Vroeger werden mensen ziek, kwam er een beschrijving van hun symptomen en, als er een patroon opdook, een naam voor de aandoening. Zo kregen de artsen Alzheimer, Creutzfeldt en Jakob de eer dat ze hun naam mochten geven aan de ziekten die ze hadden ontdekt, hoewel ze er geen flauw idee van hadden wat de oorzaak was van de syndromen die ze beschreven.

Tegenwoordig gaat dat anders. Tegenwoordig is iedereen expert in medische diagnostiek. Het volstaat dat er klachten komen uit een afgelijnde groep mensen om een nieuw syndroom te lanceren, inbegrepen een plausibele verklaring ervan. Dat er geen studies bestaan die de claims bevestigen, doet niet ter zake. Studies die de claims niet bevestigen, worden als ‘vooringenomen’ van tafel geveegd.

Vredesoperaties blijken een vruchtbare voedingsbodem voor nieuwe syndromen. Ze hebben in tien jaar tijd een Golfoorlog- en een Balkansyndroom gebaard. Nog voor er goed en wel onderzoek was verricht, was er al een oorzaak: Amerikaanse (en een beetje Britse) troepen hadden munitie met verarmd uranium gebruikt. Dat is (licht) radioactief, dus handig om de publieke opinie mee te bestoken.

De militaire instanties namen de klachten – gelukkig – ernstig en begonnen uitgebreide onderzoeken. Het vakblad Science gaf begin dit jaar een ruime stand van zaken aangaande het Golfoorlogsyndroom en besloot dat er waarschijnlijk nooit een eenduidige verklaring voor de klachten zal komen. Het medisch comité van de NAVO ontkende in januari het bestaan van een Balkansyndroom, maar deze conclusie werd uiteraard niet ernstig genomen (wegens afkomstig van een betrokken partij).

Op basis van een wetenschappelijk verantwoorde enquête bij meer dan tienduizend militairen kwam het Belgische ministerie van Defensie enkele weken geleden echter tot hetzelfde besluit: het Balkansyndroom bestaat niet. Een derde van de ondervraagde soldaten rapporteerde medische klachten, maar bijvoorbeeld de totale sterfte en het aantal kankergevallen lagen lager dan in de Belgische bevolking. De klachten waren niet gebonden aan plaatsen waar munitie met verarmd uranium was ingezet.

Roger Van Hoof, hoofd van de medische dienst van het leger, stelde dat studie van de klachten uitwees dat ze te wijten konden zijn aan de levensomstandigheden, inbegrepen stress veroorzaakt door het opereren in vijandig gebied. Ook dicht op elkaar leven, langdurig dragen van bottines en slapen op veldbedden konden een aantal klachten verklaren.

Science had inzake de Golfoorlog al gemeld dat ‘wanneer men jonge mensen uitstuurt om te gaan vechten, er terug zullen komen met andere verwondingen dan afgeblazen benen’. Het valt echter te vrezen dat personen die nog nooit zelfs maar een minuutje in een oorlog hebben rondgelopen, dit weer als irrelevant zullen afdoen en hun eigen verhaal zullen blijven uitbazuinen.

Dirk Draulans