‘Privatiseren van water? Destructief model botst op zijn grenzen’

‘Op water, elektriciteit, onderwijs, justitie en zorg horen geen winsten te worden gemaakt. Het zijn basisdiensten en daarom behoren ze eigenlijk tot de kerntaken van een overheid’, schrijft Sara De Mulder van Liberales.

In Argentinië, Bolivia, Chili en Peru vinden sinds het jaar 2000 waterprotesten plaats. Deze zijn een reactie op terugkerende pogingen van hun respectievelijke overheden om de watervoorzieningen van miljoenen burgers te privatiseren. In sommige gevallen gaat het over wekenlange demonstraties tegen de nationale overheden, die in privépartners als Nestlé een oplossing denken te vinden voor het gebrek aan degelijke infrastructuur en toegang tot drinkbaar water voor haar burgers.

Terecht eisen diezelfde burgers van hun overheid dat ze haar taken correct uitvoert en haar ingezetenen zelf voorziet van deze basisbehoefte.

De contracten die voorliggen met privé-bedrijven gaan soms tot in het absurde. Zo mochten Peruviaanse boeren geen regenwater meer opvangen tenzij men betaalde, omdat dit het potentiële grondwater is waar de privéfirma dan gebruik van maakt om water te verdelen en/of te bottelen. Regenwater opvangen schaadt de privébelangen van het bedrijf en dat is een dikke no go.

Privatiseren van water is hetzelfde als lucht privatiseren of land, als je de logica eventjes doortrekt. Het is een idee dat zo absurd is dat het miljoenen mensen op de been krijgt in wekenlange protesten. In een kapitalistisch systeem is the sky the limit en leek tot voor kort alles geschikt voor verkoop. Dit destructieve, onhoudbare graaimodel stoot niet enkel in Zuid-Amerika maar ook hier stilaan op haar ziekelijke grenzen.

Globaal stijgen de energieprijzen maar voor Belgische particulieren swingen ze ondertussen echt de pan uit. Tegelijkertijd stevenen energiereuzen als Engie af op monsterwinsten die tot in de miljarden lopen. Winst is datgene wat overblijft nadat alle kosten van productie/aankoop en levering zijn afgetrokken. Met andere woorden als onze energiefactuur dramatisch stijgt omdat Engie haar elektriciteitsprijs verhoogt maar vervolgens 2.6 miljard euro winst boekt, dan verhoogt ze niet haar prijs omdat de elektriciteit duurder wordt (een legitieme reden) maar wel omdat haar winstmarge dan hoger wordt. Honderdduizenden gezinnen worden dus in de (energie)armoede geduwd omdat ze een meerprijs betalen voor een product dat an sich niet duurder is geworden, louter om de winstmarge van een bedrijf en haar handvol aandeelhouders stinkend rijk te maken.

Net als de Zuid-Amerikaanse boeren hebben die honderdduizenden gezinnen weinig keuze. Elektriciteit is in onze samenleving (helaas) een basisbehoefte geworden, iedereen heeft water en lucht nodig hetzelfde gaat op voor elektriciteit. Voor lucht zal nooit iemand gek genoeg zijn te betalen. Ik denk dat we het ook wel eens zijn dat kosten voor consumenten gerelateerd aan water, beperkt horen te blijven tot de voorziening en het onderhoud van degelijke infrastructuur, waterzuivering en het verwerken van afvalwater. Op water, elektriciteit, onderwijs, justitie en zorg horen geen winsten te worden gemaakt. Het zijn basisdiensten en daarom behoren ze eigenlijk tot de kerntaken van een overheid, dit in tegenstelling tot het financieren van bedrijfswagens, zonnepanelen, jobkortingen en religieuze instanties.

Maar stel dat men toch van mening is dat water geprivatiseerd mag worden en energie geen basisbehoefte is maar een luxeproduct, dan moet het ook mogelijk zijn als particulier om hier zelf in te voorzien. Regenwater opvangen moet dan gewoon kunnen zonder boetes en bedreigingen. Ook het delen van gezamenlijk opgewekte elektriciteit los van de privébedrijven die deze voorzien moet dan mogelijk zijn. In Vlaanderen is dat dankzij het hardcore lobbywerk van diezelfde energiebedrijven niet mogelijk. Je bent als particulier verplicht je aan te sluiten op het net. Je mag niet gewoon tien zonnepanelen op je dak zetten en een kabeltje naar je buur trekken om samen je wasmachine te laten draaien op de gratis beschikbare zonne-energie.

Met regenwater mag je hier nog je toilet doorspoelen maar water zelf oppompen of je eigen waterput steken, zal je niet zomaar lukken. Zo kreeg ik van het toenmalige TMVW (huidige Farys) een factuur voor het feit dat ik een waterput heb en deze gebruik in plaats van hun leidingwater. Niet alleen moet ik dit bedrijf een forfaitair bedrag betalen voor letterlijk niets aan dienstverlening; de put, de leiding en de pomp zijn van mij, de elektriciteit om het water op te pompen betaal ik zelf en als één van die dingen stuk gaat dan is het al zeker Farys niet die de boel komt herstellen, daarbovenop mogen ze ook ieder jaar het bedrag verhogen. Indexeren heet dat. Een factuur die acht jaar geleden 38 euro bedroeg, is ondertussen met gemak verdrievoudigd. Mijn loon is dat niet want maak alstublieft niet de denkfout dat die monsterwinsten worden verdeeld onder het personeel.

De opeenstapeling van zoveel flagrante oneerlijkheid en onbeschaamde winsthonger, roept woede op bij de vele getroffen gezinnen maar nog steeds blijft de politieke klasse doof, blind en angstwekkend lamlendig als het aankomt op het aanpakken van de zoveelste sociale catastrophe. Ook op lange termijn is er enkel onduidelijkheid. Klimaatmaatregelen zijn onbetaalbaar aldus de politieke klasse, de gevolgen zijn dat evengoed. Ze zijn zelfs nu al onbetaalbaar want waarom anders zitten zoveel mensen nog steeds in de kou, in van vocht vergeven huizen, zoveel maanden na de overstromingen en dat in zowat het rijkste landen ter wereld. Hoe de overheid een transitie ziet van fossiele brandstoffen naar andere vormen van energie, waarbij elektriciteit de logische en ook wellicht enige dekkende keuze zal zijn, is helemaal een raadsel bij zoveel ostentatief geëtaleerde onkunde om de prijs van die elektriciteit dan binnen de perken te houden.

Ook in Zuid-Amerika is de woede van o.a. de Peruviaanse boeren zo groot dat ze vanuit hun dorpen in de Andes afdaalden naar de hoofstad Lima om te strijden voor wat in essentie neerkomt op hun recht op leven. Het water staat teveel van ons ondertussen letterlijk aan de lippen. Het is best dit in gedachten te houden want er is niets gevaarlijker dan mensen die niets meer te verliezen hebben, en daar zijn we heel erg naar op weg.