De wereld zet de Servische president Slobodan Milosevic onder druk, zodat hij nogmaals kan poseren als de grote leider.
De militaire experts zien het wel zitten. Eerst een volstrekte radiostilte over Kosovo en een deel van Servië. Dan start de militaire operatie. Kruisraketten schakelen de vijandige luchtafweer en militaire communicatie uit. Een bommengolf vernielt de verbindingswegen, zodat Servië geen versterkingen naar Kosovo kan sturen. Dan moeten de grondtroepen Kosovo in. De Amerikanen hebben hun soldaten al klaar in Macedonië. De Fransen en Britten kunnen binnen via Albanië. De troepen moeten de luchthaven van Pristina veroveren – kwestie van Servische versterkingen te voorkomen en de eigen aanvoerlijnen veilig te stellen. En natuurlijk de vluchtelingen beschermen. Want om hen en de bittere situatie waarin ze zitten, is het toch allemaal begonnen?
Niemand die de trieste beelden van in tentjes en auto’s wonende vluchtelingen heeft gezien, kan eraan twijfelen dat er in Kosovo een humanitaire ramp op komst is. De winter nadert, de oogsten zijn vernield of niet eens binnengehaald, een kwart miljoen mensen is op de vlucht voor het geweld van de beide kanten. Grootscheepse hulp wordt door de Servische troepen ter plekken onmogelijk gemaakt, ook al beweert president Slobodan Milosevic al weken dat de soldaten weer naar hun kazernes zijn en dat de hulporganisaties vrijuit mogen werken.
Maar dus het Navo-scenario is, zeggen militaire experts, uitvoerbaar. Toch waarschuwen politici – ook in Servië zelf – dat de Navo drie dingen goed in het oog moet houden. Het bondgenootschap moet voorkomen dat de Servische troepen meteen represailles nemen tegen de bevolking van Kosovo en de westerlingen in Bosnië, Servië en Kosovo.
Bijgevolg moet de militaire druk op Servië sterk genoeg zijn om de Joegoslavische president Slobodan Milosevic meteen te doen plooien. Want hij beslist alles en elke crisis versterkt het nationalisme dat hem aan de macht houdt: aandachtspunt nummer twee.
En drie: de aanval mag het Kosovaars Bevrijdingsleger ( UCK) niet de kans geven om mee in de aanval te gaan en dus als medeoverwinnaar uit de bus te komen.
BELGRADO BEREIDT DE OORLOG VOOR
Ondertussen hoort elke rechtgeaarde Serviër al maanden niets anders dan propaganda over die moordenaars van het UCK die “Servië willen vernietigen”. In Belgrado worden de burgers voorbereid op een grootscheeps bombardement, het eerste sinds de Tweede Wereldoorlog. De oorlogsbelasting is ingesteld: op alle consumptiegoederen behalve brood is een extra taks gekomen. De Servische staatsmedia doen uiterst hysterisch over de “vijfde colonne” van journalisten, hulpverleners en diplomaten. De meeste westerse ambassades zijn gesloten. En de 32.000 Navo-soldaten in Bosnië zijn in opperste staat van paraatheid gebracht.
Dat gestook maakt het werk van de Amerikaanse onderhandelaar Richard Holbrooke zeker niet gemakkelijker. Holbrooke heeft een ingewikkeld plan klaar. Op korte termijn moet er een wapenstilstand komen. Verder mogen in Kosovo net zoveel Servische veiligheidstroepen blijven als er in maart van dit jaar waren, toen het UCK de opstand begon. De humanitaire organisaties moeten vrij kunnen werken, er moeten internationale waarnemers komen onder gemengd Russisch en Navo-toezicht. En de vluchtelingen moeten terug naar huis. Want, nogmaals, om hén gaat het.
Op lange termijn wil Holbrooke het statuut van Kosovo voor drie jaar bevriezen. Ondertussen kan een oplossing onderhandeld worden. Aan tafel zitten dan de Albanese leiders (ook namens de UCK) en de leiders van Servië. Tenslotte is Kosovo een “gewone” Servische provincie. Tenminste, sinds de autonomie van Kosovo snel en eenzijdig werd opgeheven, in 1989, en door dezelfde Milosevic die nu al dagen hoofs met Holbrooke onderhandelt.
Beide mannen kennen elkaar, van drie jaar geleden toen op de Amerikaanse luchtmachtbasis Dayton een eerste vredesplan voor Bosnië werd uitgewerkt. Milosevic was toen president van Servië, nu van Servië en Montenegro of (klein) Joegoslavië. Maar niemand twijfelt eraan dat hij, net als vroeger, aan alle touwtjes trekt.
Naar verluidt stemt Milosevic grotendeels in met het plan van Holbrooke al wil hij géén internationale waarnemers in zijn land en vindt hij garanties voor de veiligheid van de Albanese bevolking niet nodig. Maar onderhandelen wil hij wel. Tenslotte zit hij over één kwestie op één lijn met Washington; de volledige onafhankelijkheid van Kosovo is van tevoren uitgesloten. Dan breken er immers geheid rellen los bij de Albanese bevolking van Macedonië en Montenegro.
HET VOORBEELD VAN BOSNIE
Dat de leiders van de Albanese meerderheid in Kosovo diep wantrouwig naar dat plan kijken, spreekt vanzelf. Zij beseffen dat Milosevic een deel van zijn meesterplan al verwezenlijkt heeft. Het UCK is naar zijn uitvalsbasis teruggejaagd en hijzelf is voor de zoveelste keer de énige gesprekspartner van het Westen. De garantie dat het Westen de bevolking zal beschermen, zal helpen bij het opzetten van onafhankelijke rechtbanken, een eigen politiemacht en zelfs een eigen parlement stelt de Albanese leiders niet erg gerust. Op een snelle militaire interventie dringen ze natuurlijk wel aan.
Dé grote moeilijkheid is dat militair ingrijpen een conflict kan stilleggen, maar geen vrede brengt. Dat wordt in Bosnië al drie jaar lang bewezen. Ook daar greep de Navo in om een eind te maken aan de terreur tegen de burgerbevolking. Die was erg genoeg om het handvest van de Navo dat alleen optreden voorziet binnen de landen van de alliantie, even uit te breiden. De Navo-interventie werd gevolgd door het Dayton-akkoord. Dat creëerde in Bosnië twee gelijke staten: de Republika Srpska en de Moslim-Kroatische Federatie. Daarin zat het belangrijke hoofdstuk over de Bosnische vluchtelingen, die zo snel mogelijk naar huis terug moesten. Wat vandaag nog altijd niet is gebeurd. En wellicht niet zàl gebeuren. In de recente verkiezingen wonnen de ultranationalisten overal. Dat houdt de ultranationalist Milosevic langer aan de macht en maakt de etnische zuiveringen permanent.
En Bosnië was dan nog zogezegd een succes.
Misjoe Verleyen
