Emblematahandschriften in Brussel.

In het begin van de zeventiende eeuw verrees in de buurt van de Ruisbroekstraat en de huidige Keizerslaan in Brussel het ?Regium Gymnasium Bruxellense?, het Brusselse jezuïetencollege. Toen het in 1604 zijn deuren opende, werden meteen vierhonderd leerlingen ingeschreven, zonen van de burgerij uit Brussel en omgeving, maar ook kinderen van de vele buitenlanders die in de hoofdstad van de Zuidelijke Nederlanden verbleven.

Elk jaar hielden de jezuïeten een opendeurdag, een gelegenheid voor de leerlingen van de poësis en de retorica om uit te pakken met hun verworven kennis. Eén van de leukste uitingen daarvan waren de ?affixiones? of prenten, waarin zij hun artistieke en literaire vaardigheden konden uitleven. De bezoeker kon aan de hand van die grote prenten zien hoe goed het onderwijs- en opvoedingssysteem van de mannen van Ignatius wel was.

Elk jaar had zijn thema, ?oorlog en vrede?, de eucharistie, enzomeer. De leerlingen schreven rond dit thema een korte emblematische tekst in het Latijn of het Grieks, die zij versierden met een symbolische schets in gouache of aquarel. Directe inspiratiebronnen waren de klassieke auteurs, maar ook eigen Neolatijnse dichters als de West-Vlaming Sidroon D’Hossche (Hosschius), tijdens het bewind van landvoogd Leopold Willem (1647-1656) een tijdlang leermeester van de hofpages. De emblemata werden later door echte kunstenaars en kalligrafen hernomen, gereduceerd en ingebonden tot een soort jaarboek.

De Koninklijke Bibliotheek in Brussel bezit een bijna volledige reeks van die jaarboeken van 1630 tot 1685. De collectie werd enkele jaren geleden herontdekt en Professor Karel Porteman (K.U. Leuven) zette zich met zijn medewerkers aan het werk om ze te beschrijven en te catalogeren. Die Engelse catalogus is nu klaar en er verschijnt ook een cd-rom met alle tweeduizend emblemata van de collectie. Een selectie uit de emblematahandschriften (één blad per jaar) wordt ook tentoongesteld in de Koninklijke Bibliotheek. Uit het geheel komt een levendig beeld naar voren van het intellectuele en religieuze leven op school, en van de bekommernissen van die tijd, de pest, de oorlogen en godsdiensttwisten.

Paul Dossche

?Emblematahandschriften van het Brusselse Jezuïetencollege (1630-1685)?, in de Schenkingenzaal van de Koninklijke Bibliotheek in Brussel, tot 28/8. Niet op zondag en op 15/8.

De quatuor virtutibus cardinalibus, Brussel, 1630 : een tijdsbeeld.