Agalev schrikt zelf op van de reacties op haar voorstel om aan tafel te zitten rond veertien concrete politieke actiepunten.
OP DE NIEUWJAARSRECEPTIE van Agalev mijmerde politiek secretaris Wilfried Bervoets over de restauratie van het politieke denken en over het immobilisme in het politieke handelen. Toen, acht maanden na de verkiezingen, maakte de regering- Dehaene II zelfs geen aanstalten om de sociale zekerheid te hervormen of, minder vergaand, te moderniseren. De regering is daar intussen wel mee bezig, zij het met kaderwetten die het parlement uitschakelen. Dat is symptomatisch, want het federale regeerakkoord bevatte al een subtiel maar voor de bestuursstijl veelzeggend zinnetje : de meerderheidsfracties mogen geen initiatieven nemen zonder de instemming van de regering.
Agalev zelf had al mooiere jaren gekend. Bij de Europese verkiezingen van juni 1994 bleef de uitslag beneden de verwachtingen. De gebuisde lijsttrekker Paul Staes werd als tweede op de lijst niet verkozen en stapte enkele maanden later over naar de CVP. Ook de Belgische en Vlaamse stembusgang van 21 mei 1995 draaide niet uit op een succes. In het nieuwe Vlaamse parlement voor het eerst rechtstreeks verkozen is Agalev zelfs kleiner dan de Volksunie, waarvan het overlijden al jaren wordt aangekondigd. In de jaren tachtig konden de groenen nog zonder campagne en met de vingers in de neusgaten naar verkiezingen stappen. Sinds enkele jaren sputtert de groene machine.
SPELLETJES.
Er leek inderdaad een politieke restauratie aan de gang. De herverkaveling stak in de koelkast en intern speelden de partijen ogenschijnlijk op zekerheid. Alle partijen hadden daar hun redenen voor. De regeringspartijen CVP en SP putten uit hun verkiezingsresultaat voldoende vertrouwen om een Vlaamse regering te vormen die op de krapst mogelijke meerderheid van één stem in het Vlaams parlement kan rekenen. De CVP had standgehouden tegen de VLD, de SP tegen zichzelf en de schandalen, de VLD zette met Herman De Croo een stap terug naar de oude PVV, de VU was niet van de kaart geveegd en Agalev wilde van geen samengaan met andere partijen weten.
Toch viel de vernieuwing niet volledig stil. De CVP poetste met Johan Van Hecke aan een imago van een betrouwbare en moderne partij, de SP gaf Maurits Coppieters (VU) de pen om een oproep voor progressieve samenwerking op het beroemde witte blad papier te schrijven. Agalev werd door beide zijden aangesproken. De CVP telt met Staes en Leo Cox enkele groene kopstukken in haar rangen en herleidt, volgens de behoefte van het moment, Agalev nu eens tot een one-issue-partij die alleen met milieu bezig is, dan weer tot een klein-linkse groep die veel te weinig met milieu bezig is. En lang voor Coppieters zijn teksten voorstelde, was geweten dat de Waaslander en met hem de SP met meer dan gewone belangstelling naar de ecologische problematiek en bijgevolg ook naar de groene partij keken. Kortom, een beetje profilering kon voor Agalev geen kwaad.
Bovendien voelde minstens een deel van de partij zich al een tijdlang rijp voor regeringsdeelname. Maar na de verkiezingen van vorig jaar mochten de groene participationisten deze stille dromen voor enkele jaren opbergen. Agalev verzeilde als van oudsher in de oppositie. Veel parlementsleden ervaren dat als een frustrerende aangelegenheid, zij het minder in het Vlaamse dan in het federale parlement. ?Het is een permanente frustratie dat de oppositie niets realiseert,? zegt Bervoets. ?Een maand geleden lanceerden wij met Eddy Merckx een voorstel om het fietsgebruik fiscaal aantrekkelijk te maken. Vorige week diende Steve Stevaert (SP), die tot de meerderheid behoort, een gelijkaardig voorstel in het Vlaamse parlement in. Laten we met die spelletjes stoppen, en samenwerken als we het eens zijn.?
Aanvankelijk bepleitte Bervoets Vlaamse politieke samenwerking op twee concrete dossiers : het milieubeleidsplan en het verdrag van Leuven (mei 1995), waarin de Vlaamse politieke en sociale partners afspraken maakten om de Vlaamse werkloosheid tegen 2003 terug te dringen tot minstens drie en liefst 5 procent. In april ging Agalev een stap verder. Niet toevallig vlak voor de aankondiging van ?Het Sienjaal? van Coppieters en Norbert De Batselier (SP) pakten de groenen uit met veertien actiepunten voor politiek handelen. Anders dan de meer theoretische benadering van ?Het Sienjaal? wilden ze het over concrete zaken hebben (zie kader). Veel hoop koesterde Bervoets echter niet. Maar er kwamen veel positieve reacties : van het ACW, maar ook van de VU en, in mindere mate, van de SP.
PUNTEN EN KOMMA’S.
?Nooit gedacht,? zegt de groene politicus die vooral niet als voorzitter mag worden aangesproken. ?We waren al blij met een goede weergave van de veertien punten in de pers.? De positieve reacties tonen, volgens Bervoets, aan dat velen willen dat er iets verandert, dat er op een andere manier aan politiek wordt gedaan.
?Ook Norbert De Batselier maakte bij de voorstelling van Het Sienjaal de verbinding met onze veertien punten. Maar de uitgangspunten zijn anders. Het Sienjaal staat meer in het linkse kamp, volgt meer de idee van de progressieve frontvorming uit de jaren zeventig. De Batselier en Coppieters selecteerden hun gesprekspartners, wij schreven alle democratische partijen, de sociale partners en de nieuwe sociale bewegingen aan. Een tweede verschil is dat De Batselier en Coppieters vertrokken van een analyse en hoopten dat daar ooit één grote Vlaamse sociaal-democratische en groene partij zou uitgroeien. Wij aanvaarden dat niet alle partijen dezelfde analyse maken. Wij willen geen boek waarin tot op de komma’s en de punten staat wat gemeenschappelijk is, wel concrete oplossingen voor concrete problemen.? Aldus Bervoets.
VU-voorzitter Bert Anciaux reageerde als eerste enthousiast op het Agalev-voorstel. Nog voor hij de officiële teksten in handen had, belde hij het Agalev-secretariaat. In concrete samenwerking zag de VU wel wat. ?De VU is te klein geworden, we moeten opnieuw groeien,? zegt de voorzitter optimistisch. De VU staat op haar zelfstandigheid, zo moest de partij nog eens herhalen nadat de fractieleider in het Vlaams parlement, Paul Van Grembergen een ander signaal uitzond, dit keer voor een gesprek met Guy Verhofstadt. De gewezen VLD-voorzitter beschouwt een drastische regionalisering nu als een voorwaarde voor de sanering van de overheidsfinanciën.
De VU wil dus ook in de oppositie samenwerken met wie zij delen van haar programma onderschrijft. Bert Anciaux : ?Geen haar op mijn hoofd denkt aan herverkaveling of aan een gepriveligeerde politieke partner. In die zin was het onhandig dat het signaal naar de VLD ook niet door mij werd gegeven. Maar Agalev wil parlementaire samenwerking rond concrete dossiers ? Wij ook. Politieke herverkaveling dient de democratie niet, maar een nieuwe politieke cultuur met een grote rol voor de parlementen, zien we liever vandaag dan morgen. Ik vertrouw sterk in de parlementaire democratie en ik heb het gevoel dat dit beter lukt in het Vlaamse parlement dan in het federale.? En : ??Een groot deel van de VU voelt zich goed thuis op de immaterieel-progressieve as, als wij economisch maar in het centrum blijven.?
Het Agalev-concept om met parlementairen aan tafel te gaan zitten rond belangrijke thema’s, zint de Volksunie dus. De achterliggende idee van Het Sienjaal vindt Anciaux minder aanlokkelijk. ?De SP wil de programma’s stroomlijnen van wat zij de progressieve partijen noemt. Zij maakt een beperkte selectie, terwijl wij in sommige gevallen gemakkelijker met de CVP en in andere met de VLD zouden kunnen samenwerken. Het SP-verhaal is ook geschreven in de stijl van : luister naar mijn woorden, kijk niet naar mijn daden en morgen scheren we gratis. Intussen gaat de partij met haar asielwetgeving wel honderd procent tegen Het Sienjaal in. Wij delen bovendien de breuklijnen van Het Sienjaal niet en het blijft hoogst onduidelijk waar het project-Coppieters uiteindelijk heen wil. Wat Agalev daarentegen voorstelt, maakt de politieke herverkaveling overbodig.?
SLOGANS.
Agalev en VU hopen dat initiatieven als Het Sienjaal en de veertien punten de uitdrukking zijn van de zogenoemde nieuwe maatschappelijke breuklijnen. In die visie krijgen termen als conservatief en progressief ook een andere betekenis. Maar de SP houdt hoe dan ook vast aan de oude breuklijn tussen arbeid en kapitaal. In de lijn van de eerder mislukte pogingen (progressieve frontvorming en de SP-operatie Doorbraak rond Karel Van Miert) wil Het Sienjaal de in een socialistisch en christen-democratisch kamp verdeelde arbeidersbeweging weer samen te brengen. Het Sienjaal wil de progressieve krachten bundelen en rekent daar ook Agalev en VU bij. Maar die hebben het uitgerekend niet begrepen op de door hen als conservatief ervaren macht van vakbonden en ziekenfondsen. Voor de SP en het ACW zijn dat net de sterkhouders van progressief Vlaanderen en dus van de door de SP noodzakelijk geachte groepering.
Er is nog meer dat de SP scheidt van Agalev en VU. De SP zit al lang en normaal gezien tot 1999 in de Belgische en in de Vlaamse regering. Dat maakt de gesprekken met Agalev en VU over de veertien punten al heel wat minder concreet. Maar de SP zegt niet neen. De partij is immers voor ?de bundeling van de progressieve krachten?, zegt Freddy Willockx, coach van Het Sienjaal en SP-gesprekspartner over de veertien punten. Willockx vindt dat gesprek ideaal voor ?jonge parlementsleden?. De SP beschouwt de discussie over het Agalev-voorstel als een aanvulling op Het Sienjaal, een bijkomende mogelijkheid voor de progressieven om ?de violen te stemmen?.
Omdat de SP tegelijk trouw blijft aan de coalitiepartners, kan volgens Willockx van wisselmeerderheden geen sprake zijn. Toch mag dat voor de andere partijen geen reden zijn om het gesprek uit de weg te gaan. ?Niet met de SP praten, is onaanvaardbaar. Het werk van onze ministers ligt in de lijn van de veertien punten. Wij zijn daar niet beschaamd over, al ligt het vluchtelingenbeleid delicaat,? aldus het Europarlementslid. Willockx waarschuwt dat de groene voorstellen vaak te sloganesk zijn. ?Als we uit de kernenergie stappen, leidt dat tot verhoogde luchtvervuiling en een vermogensheffing die niet Europees is, is irrealistisch.?
DENDERMONDE.
Wat is er voor de SP deze legislatuur wel haalbaar ? Zonder de CVP niets. Daarvoor is de SP een te trouwe regeringspartner. Agalev en VU moeten zich dus weinig illusies maken. Alleen wanneer de regeringspartners ideeën lanceren die overeenstemmen met de veertien punten, mogen zij in het beste geval het politieke draagvlak verbreden, eventueel aangevuld door de VLD, die andere constructieve oppositiepartij. Nieuw is dat niet. Wat niet belet dat het gesprek over het actieprogramma het maatschappelijk draagvlak voor bepaalde politieke thema’s kan vergroten en dus indirect op het regeringswerk kan wegen. Echt parlementair initiatief tot een goed einde brengen, zit er voor de oppositie wellicht niet in. Zo ver is de politieke cultuur nog niet geëvolueerd.
Voor de SP loopt de chronologie van de veertien punten en Het Sienjaal namelijk perfect parallel. Tot 1999 wil de SP haar jonge parlementairen laten meepraten. De SP hoopt dat het debat over de veertien punten uiteindelijk tot een gelijkschakeling van alvast de programma’s van SP, Agalev en VU leidt. Na 1999 kan dan de uitvoering volgen. Zoals Het Sienjaal het wil. En lukt dat niet op Vlaams niveau, dan kunnen er misschien een jaar later, bij de gemeenteraadsverkiezingen, fronten worden gevormd. Zoals Norbert De Batselier dat in Dendermonde voordeed.
Marc Reynebeau Peter Renard
Wilfried Bervoets, politiek secretaris van Agalev : niet vertrekken van progressieve frontvorming.
Vòòr 1999 moet er van de SP niks concreets worden verwacht, laat Freddy Willockx uitschijnen.
Bert Anciaux : Het groene voorstel maakt herverkaveling overbodig.
