Kroniek van de Week: politieke benoemingen en verkiezingsfraude (bis)

Het ging deze week niet alleen over de oplopende coronacijfers en welke maatregelen geboden zijn, maar ook nog maar eens over de politieke benoemingen door de regering-De Croo en de verkiezingsuitgaven van Vlaams Open VLD-parlementslid Sihame El Kaouakibi. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Raam

Het Overlegcomité dat vervroegd samenkwam omdat het aantal corona-besmettingen opnieuw aan het stijgen is, heeft geen enkele beslissing genomen die onmiddellijk effect zal hebben. Ze besliste wel dat de eerder aangekondigde versoepelingen die zouden ingaan vanaf 1 april worden uitgesteld. Zo komt de opening van de pretparken er niet en wordt het heropstarten van culturele evenementen buiten, met maximaal 50 personen, uitgesteld.

En nog een belangrijke maatregel werd genomen: tijdens de paasvakantie en in de weekends mogen treinreizigers enkel nog plaatsnemen op de zitjes aan het raam, maar dit geldt niet voor kinderen onder de twaalf jaar. Hoe u kan weten of er nog plaats is aan het raam als u een trein opstapt is onduidelijk.

Veel erger is: de besmettingscijfers stijgen vandaag al alarmerend. Hoe het uitstellen van de versoepelingen die normaal over twee weken zouden ingaan hierop een afdoend antwoord biedt, weet niemand.

De scholen blijken naast de bedrijven een belangrijke haard van besmetting te zijn. De ministers van Onderwijs moeten als huiswerk tegen maandag laten weten hoe ze de besmetting via de scholen zullen tegengaan. Maar maandag gaan de scholen al weer open. Het virus wacht niet tot de ministers met een plan komen.

Het Overlegcomité, waarin de federale en de deelregeringen zitten, draagt een grote verantwoordelijkheid voor de ernst van de derde coronagolf die nu officieel is uitgebroken.

2. Postjes

Vicepremier Petra De Sutter is in sneltempo haar geloofwaardigheid aan het kwijtspelen. En met haar de partij Groen waartoe ze behoort en bij uitbreiding de hele regering-De Croo. Groen en de regering-De Croo hebben altijd de mond vol over politieke vernieuwing, maar de afgelopen dagen waren ze druk in de weer met politieke benoemingen. En daarbij draagt De Sutter als minister van Overheidsbedrijven een grote verantwoordelijkheid.

De regering-De Croo heeft de benoemingspuzzel gelegd voor 38 mandaten voor ceo’s, voorzitters en ondervoorzitters bij de belangrijkste overheidsbedrijven. Daar was de voorbije weken al wat rond te doen en we hebben er hier ook al begin deze maand over moeten berichten.

Vooral over de manier waarop moest worden berekend hoeveel mandaten elke partij mocht binnenhalen, was er veel discussie binnen de regering. In principe is dat eenvoudig: het aantal bestuursmandaten dat een regeringspartij mag invullen hangt af van het verkiezingsresultaat en dus van het aantal parlementszetels.

Maar er ontstond discussie of Kamerlid Emir Kir nog meetelt voor de PS: hij werd wel op de lijst van de Franstalige socialisten verkozen, maar werd uit de PS gezet omdat hij contact had met de Turkse extreemrechtse beweging Grijze Wolven. Zonder Kir zou de PS geen 20 maar slechts 19 Kamerleden tellen, en dat zou bij het berekenen van het aantal mandaten een slok op een borrel schelen voor de PS.

De discussie daarover nam zulke groteske vormen aan dat er op een bepaald moment sprake van was dat er bij de berekening vanuit zou worden gegaan dat de PS 19,5 Kamerleden had. Het geeft aan hoever het gesjacher kan gaan.

En nog opvallender: de discussie liep vooral hoog op tussen de PS en Ecolo-Groen. Nee, niet over het principe van de politieke benoemingen, maar wel over hoe de verdeling moest worden berekend. Want nu Ecolo-Groen na twintig jaar opnieuw in een regering zit, wil het maar wat graag wat postjes invullen.

Zo is Ecolo-Groen, dat in het parlement één fractie vormt, heel blij dat het de voorzitter mag leveren van de NMBS. Jarenlang was Jean-Claude Fontinoy daar voorzitter, algemeen omschreven als ‘de klusjesman van MR-topman Didier Reynders’. Gevraagd aan minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) aan wie hij dacht als nieuwe voorzitter antwoordde die via een tweet: ‘Een toffe (sic) iemand, zeker!’ Merk op dat hij niet schreef: ‘Een bekwaam iemand, zeker!’

Binnen de regering-De Croo is overeengekomen Ecolo vijf en Groen drie mandaten krijgt. Ecolo mag niet alleen de nieuwe voorzitter van de NMBS voordragen, maar ook de voorzitter van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). Groen mag de voorzitter van het Niras aanbrengen, dat instaat voor het beheer van radioactief afval. 0

De PS gaat met de meeste mandaten lopen, namelijk acht. De CD&V, de MR en de Open VLD mogen er elk zes invullen, de SP.A vier. Zoals zakenkrant De Tijd opmerkte: ‘Dat wil zeggen twaalf voor de socialistische familie en acht voor de groenen ofwel dus 20 van de 38 mandaten voor de nieuwkomers in de regering. Toch blijven de liberalen en de CD&V, de partijen van de regering-Wilmès, goed bediend. Ze behouden het gros van de ceo-functies omdat de regering besloot om geen zittende topmanagers te vervangen.’

De MR, die bij de recente verkiezingen zakte van 20 naar 14 Kamerzetels, moet enkele interessante postjes afstaan: niet alleen het voorzitterschap van de NMBS en het FANC aan Ecolo, maar ook dat van de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij (FPIM) aan de PS. Niet onbelangrijk als straks het relancebeleid op gang moet komen dat uitgetekend wordt door staatssecretaris Thomas Dermine (PS).

De N-VA, die in de oppositie terechtkwam, ziet het voorzitterschap van Niras verhuizen naar Groen, dat van Brussels Airport gaat naar de Open VLD en in 2023 gaat Infrabel naar de SP.A.

De CD&V behoudt wat ze al heeft en mag op zoek naar een nieuwe voorzitter voor Proximus, nu oud-minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) daarvoor de leeftijdsgrens heeft bereikt. Daar wordt oud-minister Koen Geens voor genoemd. En er werd ook beslist dat een andere oud-minister, namelijk van financiënminister Steven Vanackere (CD&V) promoveert tot vicegouverneur van de Nationale Bank.

Het mag dus duidelijk zijn, de regering-De Croo zet, ondanks ronkende verklaringen over nieuwe politieke cultuur vooral de oude politiek cultuur verder: aantrekkelijke postjes onder elkaar verdelen. Daarbij is van een echt assessment van de competenties van de kandidaat geen sprake, zoals Trends-collega Alain Mouton hier al schreef.

Dat was nochtans het minste wat minister De Sutter al had kunnen doen: ervoor zorgen dat de voorgedragen kandidaat ondervraagd en getoetst wordt op zijn of haar competenties. Niets daarvan. Voor de regering-De Croo, Groen en minister De Sutter zijn politieke benoemingen de normaalste zaak van de wereld. Vooral als ze er zelf van kunnen profiteren.

3. Vaagheid

Pleegde Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi (Open VLD) verkiezingsfraude door 33.000 euro die ze van haar partij kreeg niet officieel aan te geven als campagne-uitgaven? Zal die vraag ooit worden beantwoord? De experts van de federale controlecommissie voor verkiezingsuitgaven spreken zich alvast niet uit over deze zaak, zo bracht deze site uit.

Het bedrag van 33.000 euro is een deel van in totaal 103.000 euro die El Kaouakibi van haar partij Open VLD kreeg in de aanloop naar de verkiezingen van 26 mei 2019. Eén factuur van 20.000 euro diende voor ’typische campagne-uitgaven’. Een communicatiebedrijfje van El Kaouakibi factureerde nog eens 50.000 euro voor het maken van video’s voor andere Open VLD-kandidaten.

De discussie draait om de resterende 33.000 euro waarmee een persoonlijke medewerker werd betaald, maar die El Kaouakibi nooit aangaf als campagne-uitgaven. Volgens Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert hoefde dat ook niet. Volgens de Vlaamse liberalen deed de medewerker in kwestie veel meer dan alleen maar campagnewerk. Hij zou ook hebben bijgedragen aan de ‘afstemming met de nationale partij, de provinciale campagne, afdelingen, praktische organisatie en agendabeheer, en inhoudelijke en communicatieve steun’.

Daarbij verwijzen ze bij de Open VLD naar het vademecum van de federale controlecommissie voor verkiezingsuitgaven. De cruciale zin in die tekst gaat als volgt: ‘De loonlast van de individuele medewerkers van politieke mandatarissen en van de fractiemedewerkers in de brede zin van het woord dient niet in rekening te worden gebracht.’

Daar is alvast Leuvense politoloog en expert partijfinanciering Bart Maddens het niet mee eens. De betrokken medewerker werd immers tijdelijk aangeworven naar aanleiding van de campagne, zo stelt hij. ‘En de wet schrijft uitdrukkelijk voor dat alle uitgaven voor propagandaboodschappen moeten worden aangegeven.’ Op deze site schreef Maddens in een opiniestuk dat er ‘vermoedelijk (…) wel degelijk sprake is van verkiezingsfraude’.

Verkiezingsfraude of niet? Moest die 33.000 euro worden aangegeven? De vraag werd voorgelegd aan de vier experts van de federale controlecommissie. Die bracht afgelopen week advies uit: ze geven geen advies. De vier experts, onder wie Herman Matthijs (VUB/UGent) en Gunther Vanden Eynde (KU Leuven), zeggen geen uitspraak te kunnen doen over de uitgaven van El Kaouakibi, aangezien haar uitgaven gecontroleerd zijn door de controlecommissie van het Vlaams Parlement. Een advies van een federale commissie ‘zou gezien kunnen worden als een hiërarchische commentaar op een beslissing van een andere controlecommissie’, zo luidt het. ‘Het is nochtans onbetwistbaar dat er geen hiërarchie bestaat.’

Dat advies is ondertussen aan alle leden van de federale controlecommissie voor verkiezingsuitgaven bezorgd. En voor N-VA-Kamerlid en ook lid van de controlecommissie Wim Van der Donckt is het heel duidelijk, zo tweette hij: ‘Inhuren van “externe” campagnemedewerkers is verkiezingsuitgave en dus aangifteplichtig.’ En dus had El Kaouakibi die 33.000 euro moeten aangeven.

De lezing van Van der Donckt staat dus lijnrecht tegenover die van Lachaert. Wat nu? Wie heeft gelijk? Komt er daarover ooit duidelijkheid? Die is al langer wenselijk, maar de politieke partijen lijken er geen zin in te hebben. Het advies van de experts zou trouwens pas op 20 april worden behandeld. Het hele dossier lijkt op de lange baan te worden geschoven.

Maar als de federale experts zeggen dat ze geen uitspraak willen doen over een Vlaams Parlementslid, zou het Vlaams Parlement in actie kunnen komen. Ook daar gebeurt niets. Er wordt mee geschermd dat er alleen sancties kunnen worden getroffen binnen de 200 dagen na de verkiezingen, daarna geldt de verjaring. En die 200 dagen zijn al lang voorbij.

Daar kunnen enkele bedenkingen bij worden geformuleerd. Bijvoorbeeld dat die verjaringsperiode van 200 dagen wel erg kort is. Het Vlaams Parlement zou het initiatief kunnen nemen om alvast de verjaringstermijn aan te passen. Daarnaast is het niet omdat er geen sanctie meer kan worden uitgesproken, dat de controlecommissie voor de verkiezingsuitgaven van het Vlaams Parlement niet kan worden samengeroepen om zich over de zaak-El Kaouakibi te buigen. Ook daarvoor is tot nu toe geen enkel initiatief genomen.

Erger nog, wat zegt voorzitter Andries Gryffroy (N-VA)? ‘Onze commissie kijkt louter of de aangifte is ingevuld en of er niet meer is aangegeven dan toegelaten. Als er klacht is over fraude, dan moet die volgens mij ingediend worden door de federale instantie.’ Waarmee de Vlaams Parlementsleden – en dan nog een N-VA’er – zich wel erg ondergeschikt opstellen aan het federale niveau.

Bovendien zou het Vlaams Parlement een eigen vademecum kunnen schrijven, zodat het zich niet langer hoeft te beroepen op de federale richtlijnen. Ook daartoe is nog geen initiatief genomen. Het lijkt wel alsof de Vlaams Parlementsleden net als hun federale collega’s het liefst hebben dat alles in verband met campagnefinanciering bij het oude blijft. Vaagheid moet troef blijven, blijkbaar kan iedereen daar dan zijn voordeel mee doen.

Van de politici moeten we dus niet te veel verwachten. Misschien kan alleen een juridische weg nog klaarheid brengen, zoals Maddens schreef: ‘Het is eventueel aan het parket om na te gaan of hier sprake is van de gemeenrechtelijke inbreuk van valsheid in geschrifte en gebruik van een vals stuk, een inbreuk met een veel langere verjaringstermijn (dan de 200 dagen, nvdr)’

Maar zoals het er nu naar uitziet, verdwijnt het dossier van mogelijke verkiezingsfraude door El Kaouakibi stilletjes in de doofpot. En kan iedereen bij de volgende verkiezingen de heersende regels naar eigen goeddunken en eigen voordeel interpreteren.

Deze zaak van 33.000 euro staat trouwens los van de eventuele malversaties met subsidies bij het project Let’s Go Urban, waar El Kaouakibi de bezielster van was. Dat wordt onderzocht door de Centrale Dienst voor Bestrijding van Corruptie (CDBC). Er werd ondertussen een onderzoeksrechter aangesteld die het dossier zal bekijken.

4. Spaghetti

In alle stilte werd Vlaanderen in 17 regio’s onderverdeeld. Zo wil de Vlaamse regering een einde maken aan de wirwar van intercommunales en andere interlokale structuren. ‘Het komt erop neer dat we de spaghetti aan bovengemeentelijke structuren die de voorbije decennia is gegroeid, drastisch vereenvoudigen’, aldus minister-president Jan Jambon (N-VA). Het zou pas een echte vereenvoudiging geweest zijn als de provincies daarbij waren afgeschaft. Nu komt er gewoon een extra bestuursniveau bij. Nog meer spaghetti dus, om in het taalkanaal van de minister-president te blijven.