Volgens de Pakistaanse diplomaat Niaz Naik moet het met de huidige Indiase premier mogelijk zijn een oplossing te vinden voor Kashmir.

Kashmir, hoog in de Himalaya, is de kern van het conflict tussen India en Pakistan. Pakistan wil het helemaal omdat het een islamitische meerderheid heeft, India, omdat het deel is van de hindoe-mystiek. De Kashmiris betalen het conflict. Onoplosbaar? Nee, zegt Niaz Naik.

Ambassadeur Naik, een ervaren Pakistaanse diplomaat, neemt al jaren deel aan discrete gesprekken in de coulissen – track 2 diplomacy heet dat in Zuid-Azië – om ‘muurvaste dossiers’ zoals Afghanistan of Kashmir bespreekbaar te maken. Ooit, zegt Naik, waren beide partijen bijna ver genoeg om gesprekken over Kashmir aan te vatten. Dat liep mis, maar het was wel met Atal Behari Vajpayee, de huidige Indiase premier.

Niaz Naik: Kashmir blijft een kritiek punt in dit deel van de wereld. Het gaat hier niet alleen over Afghanistan, dit is het oude ‘great game’ gebied: Centraal-Azië met zijn energiereserves, en West-Azië, de Golflanden met hun oliereserves, en het subcontinent midden in de Indische Oceaan met zijn belangrijke zeeroutes die de Amerikanen absoluut willen openhouden – voor handel, voor aanvoer van strategische stoffen als olie, naar Japan en Oost-Azië.

India zegt altijd wel dat het geen internationale inmenging aanvaardt, maar wij in Pakistan hopen toch dat de nieuwe politieke situatie na de elfde september ook Kashmir weer bespreekbaar maakt: de oplossing zit in gesprekken tussen India en Pakistan, maar de internationale gemeenschap – de VS, de Europese Unie, Japan – kan de twee landen misschien aan een onderhandelingstafel brengen.

U verwachtte veel van premier Vajpayee?

Naik: Die is volgens mij bereid om de dialoog weer aan te gaan. In 1999 kwam hij naar Lahore en ontmoette de toenmalige premier Nawas Sharif. In twee, drie dagen hadden we een volledig akkoord over de basisprincipes en het kader van de discussie.

Punt één was dat beide kanten hun rigide posities over Kashmir moesten verlaten en verder gaan dan hun publieke verklaringen. Dan zou India niet zeggen dat Kashmir een integrerend deel van het Indiase grondgebied is, en wij zouden niet aankomen met de VN en een referendum enzovoort.

Twee was dat een oplossing rekening moest houden met de belangen van India en Pakistan en bovenal van de Kashmiris, want die vechten daar toch al 54 jaar voor.

Drie was dat de oplossing definitief moest zijn, en niet partieel. Dus geen voogdij van de VN voor drie, vijf, tien jaar en dan zien hoe het verder moet. Nee. We moesten het conflict regelen voor het einde van de eeuw. Dus in het jaar 1999. Zuid-Azië is de armste regio in de wereld en Vajpayee vond dat we moesten samenwerken om de vredesdividenden te kunnen rapen van het einde van de Koude Oorlog, de globalisering enzovoort.

Maar Vajpayee had sterke oppositie van zijn eigen superhaviken, zoals George Fernandes, de minister van Defensie. En zijn gezondheid was niet zo best. Daarom ook was hij ongeduldig om India en Pakistan samen aan tafel te zien en wou hij in 1999 een oplossing vinden binnen het jaar. Maar toen kwam de Kargil-episode en ging het allemaal mis. Twee jaar lang weigerde Vajpayee met Pervez Musharraf te praten. Tot de ontmoeting in Agra. Als hij premier blijft, is er nog hoop. Anders…