De eerste Europese moslimkamikaze kwam uit het Waalse Monceau-sur-Sambre bij Charleroi. ‘België heeft geluk gehad dat Murielle Degauque zich in Irak heeft opgeblazen en niet in de terminal van Eurostar’, zegt Loretta Napoleoni, auteur van de bestseller ‘NV Terreur’.
Info : Loretta Napoleoni, Insurgent Iraq, Constable & Robinson, Londen, 2005. Het boek verschijnt in het voorjaar in vertaling bij De Arbeiderspers. Loretta Napoleoni, Jihad’s Cheapest Weapons, ANTIWAR. COM, 18 november 2005.
Over de telefoon vanuit Londen klinkt ze grappig en sympathiek. Maar haar stellingen zijn des te harder. ‘Waarom steeds meer vrouwen zichzelf gaan opblazen in terroristische aanslagen? Vrouwen zijn de goedkoopste wapens die er zijn’, zegt de Italiaanse econome en bestsellerauteur van het boek NV Terreur, Loretta Napoleoni. Sinds 1992 voert ze onderzoek naar terrorisme, lang voor vele anderen ermee bezig waren. ‘Een van mijn schoolvriendinnen was lid van de Rode Brigades’, zegt ze. ‘Zo raakte ik door terrorisme gefascineerd.’
Napoleoni besteedde een groot deel van haar onderzoek aan de wereldwijde financiering van terrorisme. In haar boek NV Terreur beschrijft ze hoe liefdadigheidsinstellingen, zakenlui, overheden, criminelen en ontvoerders geld inzamelen voor terreur. Maar het soort terreur waar ook de Belgische zelfmoordterroriste uit Charleroi zich aan heeft bezondigd, past voor haar in een totaal andere context. Hoe nieuw is het verschijnsel? En hoe belangrijk is het?
Loretta Napoleoni: ‘Bekeringen zijn er al langer. Ze werden vooral populair in de jaren 1990, toen heel wat immigranten uit de moslimwereld naar Europa uitweken. Het fenomeen van bekeerlingen die zichzelf opblazen daarentegen is vrij nieuw. Het werd vooral populair na de aanslagen van 11 september 2001. De kamikazes lijken 11 september te willen evenaren. Ze gebruiken het als een blauwdruk. Maar 11 september wordt nooit meer herhaald. Het was een gruwelijke en een spectaculaire aanslag, een dure aanslag ook. Maar hij was georganiseerd door Al-Qaeda, dat toen nog als een transnationale organisatie bestond. Het was een aanslag waarbij mensen en fondsen wereldwijd werden gemobiliseerd. Al-Qaeda heeft slechts een handvol dergelijke aanslagen georganiseerd. 11 september was de laatste van dit soort wereldwijde aanslagen. Sindsdien hebben we telkens weer te maken met lokale aanslagen: de aanslagen in de treinstations in maart 2004 in Madrid en die in de metro in juli 2005 in Londen.’
In Londen hadden we voor het eerst te maken met terroristen die geboren en getogen waren in eigen land. Ziet u parallellen met de bekeerde moslima uit België die haar leven gaf voor de islam?
LORETTA NAPOLEONI: In beide gevallen is het onderliggende probleem de oorlog in Irak. Voor sommige Europese zelfmoordterroristen werkt Irak als een magneet. Velen van hen dromen ervan om daarheen te gaan, omdat het de plaats is waar gevochten wordt. Sommigen bereiken hun doel, anderen niet. België heeft geluk gehad dat de kamikaze uit Charleroi naar Irak is gegaan en zichzelf bijvoorbeeld niet op de terminal van de Eurostar heeft opgeblazen. Blijkbaar wilde ook zij absoluut naar Irak.
Is de beweging vergelijkbaar met de moslims die vroeger naar Afghanistan trokken?
NAPOLEONI: Wie naar Afghanistan ging, deed dat om er te gaan vechten. Dat is anders voor moslims die vandaag naar Irak trekken. Zij zullen er nooit vechten. Doorgaans zijn ze zelfs absoluut níét getraind. De zelfmoordmissies naar Irak zijn dan ook heel goedkope missies. De meerderheid van de zelfmoordterroristen zijn trouwens buitenlanders, veelal uit Arabische landen. Om ze als gevechtsstrijders te kunnen inzetten, zouden ze een opleiding nodig hebben. Maar de tijd of de infrastructuur om dat te doen, ontbreekt. Om hun nut te maximaliseren, worden ze daarom als een bom gebruikt. Ze moeten zichzelf opblazen in een grote menigte. Veel respect dwingen ze er niet mee af. Voor hun leiders zijn ze nóch mensen nóch jihadi’s, maar de goedkoopste wapens die er bestaan. Hun families hoeven bovendien niet vergoed te worden. In het geval van de Belgische vrouw was de familie zelfs niet eens op de hoogte van wat er was gebeurd.
Vrouwen zijn, zo schreef u in een artikel, nog betere zelfmoordterroristen?
NAPOLEONI: Vrouwen zijn voor de jihadi’s de best denkbare zelfmoordkandidaten. Ze kunnen niet vechten. De islam laat hen dat trouwens ook niet toe. Maar wat de islam hen wel toelaat, is dat ze martelaren worden. In die hoedanigheid zijn ze zelfs zéér gegeerd. Omdat ze zo goedkoop zijn, bijvoorbeeld. Vergeleken bij het verlies van een mannelijke gevechtsstrijder, is de dood van een vrouw immers verwaarloosbaar. Gevechtsstrijders kunnen vechten en moeten vervangen worden. Hen inzetten als zelfmoordterroristen zou verspilling zijn. Het martelaarschap van de vrouwen spaart mannelijke strijders uit, die zich voor andere taken te gelde kunnen maken.
Kortom, als je kosten en baten tegen elkaar afweegt, zijn vrouwen de goedkoopste zelfmoordkandidaten die je kunt bedenken. Samen met kinderen bekleden ze de laagste rangen in de hiërarchie van de fundamentalistische islamitische strijdmachten. Soms, zoals het in Tsjetsjenië gebeurde, bliezen vrouwen zichzelf op omdat ze de enigen waren die nog overbleven. De mannen waren er systematisch gedood.
Zijn er in het Midden-Oosten op dit moment dan zo veel vrouwen bereid om zichzelf op te blazen? Of moeten ze elders gerekruteerd worden?
NAPOLEONI: De vrouwen die het er doen, zijn vaak sterk getraumatiseerd door vroegere gebeurtenissen. De Iraakse vrouw die zich op 9 november wilde opblazen in het Radisson Hotel in Amman – maar haar explosieven lieten het afweten – had twee broers verloren in Faluja. En zo zijn er wel meer.
In die zin is de vrouw uit België heel bijzonder en misschien zelfs veel meer een symbool voor de generatie van jihadi’s, meer bepaald van de zelfmoordterroristen van vandaag. Ze was niet zozeer getraumatiseerd. Maar ze treedt op als een rebel. Haar verleden is veelbetekenend: ze dronk, ze liep weg van thuis. Haar gedrag vertoont in die zin gelijkenissen met de generatie van rebelse marxisten uit de jaren 1960-1970 in Europa. Beiden zijn ze aanhangers van een anti-imperialistische ideologie. Ze zijn tegen Amerika. Beiden willen ze de revolutie prediken die de grote veranderingen moet teweegbrengen.
Als in de jaren 1960-1970 Vietnam de magneet was, is het vandaag Irak. Maar nu willen de rebellen ook sterven. De revolutionaire marxisten van toen wilden dat niet. Het waren geen zelfmoordkandidaten. Let wel, er waren mensen als de Tsjecho-Slowaakse student Jan Pallach die zichzelf in brand stak als protest tegen de invasie van de Russische troepen in 1968. Ook de boeddhistische monniken staken zichzelf in brand in hun protest tegen de oorlog in Vietnam. Maar hun dood was niet bedoeld om ook anderen mee in de dood te nemen.
Volgens velen groeit het fundamentalisme bij Europese moslims vaak op een kweekbodem van sociale onrechtvaardigheid.
NAPOLEONI: Sociale ongelijkheid zal inderdaad een rol spelen. De Belgische kamikaze woonde in een verpauperde wijk van Charleroi, waar ze die ongelijkheid ongetwijfeld heeft gevoeld. Ook dat zal haar wel tot verzet hebben aangespoord. Ze ervoer de islam niet als een religie, maar als een ideologie. Het feit dat ze een boerka droeg, had niets te betekenen. Tenzij dan dat het een statement was. Het herinnert aan de klompen en de bloemenjurken en de ongeschoren benen van de feministen uit de jaren 1970. Het zijn symbolen, delen van een proces om de ideeën die deze mensen aanhangen aan de buitenwereld zichtbaar te maken.
Men zegt dat bekeerlingen vaak religieuzer zijn dan de anderen. Zien ze de islam dan wel als een ideologie?
NAPOLEONI: Bekeerlingen zijn inderdaad soms religieuzer dan wie binnen een bepaalde religie geboren wordt. Dat geldt niet alleen voor moslims. Het is zeker ook het geval voor de born again christians van George W. Bush. Bekeerlingen zijn in elk geval nauwer betrokken bij hun godsdienst en meer geëngageerd. Ze zien hun religie niet als een spirituele gedragscode, maar als een revelatie die soms uitgroeit tot een ideologie.
Het klinkt als een gevaarlijke evolutie?
NAPOLEONI: Heel zeker wel! Om te beginnen besteedt de pers veel te veel aandacht aan de moslims, aan de islam, aan de vrouwen in de islam. Dat is zeer interessant voor de jihadi’s: voor hen is het een pure wervingscampagne. In België en Nederland lopen ondertussen tal van vrouwen gesluierd rond, hoewel ze niet noodzakelijk religieus zijn. Katholieke vrouwen met een kruis rond hun hals zie je niet. Akkoord, het zijn niet meer dan symbolen, maar toch raken we bijna geobsedeerd door de islam. En dat creëert een scheiding tussen wij en zij. Daarmee geven we de jihadi’s alleen nog meer redenen om ermee door te gaan.
Ik herhaal: de rol die Irak daarin speelt kan niet genoeg benadrukt worden. De oorlog blijft er voortduren, het aantal opstandelingen groeit almaar aan. Dat alles heeft bijgedragen tot een gevoel van anti-imperialisme. Het is een bijzonder machtig wapen voor potentiële jihadi’s. Zoals gezegd trekken sommigen van hen naar Irak. Anderen plegen aanslagen in Europa om Bush’ coalitietroepen op eigen bodem te treffen. Zo kunnen we Madrid en Londen verklaren. Alsook de opkomst van de anti-imperialistische ideologie, die stilaan tot een globaal fenomeen aan het uitgroeien is.
Toen de Belgische kamikaze was geidentificeerd, was er in België meteen ook sprake van een netwerk dat kamikazes naar Irak stuurt. Bij de Europese bekeerlingen en de Europese moslims wordt er dus wel degelijk actief gerekruteerd?
NAPOLEONI: Er bestaat misschien wel een of ander los netwerk, maar ik denk niet dat er noodzakelijk banden zijn met moskeeën waar ze geïndoctrineerd zouden zijn. Ik denk eerder aan een soort van losse connectie. De Belgische vrouw verbleef geruime tijd in Marokko, misschien is die connectie daar wel geactiveerd.
Er zijn inderdaad Marokkaanse jihadi’s die vechten in Irak, samen met Al-Zarqawi. En via hen zijn er dan weer banden met Syriërs, Algerijnen, Britten en Pakistani. Maar een zeer hecht netwerk is dat niet. Het is bijna op een familiale basis gestoeld, en is zeker geen internationaal netwerk van kamikazes.
En alles speelt zich af ver van het financiële netwerk, dat op volle toeren draaide op 11 september?
NAPOLEONI: Zeker en vast. Er zijn geen financiële transacties mee gemoeid. Het geld dat het Belgische paar heeft gebruikt, had het wellicht gespaard voor de reis naar Irak. Toen de twee daar aankwamen, kregen ze een explosievengordel en daarmee was de kous af. In elk geval is zoiets op basis van geldstromen absoluut niet na te trekken. Trouwens, de financiering van terrorisme is vergeleken met 11 september fundamenteel veranderd. Maar helaas is er niemand die dat zal willen toegeven. Op dit moment is het moeilijk om geldstromen op te sporen die verband houden met terrorisme, want het geld wordt momenteel niet gebruikt.
Geregeld is er nochtans sprake van nieuwe dreigingen.
NAPOLEONI: Misschien wel, maar het zal blijven bij lokale aanslagen. Vandaag is er geen enkele organisatie in de wereld die 11 september kan overdoen. Het geld circuleert gewoonweg niet, omdat ze het niet nodig hebben.
Na 11 september zijn speciale cellen opgericht – ook in België – om de financiering van het terrorisme na te pluizen.
NAPOLEONI: Dat heeft helaas weinig zin. Vandaag is er slechts 75 miljoen dollar van Al-Qaeda en de Taliban bevroren. De financiering van terrorisme werd een hot topic na 11 september, maar het geld bewoog gewoon niet. Alleen in Spanje zijn drie mensen veroordeeld op een proces over de Syrische link met Al-Qaeda. Naar verluidt zouden ze de Hamburgse cel gefinancierd hebben. Maar dan gaat het over peanuts. Het geld dat op dit moment wordt ingezameld voor terreuraanslagen, loopt niet via België. Het blijft allemaal binnen de moslimwereld. Momenteel is er geen nood aan geldtransfers. Waarom zou dat ook? Zo goed als elke zes maanden is er wel ergens een aanslag die heel Europa op zijn grondvesten doet daveren. Iedereen is bang, een aanslag van de omvang van 11 september hoeft gewoon niet meer.
Zegt u nu dat het Westen het – onbewust – allemaal in hun plaats doet?
NAPOLEONI: Nee, maar we lopen altijd achterop. We moeten iets anders doen. Als je wilt dat het terrorisme niet langer gefinancierd wordt, haalt het niets uit om hier alle bankrekeningen na te trekken. We moeten werken aan een nieuwe politiek. Als we iets over de geldstromen moeten weten, is het wat de zakenman in Jeddah doet met de miljoenen dollars die hij krijgt voor de olie die hij bijvoorbeeld aan Frankrijk verkoopt. Wat doet hij met dat geld? Toch is er niemand die deze politiek zal toepassen. Het heeft misschien ook niet veel zin, want landen als Saudi-Arabië, Maleisië, Indonesië zijn niet van plan zich naar onze politiek te schikken. Nochtans zijn het de zakenlui van de Golf die het geld naar Al-Zarqawi in Irak sturen. België en andere westerse landen kunnen de bankrekeningen van de moslimmigranten zoveel checken en dubbelchecken als ze maar willen. Maar ze zullen niets vinden. Het enige wat ze daarmee zullen bereiken, is dat de migranten zich nog méér vervolgd zullen voelen en zich bewust worden van het feit, dat ze anders zijn dan de anderen.
Wat kan de Belgische overheid doen?
NAPOLEONI: De politiek moet de mensen eindelijk de waarheid vertellen. Het geld voor de financiering van terrorisme zit niet in België. Het Belgische probleem zal niet in België opgelost worden, en het Britse niet in het Verenigd Koninkrijk. Het is geen lokaal, maar een globaal probleem. Zolang de burgeroorlog woedt in Irak, kan het niet worden opgelost.
President Bush wil in Irak blijven tot de overwinning totaal is: ‘until total victory’.
NAPOLEONI:(lacht) De Amerikanen hebben ook Vietnam pas verlaten, nadat ze de overwinning hadden uitgeroepen. Maar nu moet Bush, op de een of andere manier, uit Irak weg vóór de volgende verkiezingen. Want hij dreigt ze te verliezen zolang hij er nog is. Toch is het probleem in Irak niet langer Amerika. Het is de burgeroorlog in Irak, het zijn de Koerden, de sjiieten. Het probleem is gebalkaniseerd. Het is niet langer de aanwezigheid van Amerika die problematisch is, maar wat Amerika heeft aangericht. Zelfs als ze er morgen wegtrekken, zal er geen vrede zijn in Irak, maar ook niet in België. Het is hoogtijd dat we elkaar de waarheid vertellen.
Hoe moet dat dan?
NAPOLEONI: De strijd tegen het terrorisme en de politiek van angst hebben geen vrede gebracht, maar de ideologie rond Al-Qaeda alleen maar aangewakkerd. Door de vijand uit te vergroten, hebben we zijn volgelingen in de kaart gespeeld. We hebben een hele mythe opgebouwd. Door de jihad te identificeren met enkele personen, hebben we iedereen doen geloven dat terreur door een internationale militaire actie en een repressie op het thuisfront kan worden verslagen. Nu moeten we met bewijzen de waarheid vertellen, zodat we de beweegredenen van de jihadi’s beter begrijpen en een nieuwe buitenlandse politiek kunnen ontwikkelen. Een politiek die de wil van de moslims respecteert en niet de belangen van enkele oligarchen en van westerse democratieën die hun ideologieën opleggen. Maar dat zal tijd vergen.
Door Ingrid Van Daele
