepe economische én humanitaire crisis zitten. Ze moeten dat doen uit menselijkheid. Als dat niet lukt, moeten ze het maar doen uit eigenbelang: zonder Europese Unie verliest iedereen.