INFO : De auteur is publicist en werkt op het kabinet van Europees commissaris Siim Kallas (Estland).
Zelfs de meest fervente papenvreter kan de invloed van het Vaticaan niet ontkennen, ook al spreekt Karel De Gucht laatdunkend over een ‘gezelschap grijsaards’. De wegen van miljoenen mensen leidden naar Rome. Waarom? Progressieve onderwijzers leerden ons dat secularisering zou resulteren in het einde van de Kerk. Een ‘maatschappij zonder God’ werd gezien als het toppunt van de menselijke beschaving.
Die visie miskent een belangrijke grondstroom in de samenleving: er is altijd een religieus potentieel. Geen enkele menselijke beschaving kon bloeien zonder raamwerk van culturele waarden die op een of andere manier aan religie werden ontleend. De mensheid kan niet zonder godsbesef.
Wie weleens in Moskou komt, ziet tussen de grijze flatgebouwen basilieken van de Russisch-orthodoxe Kerk verrijzen. De Sovjet-Unie is er in 70 jaar niet in geslaagd religie uit te schakelen. Toen Joeri Gagarin als eerste mens uit de ruimte terugkeerde, zei hij: ‘Ik heb God niet gezien.’ Met Gagarin liep het slecht af, met het socialistisch realisme eveneens. God is terug in het straatbeeld van Moskou.
De Verenigde Staten ontlenen kracht aan religieuze overtuiging. Het land heeft een missie: vrijheid verspreiden. President Bush won de verkiezingen dankzij ‘moreel leiderschap’ en overtrof zijn opponent inzake morele onderwerpen, zoals gezinswaarden. Europa kan er neerbuigend over praten, maar religie geeft de VS ruggengraat, zelfvertrouwen en leiderschap.
Hoe zit het dan met West-Europa? Ooit vormden Europese landen een leidende beschaving, maar dat is verleden tijd. Europa heeft geen boodschap meer, het is een moreel vacuüm. Zijn politiek-culturele elite – grotendeels een product van de ’68-generatie – brak met Kerk en religie. Politiek en media schilderden de paus af als een laatste stuiptrekking van een stervende instelling. De voorbije jaren gaf Vlaanderen zijn religie op. Zijn paarse bewind trok van leer tegen de ‘katholieken’. Voormalig VLD-voorzitter Karel De Gucht leidde de veldtocht. Maar als minister van Buitenlandse Zaken durfde hij niet naar de begrafenis van de paus te gaan. In het aanzicht van miljoenen papen zou hij zich een klein mannetje hebben gevoeld.
De analyse van de progressieve goegemeente valt in duigen. Ontkerkelijking was niet hetzelfde als deconfessionalisering. Veel gelovigen gingen niet elke zondag naar de kerk, maar christelijk geïnspireerde basiswaarden bleven overeind. Ook de moderne, verstedelijkte Europeaan zoekt houvast in het leven. De nood aan moreel leiderschap bleef bestaan.
De meeste politieke leiders kunnen die behoefte niet inlossen. Ze beloven en bouwen luchtkastelen, maar geven niet ‘het goede voorbeeld’. De test voor moreel leiderschap is heel eenvoudig: een leider die zijn vrouw verneukt, verneukt ook zijn volk. Daarmee vallen velen af wegens particulier en publiek bedrog. De kiezer rebelleert tegen zulke figuren.
Koning Boudewijn toonde moreel gezag. Hij hield vast aan waarden, ook al gingen velen niet akkoord met zijn opvattingen over abortus. De afgelopen jaren vulde de paus de leemte van moreel leiderschap. Niet alle gelovigen hebben zijn boodschap letterlijk gevolgd, maar iedereen respecteerde hem als een man met principes.
Een Europese heropleving van religie en spiritualiteit is niet onmogelijk. De jonge generatie zoekt een leidraad in het leven. Dat is niet meer het marxisme, feminisme of het holle postmodernisme. Onderhuids sluimert een behoefte aan moreel leiderschap. Partijen en politici die morele waarden in hun vaandel durven schrijven, krijgen nieuwe kansen. We blijven tien jaar achterlopen op de VS.
Simone Korkus
