‘We voelen ons al een hele tijd geviseerd en zijn bang dat we op termijn onze job zullen verliezen.’ Aan het woord is een werknemer van Doel 4. Naar aanleiding van de – vermoedelijke – sabotagedaad die de kerncentrale heeft stilgelegd, wil hij anoniem getuigen in Knack over de sfeer op de werkvloer. ‘We zijn razend.’
‘Een ongeluk is dat olielek zeker niet’, zegt de werknemer van Doel 4. ‘Het is ook niet het resultaat van onhandige lompheid. Wat het dan wel is? Bewust manueel handelen, zoals de directeur van het FANC (het federaal agentschap voor de nucleaire controle, nvdr) het noemt, of een doelbewuste sabotage. Op het terrein van de centrale hangen overal camera’s, aan die olieafsluiter van de turbine ’toevallig’ niet. Om de afsluiter open te zetten en zo de smeerolie te kunnen laten weglopen, moet je eerst een hangslot openen. Het slot aan die afsluiter is verdwenen en meegenomen door de dader.’
De man werkt al ruim twintig jaar in de kerncentrale van Doel. Hij drinkt zijn koffie rustig en beheerst, maar innerlijk kookt hij van woede. ‘Sommige collega’s zijn bang of ongerust, andere zijn moe en teleurgesteld, maar iedereen is boos. Niet alleen op de dader, ook op de buitenwereld, meer bepaald op al die politici die ons bedrijf al jaren in een slecht daglicht stellen. Dat ongenoegen zit diep.’
Dat is ook een van de redenen waarom hij met Knack wil praten, naast het feit dat hij zich stoort aan ‘foute berichtgeving’. ‘Zo schreven vorige week een paar kranten dat de werknemers van Doel 4 voortaan met z’n tweeën moesten werken om elkaar in de gaten te houden. Terwijl dat four eyes-principe gewoon tot onze standaardprocedures behoort. In sommige zones in de centrale werken we altijd met z’n tweeën. Niet om elkaar te bespioneren of om gendarme te kunnen spelen, maar uit veiligheidsoverwegingen, zodat de ene de andere kan helpen als er iets misgaat. ‘Four eyes’ geldt nu voor alle zones. De meeste collega’s weten perfect hoe ze daarmee moeten omgaan. Dat zorgt niet voor extra argwaan.’
De man wil niet met zijn naam in Knack. ‘Niet omdat we van de directie niet met de pers zouden mogen praten, daar zijn geen richtlijnen over gegeven. Maar er loopt een gerechtelijk onderzoek en ik heb geen zin in een ondervraging of in een confrontatie met de inspecteurs van het FANC.’
Vindt zo’n ondervraging dan sowieso niet plaats?
DE WERKNEMER: Normaal gezien niet, want de onderzoekers focussen zich op de zestig mensen die op het moment van de sabotage aanwezig waren in de zone waar de turbine staat. Ik was die bewuste dinsdag elders in de centrale aan het werk.
Zijn die zestig mensen dan geen verdachten?
DE WERKNEMER: Zo worden ze niet beschouwd. De machinezaal waar die turbine staat, is gigantisch: het is een fabriekshal op zich. Alle werknemers hebben een badge die hen toegang geeft tot die zones in de kerncentrale waar ze regelmatig moeten werken. Aan de hand van het badge- verkeer van iedereen die die bewuste dinsdagochtend 5 augustus op Doel 4 aan het werk was, zijn uiteindelijk zestig mensen ondervraagd als mogelijke getuigen, als mensen die misschien iets gezien hebben dat kan bijdragen tot de opheldering van het mysterie.
Is er wrevel onder het personeel over de manier waarop de directie van Electrabel deze crisissituatie aanpakt?
DE WERKNEMER: De directie communiceert aan ons alleen wat ze ook aan de pers meedeelt. Ik begrijp dat ze voorzichtig is zolang niet duidelijk is wat er precies gebeurd is, maar toch vind ik de communicatie summier en niet altijd even accuraat. Veel personeelsleden zijn wel al heel lang de bashing van Electrabel spuugzat. De manier waarop ontslagnemend minister van Consumentenzaken én voormalig voorzitter van concurrent Electrawinds Johan Vande Lanotte (SP.A) de voorbije jaren Electrabel afgeschilderd heeft als een onverantwoordelijke onderneming die haar klanten zo veel mogelijk geld wil aftroggelen, heeft bij veel collega’s diepe sporen nagelaten. De dreigende definitieve sluiting van kerncentrales, de extra taksen en de niet aflatende ongefundeerde kritiek uit verschillende politieke partijen zorgt voor veel onrust op de werkvloer. Die kritiek schaadt niet alleen de reputatie van ons bedrijf, maar hypothekeert ook onze toekomst. Wij voelen ons al een hele tijd geviseerd en zijn bang dat we op termijn onze job zullen verliezen.
Kan die kritiek van buitenaf een motief zijn voor de sabotage?
DE WERKNEMER: Over mogelijke motieven speculeer ik liever niet. Dat heeft geen zin.
Zou het een terreuraanslag kunnen zijn?
DE WERKNEMER: Dat kan ik me echt niet voorstellen. Op de kerncentrales raak je niet zomaar binnen. De beveiliging en de controles zijn niet van de poes. Het terrein waarop de centrale ligt, is immens. Je wandelt niet al fluitend van de ene ruimte naar de andere. Je moet continu badgen.’
Is het niet mogelijk dat iemand binnen de centrale de turbine saboteerde in opdracht van iemand van buiten?
DE WERKNEMER: Dat zou me verwonderen. Elke poten-tiële werknemer van de kerncentrale wordt door de Staatsveiligheid gescreend.
Hoe verloopt die screening?
DE WERKNEMER: Als je in dienst genomen wilt worden, moet je eerst een document invullen dat de basis vormt voor het onderzoek van de Staatsveiligheid. Dat onderzoek duurt drie maanden, maar wat dat precies inhoudt, weet ik niet. Het blijft drie maanden stil.
Er is geen enkel gesprek?
DE WERKNEMER: Nee. Ik veronderstel dat een agent van de Staatsveiligheid in die periode nagaat of de sollicitant ooit een milieuactivist geweest is of in aanraking gekomen is met het gerecht. (lacht) In de jaren negentig waren er nogal wat collega’s die eerst een tijdje in Leuven hadden gewoond.
Wat bedoelt u?
DE WERKNEMER: Ze kwamen uit Leuven-Centraal.
Ze hadden in de gevangenis gezeten?
DE WERKNEMER: Ja. Pas na de aanslagen van 11 september 2001 zijn de screenings en controles van het personeel gestaag opgevoerd.
Er is 65.000 liter olie uit een reservoir weggestroomd dat was beveiligd met een hangslot. Wat voor een hangslot was dat?
DE WERKNEMER: Een heel gewoon. Alle olieafsluiters hebben zo’n slot. De hangsloten worden geopend met een loper, maar de verschillende centrales hebben hun eigen loper. Met de sleutel voor de hangsloten van Doel 4 krijg je die van Doel 1 niet open. In Doel 4 hebben zeven onderhoudsploegen van vier mensen een loper.
Zijn zij nu verdachter dan de anderen?
DE WERKNEMER: Toch niet, want iemand met een minimum aan technisch inzicht krijgt zo’n hangslot in een handomdraai zonder sleutel open. En vergeet niet dat er ook nog veel contractors op de site rondlopen. Het aantal varieert van 600 tot 1000, in sommige periodes zijn het er zelfs 1500. Ook zij worden altijd op voorhand door de Staatsveiligheid gescreend.
Degene die de afsluiter geopend heeft, wist heel goed waar hij mee bezig was. De olie is weggelekt in een ondergronds reservoir dat dienst doet als beveiliging tegen brand. Niemand zag het gebeuren en dat lekken ging vrij snel. Als je auto olie verliest, zal er een lampje beginnen te branden waardoor je tijdig kunt stoppen. Maar als er een gat geslagen is in je oliecarter, stroomt de olie eruit en help je je motor al om zeep op het moment dat het alarmlampje begint te flikkeren. Iets vergelijkbaars is hier gebeurd, maar dan op een gigantische schaal. Die turbine is vijftig meter lang en weegt bijna 2000 ton. De schade is enorm. Nu wordt gezegd dat Doel 4 tot januari 2015 dicht zal blijven, maar het kan veel langer duren. Alles hangt af van wat ze tijdens de ontmanteling nog vinden. Daar zijn ze nog wel even zoet mee. Als we een strenge winter krijgen, zal de stroom zeker uitvallen. Ik hoop dat de plannen van de regering deugen om die stroomtekorten op te vangen, want bij een ongecontroleerde black-out vallen er gegarandeerd doden.’
DOOR JAN STEVENS
‘Degene die de afsluiter geopend heeft, wist heel goed waar hij mee bezig was.’
