Erdem Gündüz staat urenlang stokstijf op het Taksimplein in Istanbul uit protest tegen het politiegeweld en het autoritaire regime in Turkije.

Erdem Gündüz (Turkse choreograaf wiens protestactie ‘Standing Man’ een wereldwijd symbool werd van geweldloos verzet): Het oorspronkelijke verzet tegen de kap van het Gezipark in het centrum van Istanbul was uitgegroeid tot massaal straatprotest tegen de regering van premier Recep Tayyip Erdogan, en dat leidde tot grootschalig politiegeweld.

Maar er is Erdem Gündüz, en er is de Standing Man. De ene is een man van vlees en bloed, de andere is buiten mijn wil om uitgegroeid tot een personage. Het was ook geen kunsthappening of performance, ik stond daar niet als choreograaf, maar als verontwaardigde burger. Maar ik zal het nooit herhalen. Dat is trouwens niet nodig, de Standing Man heeft zichzelf spontaan vermenigvuldigd. Ik ben ook bewust niet teruggekeerd naar het plein toen duizenden mensen mijn actie voortzetten. De Standing Man is nu van iedereen, ik wil hem niet opeisen of isoleren.

De afgelopen jaren zag je het grootschalige straatprotest wereldwijd toenemen: Turkije, Griekenland, de Arabische wereld, Brazilië, Spanje, Thailand, Oekraïne, Bulgarije… De Standing Man drijft mee in die stroom van burgers die tegen autoritaire regimes in opstand komen.

Ik vind het wel jammer dat sommige mensen er financieel garen bij proberen te spinnen, met al die merchandising. Ik zag al T-shirts, stickers, kussenslopen, schriftjes van de Standing Man. Ethisch vind ik het niet, maar zo gaat het nu eenmaal in de wereld waarin we leven.

Heeft de Standing Man uw leven veranderd?

Gündüz: Het gebeurt dat mensen me herkennen en een blijk van appreciatie geven. Maar het tegendeel komt ook voor. Ik krijg haatmail, er circuleren foto’s van me waarop ik als doelwit word afgebeeld, ooit sprak iemand me op straat aan als ‘landverrader’. Dat is jammer genoeg een realiteit in Turkije, het gevolg van het feit dat een groot deel van de publieke opinie leugens voorgeschoteld krijgt via de media die het standpunt van de regering vertegenwoordigen.

Je houdt het niet voor mogelijk welke nonsens over mij verspreid werd. Ik was een buitenlandse agent, ik verbleef in het Duitse consulaat, ik zou de spot drijven met vrouwen die een hoofddoek dragen, een vijand zijn van de islam. De grootste erkenning komt uit het buitenland. Als choreograaf kan ik in Turkije amper leven van mijn kunst, maar de voorbije maand reisde ik Europa rond om onderscheidingen te ontvangen en toespraken te houden. En met het einde van het jaar in zicht neemt de belangstelling opnieuw toe.

Was de gewelddadige aanpak van de protesten geen ontmaskering van de autoriteiten?

Gündüz: Premier Erdogan heeft het protest nooit begrepen. Het was een beweging van onder uit, zeer kleurrijk, tolerant, gevarieerd en creatief. Erdogan kreeg er geen vat op, het maakte duidelijk waar zijn zwakke plek ligt. Voor zijn achterban sprak hij met veel bravoure, maar de rest van de wereld zag een bange man.

Onderschat ook niet dat een deel van de publieke opinie in Turkije ondertussen al tien jaar geïndoctrineerd wordt door de media. Een bekend verhaal is dat de activisten zogezegd bier gedronken hadden in een moskee. De imam van de moskee heeft dat altijd ontkend, en later bleek dat het zogezegde bewijsmateriaal vervalst was. Maar minstens 50 miljoen Turken leven nog altijd met het idee dat de activisten de moskee onteerd hebben.

Niemand heeft gewonnen bij die confrontatie. Het park staat er nog, maar ik kom er niet graag meer. Het is verworden tot een metafoor voor de Turkse samenleving. Het zit vol politie, niemand voelt zich er op zijn gemak. Zes jonge mensen hebben er het leven bij ingeschoten. Dat is het enige wat telt.