Nooit scoorde CD&V minder bij verkiezingen en stond de partij lager in de peilingen dan de afgelopen jaren. Maar kijk: nooit was de concurrentie aan de top zo groot. Kris Peeters is tot nader order de nummer een, maar ook de rijzende ster Koen Geens ambieert een rol op het voorplan.
Maandagmiddag. Yves Leterme aan de lijn. Hij is pas terug van Sardinië, waar hij knopen heeft doorgehakt: ‘Ik heb vrijdag aan partijvoorzitter Wouter Beke laten weten dat ik niet beschikbaar ben voor 2014. Ik blijf internationaal actief, wellicht bij de Oeso, maar hoe dan ook in een functie die niet verenigbaar zal zijn met een kandidatuur bij parlementsverkiezingen.’ ’s Avonds zal hij die boodschap herhalen in het VRT-programma TerZake. Eigenlijk was de afspraak dat Leterme uiterlijk in september zou laten weten wat zijn plannen zijn, maar Hilde Crevits had hem de vraag toch al gesteld. Vandaar het antwoord. En zo moet CD&V het doen zonder de man die in verschroeiend tempo partijvoorzitter, minister-president, minister van Buitenlandse Zaken en tweemaal eerste minister was, en in 2012 nog bijzonder aardig scoorde in Ieper. Toen hij in 2011 naar de Oeso vertrok, werd dat nog uitgelegd als een ‘sabbatical leave’, mogelijk voor twee jaar. Maar de toekomst van de man die tien jaar geleden het elan van Paars brak, ligt voorlopig buiten België. En ook buiten de klassieke machtsgremia van CD&V.
Letermes versnelde beslissing illustreert opnieuw dat de lijstvorming voor 2014 nergens zo’n issue is als bij de Vlaamse christendemocraten. Lees er alleen de kranten van de voorbije week over na. De speciale Kris Peeters-correspondenten hadden de handen vol: de dodentocht in Bornem, een bezoek aan een zeehond, een hoffelijkheidscode voor fietsers, een crosscountry op een kasteeldomein in Nokere, een tochtje met een zeppelin boven Antwerpen, onderhandelingen met Ford, deelname aan een sprinttriatlon in Lommel enzovoort. Geloof het of niet, maar in interviews preciseerde Kris Peeters dat hij het deze vakantie ‘kalmer aan’ zou doen.
Geen novice
Kris Peeters is niet de enige CD&V’er met ambitie. In populariteitspolls scoort Vlaams minister Hilde Crevits ook erg hoog. Dat zij Leterme aansprak over zijn plannen, bewijst de gewijzigde machtsbalans in West-Vlaanderen. Niet Leterme maar Crevits leidt er voortaan de lijstvorming, wat haar status van provinciale nummer een onderstreept.
Nationaal zet de Limburgse partijvoorzitter Wouter Beke de lijnen uit. Beke straalt op zijn jonge leeftijd al een Herman Van Rompuyachtige rustige vastheid uit. Bij de eigen achterban wordt zijn gezag niet gecontesteerd, onder zijn voorzitterschap heeft CD&V in de verschillende regeringen danig aan gewicht gewonnen. In de federale regering was dat lange tijd niet evident, toch niet zolang Steven Vanackere vicepremier en minister van Financiën was. Vanackere werd stilaan gewurgd door ‘zijn’ Dexia-dossier, en dat tot groeiende ontevredenheid van Wouter Beke en zijn omgeving. Ze waren niet vergeten hoe Vanackere bij de regeringsvorming zelf Financiën had geclaimd. Een CD&V’er: ‘Ze hadden horen zeggen: “Wie Financiën beheert, zit overal aan de knoppen.” En dan zijn die ACW’ers natuurlijk niet meer te houden.’ Als minister kon Vanackere moeilijk delegeren: hij bleef te veel zijn eigen kabinetschef. Ook dat heeft tot zijn val geleid.
Waarna Wouter Beke een van de beslissingen nam die zijn positie in eigen rangen ijzersterk maakten: de keuze van niet-politicus Koen Geens als minister van Financiën. Binnen de week na Geens’ benoeming was de politieke dreiging van het Dexia-dossier al veel minder (al blijft de financiële situatie zeer precair), zowel voor de regering-Di Rupo, de CD&V als het ACW.
Maar eigenlijk is het niet juist om Geens een niet-politicus te noemen. Niet-parlementslid is correcter. De 55-jarige Koen Geens heeft wel naam gemaakt als briljant academicus en als topadvocaat, maar in wezen is hij een politicus pur sang. Als oprichter van het advocatenkantoor Eubelius bleek hij al een netwerker buiten categorie. En hij is meer christendemocraat dan men op het eerste gezicht zou vermoeden. Zijn schoonvader is Jos Dupré, in de jaren tachtig en negentig nog de ongekroonde ‘onderkoning’ van de CVP in de Kempen.
Geens leerde de knepen van het vak tussen 2007 en 2009, als kabinetschef van Kris Peeters. Dat jaar verloor hij de Leuvense rectorverkiezing van Mark Waer – een eerste indicatie dat hij persoonlijke ambitie heeft voor een publiek mandaat. Intimi zeggen dat Geens, zodra hij positief antwoordde op de vraag van Beke om minister te worden, ook voor zichzelf besliste om all the way te gaan. Vandaar dat Koen Geens niet alleen hard werkt op Financiën, maar hij ook niet snel nee zegt tegen interviews. Zeker niet tegen vraaggesprekken in het ‘menselijke’ genre. Journalisten mogen vragen naar de mens achter de minister of naar zijn favoriete literatuur. En hij liet zich door De Standaard zelfs verleiden tot een dubbelinterview met Kristien Hemmerechts. Zij: ‘Ik koop bijna uitsluitend tweedehandskleren.’ Hij: ‘Ik dacht het al.’
Koens Geens weet dat de kans groot is dat hij in 2014 lijsttrekker zal zijn van de CD&V-Kamerlijst in het nieuwe en niet onbelangrijke arrondissement Vlaams-Brabant, de samenvoeging van Leuven en Halle-Vilvoorde. Vlaams-Brabant is goed voor vijftien volksvertegenwoordigers, drie meer dan er in Limburg te verkiezen zijn. Ook dat draagt bij tot zijn snel groeiende politieke belang en gewicht.
Oude traditie
Vandaar dat de paden van de oude kompanen Koen Geens en Kris Peeters volgend jaar onherroepelijk zullen kruisen, zo wordt met enige hardnekkigheid verteld in CD&V-kringen. Tot nu toe leek het bijna een uitgemaakte zaak dat de minister-president in 2014 ook namens zijn partij de nummer een zou zijn, ook in alle federale onderhandelingen. De intimus: ‘Ik zou dat niet meer zo durven te zeggen. Onze Koen ligt bijzonder goed. Beter dan Kris Peeters.’ Want niets slijt sneller dan macht. Peeters’ stijl is ‘duidelijk en direct’ (zeggen zijn vrienden) dan wel ‘onaangenaam en autoritair’ (fluistert de rest), wat hem na een zevental jaren als minister-president al vele vijanden – ‘of op z’n minst niet-vrienden’- heeft opgeleverd, ook in de eigen partij. Daarmee is niet gezegd dat Koen Geens nu al de nieuwe top-CD&V’er is, wel dat het ‘partijleiderschap’ bij CD&V in transitie blijft. En het zit in het DNA van de Vlaamse christendemocraten dat elke nummer een ooit opzijgeschoven wordt door een man die voorheen zijn steun en toeverlaat was.
Al in de jaren zeventig werd premier Leo Tindemans aan de kant geschoven door partijvoorzitter Wilfried Martens. Martens moest in 1992 op zijn beurt plaatsmaken voor zijn voormalige kabinetschef Jean-Luc Dehaene. Yves Leterme zag zich als premier opgevolgd worden door Herman Van Rompuy, naar eigen zeggen een ‘Kamervoorzitter zonder ambitie’. Vandaag is Van Rompuy voorzitter van de Europese Raad.
Ook Kris Peeters kent het klappen van die zweep. Hij was in 2004 door Leterme vanuit Unizo in de Vlaamse regering gedropt. In 2007 volgde hij Leterme op toen die ontslag nam als minister-president om federaal premier te kunnen worden. Peeters was dus al geïnstalleerd als nummer een van de Vlaamse regering toen Leterme nog maanden moest ploeteren om premier te kunnen worden, hij moest eind 2007 zelfs even Verhofstadt III dulden. En als gevolg van die ontwikkelingen stak Kris Peeters in de interne CD&V-rangorde Yves Leterme al snel naar de kroon. Dat gebeurde deels buiten hen om, deels ook niet. In die zin is het dus niet eens ongewoon dat Kris Peeters op zijn pad zijn eigen oud-kabinetschef Koen Geens vindt. Het past perfect in de traditie van hun partij.
DOOR WALTER PAULI
Bij CD&V wordt elke nummer een opzijgeschoven door zijn steun en toeverlaat.
