Sneuvelende helden zijn de humus van bloeiend theater.
‘In het theater zie je vaak miezerige personages die falen. Terwijl het theater juist helden moet laten zien (…) aan wie het publiek zich kan optrekken.’ Dat zegt de jonge theatermaker Laura Van Dolron in een gesprek met NRC Handelsblad naar aanleiding van de voorstelling Mijn naam is Rachel Corrie (2007). Daarin vertolkte zij Rachel Corrie. Deze Amerikaanse vredesactiviste werd in 2003 door het Israëlische leger gedood. Of beter: geplet door een bulldozer. Een heldendood.
Helden zijn niet weg te denken uit de literaire canon en het theaterrepertoire. In het essay In het zicht van de galg – Helden en het kwaad (2006) definieert de filosofe Susan Neiman helden als ‘mensen die liever hun leven op het spel zetten dan te berusten in onrechtvaardigheid’. Dat het vereren van die helden ook een wezenlijk deel van het leven op de planken uitmaakt, werd afgelopen week nogmaals bevestigd.
KVS voerde met Philoktetes een gehavende held op, die in een turborolstoel over de scène racet, zich vol cognac giet en Neoptolemos en Odysseus brullend op een afstand houdt. Tot zijn roemzucht wint van zijn trots. Acteur Nico Sturm vertolkte de verscheurdheid en sluwheid van die Griekse held met glans. (Alleen jammer dat het samenspel al eens stokte.)
Ondertussen experimenteerde theatermaker Geert Vaes in Theater Malpertuis met John Cages avant-gardistische muziek en gedachtegoed. Het resultaat was No I Be Yonder: een kwetsbaar ’toonmoment’, waarin Cages cut-up-techniek (kunstwerken verknippen en met de knipsels nieuwe kunst maken) de makers inspireerde tot het letterlijk verknippen van werken uit de literaire canon. Dat toonmoment – een première-die-plots-geen-première-mocht-heten, dus geven we maar geen sterren – belooft veel goeds voor een meer uitgebalanceerde creatie.
We kropen ook op schoot bij popheld Michael Jackson. fABULEUS’ Everland bleek een vinnige, wat te fragmentarische danscreatie met en over Jacksons muziek en danstaal. Regisseur Dirk De Lathauwer werkte samen met choreografe Natascha Pire en met twaalf jongeren die zich de ziel uit hun lijf dansten op muziek van The King of Pop, maar evengoed van Tsjaikovski. De beroemde moonwalk werd niet uitgevoerd door de meest getalenteerde danser, maar door de jongen die de droogkomische roadie speelde. Waardoor hij zich even Jackson kon voelen.
Helden zijn de conditio sine qua non van elke sterke theatercreatie. Ze zijn de perfecte hoofdpersonages of inspiratiebronnen die fictie en non-fictie, droom en werkelijkheid met elkaar verenigen. Omdat ze ons heel even laten geloven in ons eigen heldendom, in de mogelijkheid om – hoe kort ook – boven het maaiveld uit te stijgen. David Bowie wist het al: we could be heroes, just for one day.
Els Van Steenberghe
