België blokkeert. ‘Onze politici doen niet wat ze moeten doen’, zegt professor Philippe Van Parijs. ‘Belangrijke beslissingen worden niet genomen’, vult zijn collega Paul De Grauwe aan. Eind deze maand brengen ze onder de noemer Rethinking Belgium – niet toevallig tot Re-Bel afgekort – voor de eerste keer academici van over het hele land samen.

‘Ons initiatief heeft zeker iets rebels’, zegt econoom Paul De Grauwe (K.U.Leuven). ‘We rebelleren tegen idee-fixen. We moeten open, onpartijdig en zonder beperkingen nadenken over hoe op lange termijn de instellingen van de Belgische federale staat er moeten uitzien – of van om het even welke andere politieke entiteit die in haar plaats zou kunnen komen. Alles is bij ons bespreekbaar, als er maar goed geargumenteerd wordt. Zonder taboes, die in de politieke wereld welig tieren. En of dat nu nodig is? Het antwoord is volmondig ja, want onze instellingen zijn vandaag verlamd.’

Econoom en filosoof Philippe Van Parijs (Université Catholique de Louvain) knikt: ‘Het ontbreekt ons te vaak aan een langetermijnvisie. We moeten absoluut nadenken en discussiëren over hoe ons land beter zou kunnen functioneren. We moeten goed luisteren naar elkaar, reflecteren, debatteren en zo zoeken naar efficiënte oplossingen voor onze problemen. Inderdaad zonder taboes, maar ook zonder illusies. Het is jammer dat de collectieve intelligentie vandaag te verspreid is. Wij willen die samenbrengen, en hopen zo een vuurwerk van nieuwe ideeën te creëren die ons allen vooruitstuwen. Want om iets politiek maakbaar te maken, moeten we het eerst politiek denkbaar maken.’

Toen de Belgische regeringen het afgelopen jaar nauwelijks aan besturen toekwamen, vond Van Parijs het de hoogste tijd om een initiatief te nemen: academici samenbrengen die ideeën denkbaar maken. Hij toetste het af bij zijn collega De Grauwe, die onmiddellijk enthousiast was. Het resultaat is de oprichting van Rethinking Belgium (Re-Bel), dat op 30 april van start gaat. Naast de initiatiefnemers zitten in de stuurgroep notoire professoren als Bea Cantillon (Centrum Sociaal Beleid, Universiteit Antwerpen), Mathias Dewatri- pont (Solvay Brussels School of Econo- mics and Management, ULB), Erik Schokkaert (K.U.Leuven) en Jacques-François Thisse (UCL). ‘De groep is nog wat te economisch georiënteerd,’ geeft Van Parijs toe, ‘en wordt zeker nog uitgebreid met vertegenwoordigers van andere disciplines en andere universiteiten.’

Aanpassen vs. heruitvinden

Van Parijs en De Grauwe spreken liever niet van een nieuwe ‘denktank’, want Re-Bel is geen vaste groep mensen die absoluut een manifest nastreeft. Ze hebben het liever gewoon over ‘een initiatief’: Re-Bel wil voor academici het platform zijn waar nagedacht wordt over hoe het nu verder zou kunnen en zou moeten. Re-Bel wil ook buitenlandse collega’s en de internationale gemeenschap die in Brussel aan de slag is bij het initiatief betrekken.

De uitvalsbasis is de Universitaire Stichting in Brussel, die bij de oprichting begin jaren twintig als een van de doelstellingen had: academici van verschillende universiteiten met elkaar in contact brengen. Van Parijs: ‘Toen spraken de katholieke en niet-katholieke universiteiten nauwelijks met elkaar, vandaag is er bijna géén contact meer tussen Franstalige en Nederlandstalige academici. Er wordt over de taalgrens heen niet meer met elkaar gesproken. En als de politici dan op federaal niveau samenkomen om ingrijpende beslissingen te nemen, moeten ze rekening houden met wat ze hun eigen achterban ondertussen hebben beloofd, en kijken ze niet naar wat het beste zou zijn voor iedereen in dit land.’ Re-Bel gaat daarbij niet per se uit van het voorbestaan van België: ‘Het initiatief heet niet Readjusting Belgium,’ zegt De Grauwe, ‘wel Rethinking Belgium: we denken na over onze federale staat, of wat daarvoor in de plaats moet komen.’

‘Re-Bel wil de noodzakelijke vruchtbare intellectuele omgeving creëren waarin nieuwe ideeën kunnen ontstaan en groeien’, zegt Van Parijs. ‘Ze moeten relevant zijn voor het hervormingsproces van de Belgische instellingen en voor de institutionele vormgeving van andere complexe entiteiten zoals de Europese Unie. Ze moeten efficiënte oplossingen bieden voor onze problemen.’ Daarbij mag het woord ‘instellingen’ ruim opgevat worden: het zal niet alleen gaan over Brussel-Halle-Vilvoorde of de financiering van de gewesten, maar bijvoorbeeld ook over de arbeidsmarkt of de organisatie van de media.

Gratis e-books

Concreet zal Re-Bel e-books publiceren. ‘Een groep academici zal een stellingname over een bepaald onderwerp uitwerken, anderen kunnen daar kritisch op reageren’, vertelt Van Parijs. ‘Zo kan er een debat op gang komen.’ De Engelstalige e-books zullen gratis van het internet kunnen worden gedownload. ‘We hopen dat ze opgepikt worden door de pers, de publieke opinie en de politiek.’

Tegen het eind van de maand staat een viertal e-books op stapel. Eén gaat bijvoorbeeld over de regionalisering van de arbeidsmarkt, waarvoor de Waalse minister van Economie en Werkgelegenheid Jean-Claude Marcourt (PS) samen met zijn Vlaamse evenknie Frank Vandenbroucke (SP.A) de hoofdtekst leverden. Een ander gaat over de gescheiden ontwikkeling van de publieke opinie, waarbij de hoofdbijdrage van de hand is van Nenad Stojanovic (Universität Zürich).

Re-Bel neemt zich ook voor om minstens jaarlijks een publiek evenement te organiseren rond een bepaald thema. Op donderdag 30 april vindt alvast de inauguratie plaats: ’s voormiddags komen demografen, geografen en historici vanuit hun vakgebieden vertellen hoe de Belgische instellingen zich zouden moeten of zich zullen ontwikkelen. In de namiddag wordt er gediscussieerd over de inhoud van de e-books over de regionalisering van de arbeidsmarkt en de gescheiden ontwikkeling van de publieke opinie.

‘Ach, we gaan hiermee niet op slag alle problemen oplossen’, beseft Van Parijs. ‘Maar academici hebben niet alleen de vrijheid om vanuit hun expertise ongebonden na te denken over problemen en er oplossingen voor te zoeken, eigenlijk dragen ze ook de verantwoordelijkheid om dat ook echt te doen. En vandaag is de urgentie zeer groot.’

www.rethinkingbelgium.eu

DOOR EWALD PIRONET/foto dimitri van zeebroeck