‘Ook wie in Vlaanderen ijvert voor een wereld in vrede en harmonie, kan niet om de boodschap van Gandhi heen’

‘Welke politicus doorbreekt het taboe om het debat te eisen over een onmiddellijk wapenembargo tegen Saudi-Arabië?’ vraagt Johan Velghe van Vlinks naar aanleiding van de 150ste geboortedag van Gandhi.

Vredesvlaggen aan gevels, briefschrijfacties, theatervoorstellingen, lezingen en debatten, het ontvouwen van de grootste vredesvlag op het Ieperse marktplein, getuigenissen van vluchtelingen over oorlogsgeweld, acties in 140 Vlaamse steden en gemeenten,… merkte u er iets van? De berichtgeving over de lopende Vlaamse Vredesweek (dertigste editie) verzeilt in het beste geval in de regionale rubrieken. Het Vlaams Parlement, beheerst door Vlaams-nationalisten die de erfenis van de Frontbeweging uit de Eerste Wereldoorlog tot hun canon rekenen, focust ondertussen op een stoelendans. Het duidelijke ‘Nooit meer oorlog’ van de Fronters schoven de Vlaams-nationalistische parlementariërs al eerder ( bij de aankoop van de F35 gevechtsvliegtuigen) radicaal van tafel. Voor hen blijft België goed en wel onderaannemer van de oorlogen die de VS voert. De zingeving van het Vlaams Vredesinstituut wordt hierbij van tafel geveegd.

In deze verruwende tijden wordt niet eens de mondhoek opgetrokken bij het vernemen van de vraag van de kraanvogels. Duizenden en duizenden kraanvogels in origami werden de voorbije weken op initiatief van Pax Christi en het Rodenbachfonds gevouwen als vraagstelling aan de toekomstige federale regering om voortaan te investeren in vrede.

Ook wie in Vlaanderen ijvert voor een wereld in vrede en harmonie, kan niet om de boodschap van Gandhi heen.

Niet toevallig op woensdag 2 oktober worden de kraanvogels van de IJzertoren (Vlaanderens symbool van vrede, vrijheid en verdraagzaamheid) naar de politici in Brussel gebracht. Die 2de oktober is de internationale dag van de geweldloosheid. Of anders uitgedrukt: geweld is nooit de goede oplossing voor een conflict. Die dag is geënt op de geboortedag van Mohandas Karamcharid Gandhi, nu honderdvijftig jaar geleden.

Mahatma Gandhi, zoals hij genoemd werd – Mahatma staat voor ‘grote ziel’ – wordt wereldwijd bekeken als het icoon van geweldloos verzet en religieuze tolerantie, behalve in zijn eigen India waar zijn politieke erfenis zwaar onder druk staat.

Hindoenationalisten beschikken er sinds 2014 over een absolute parlementaire meerderheid. Zij sturen aan op een delegimitering van Gandhi tot een eerherstel voor zijn moordenaar toe.

Drie schoten uit de Berettarevolver van de hindoenationalist Nathurami Godse doodden zijn geloofsgenoot Gandhi op 30 januari 1948. Twee van Gandhi’s zonen vroegen om gratie bij het uitspreken van de doodstraf van zijn moordenaar. De doodstraf is immers in strijd met het principe van geweldloosheid. Van de opdeling van Brits-Indië in India en Pakistan was Gandhi allerminst voorstander, maar finaal zag hij geen andere uitweg. Het werd zijn doodvonnis, uitgesproken door die hindoes die de anti-moslimretoriek aanhielden.

De in Engeland opgeleide jurist Mahatma Gandhi zette zich met consequente geweldloosheid zowel in voor gelijkwaardigheid van de Indiase bevolkingsgroep in Zuid-Afrika, als in het in kasten verdeelde Brits-Indië. Hij kende als vrijwilliger in het Britse leger (WO I) de desastreuze gevolgen van oorlog. Zijn actieve geweldloosheid – Je kan geen hand schudden met een gebalde vuist – was revolutionair bij zijn inzet voor een soeverein India. Hoopvol waren zijn herhaalde pleidooien voor het samenleven van hindoe, moslims en christenen en voor respect en gelijkheid voor vrouwen. Net als dat hij voorstander was van één mondiaal betaalsysteem, pleitte hij voor de invoering van Esperanto als universele hulptaal als conflictvoorkoming.

Gandhi leeft voort in vele boeken, filosofische essays, een film, debatten en lezingen. De visionair Gandhi hield voor: De toekomst hangt af van wat je nu aan het doen bent. Klimaatnegationisten tot alles voor zich uitschuivende klimaatrealisten zullen bij het lezen van de woorden van Gandhi wellicht ook geen mondhoek vertrekken.

Waar de opstandelingen van de Parijse Commune (1860) het scherp stelden dat er blijvende maatschappelijke onrust zal zijn zolang er één iemand van ontbering sterft op de trappen van het van weelde uitpuilende paleis, zo wees Gandhi hebzucht aan als de infernale spiraal: De aarde biedt voldoende om ieders behoefte te bevredigen maar niet ieders hebzucht.

Wie ijvert voor een wereld in vrede en harmonie, de initiële essentie van onder meer de Vlaamse beweging toch, kan niet omheen de eigentijdse boodschap van de empathische en profetische kritische denker voor de 21^e eeuw. Gandhi was en is een verbinder over verschillen heen.

Het uitbreidingsgeweld (kolonialisme van de Britten en religieus extremisme) waartegen Gandhi zich keerde is een kwaal van alle eeuwen, ook de 21^e. De opsomming is eindeloos: van de ‘heropvoeding’ van Oeigoeren in China tot de weigering van Erdogan om tot overleg te komen met de Koerden; van CETA- en andere dominante handelsverdragen tot aan religie en ideologie gerelateerd geweld van salafistisch geïnspireerde terroristen en White Power; van memes en trollen op sociale media tot racisme in straten en voetbalstadia. Dat uitbreidingsgeweld is herkenbaar: ondemocratische macht verwerven door verplichte onderwerping of verdrijving en de daarmee parallel lopende drang om nog rijker te worden. Iedereen, van de EU over Trump tot president Xi Jinping pleiten voor vrede, terwijl ze ‘macht’ bedoelen of een soort vrede die niet even gunstig is voor anderen. De Pax Romana spijsde het rijke Rome, maar pakweg Hannibal of Gallische stammen dachten er wel eventjes anders over.

Waarom dringen niet alle partijen aan op het ondertekenen door België van het door de VN voorgelegde verdrag dat kernwapens verbiedt?

Geweld dient enkel de belangen van de superrijken. Oorlog is een snelweg naar armoede en nieuwe vluchtelingenstromen. De gevolgen zijn steeds apocalyptisch en spijts die bittere ervaring tellen we vandaag meer conflicten dan tijdens de Koude Oorlog. Enkel vrede biedt hoop en vooruitgang.

De beleidsvoerders die tijdens de herdenkingsvloed ’14-’18 elkaar verdrongen om in beeld te komen, wijzen verder alle morele en daadwerkelijke verantwoordelijkheid af. Direct, indirect of door schuldig verzuim leveren ze verder wapens of polariseren er verder lustig op los.

Vlaanderen maakt hightech onderdelen. In Wallonië durft geen enkele partij het aan de wapenproductie in Herstal in vraag te stellen. De wapenuitvoer naar Saudi-Arabië neemt niet af, integendeel het gaat om de belangrijkste klant van FN Herstal. Amoreel is een woord dat niet in de contracten voorkomt. Welke politicus doorbreekt het taboe om het debat, zowel in het federale, het Vlaamse als het Europees Parlement te eisen over een onmiddellijk wapenembargo tegen Saudi-Arabië? Waarom dringen niet alle partijen aan op het ondertekenen door België van het door de VN voorgelegde verdrag dat kernwapens verbiedt (gebruik, ontwikkeling, testen, aanmaak, verwerving, bezit, opslag en transfers)? Waarom stellen ze niet als Gandhi: ‘Geweldloosheid is het wapen van de sterken‘?

Johan Velghe is woordvoerder van Vlinks.