In deze bijdrage voor het Schaduwparlement roept Peter Mertens op om zondag deel te nemen aan de actiedag van het burgerinitiatief Hart boven hard. ‘Nu zondag is het jouw beurt om een signaal te geven voor een wereld op mensenmaat.’
Toen vorige zomer de eerste krijtlijnen van de besparingen van minister Sven Gatz (Open VLD) in de cultuursector ontcijferd werden, werd er niet gezwegen. “Dit is geen kaasschaaf meer, dit is de beenhouwerij,” zei directeur Paul Corthouts van de koepel Overleg Kunstenorganisaties (oKo). Hugo Camps vulde aan: “Bourgeois en de zijnen herleiden hun podiumkunsten tot slachten en uitbenen.” Uit elke bladzijde van het nieuwe regeerakkoord spatte het politieke credo van de nieuwe ploeg: “zuurstof voor de ondernemingen”. Op dat altaar zouden onderwijs, welzijnswerk, zorg en cultuur worden geofferd.
In het Unizo-magazine ‘Zo’ van september 2014 prees minister-president Geert Bourgeois(N-VA) een rits ondernemersvriendelijke maatregelen van zijn ploeg aan. En hij verbond het ene met het andere. ‘Ik ga er prat op dat we al onze extra maatregelen om de ondernemers te ondersteunen, volledig financieren met middelen uit besparingen.’ Zuurstof pompen, weg van de ene, naar de andere. ’t Zijn de woorden van onze minister-president. Maar: er werd niet gezwegen. Lucas De Man, artistiek leider van Stichting Nieuwe Helden, vertelde op Terzake: “Triest? We gaan terugvechten, wat is me dat nu!”
Er werd niet gezwegen toen het hoger onderwijs werd aangepakt
Toen de regering aankondigde om nog eens 400 miljoen euro in het hoger onderwijs te besparen, en het inschrijvingsgeld tot 890 euro op te trekken, werd er niet gezwegen. In een mum van tijd ondertekenden ruim 1.700 professoren, lectoren, onderzoekers en andere personeelsleden van de Vlaamse hogescholen en universiteiten een oproep tegen de besparingen op het hoger onderwijs.
“De bezuinigingen op hoger onderwijs zijn desastreus en kortzichtig”, klinkt het in de oproep. “Ze ontnemen de universiteiten en hogescholen de nodige zuurstof om volop in te zetten op de verdere uitbouw van een kennismaatschappij door middel van onderwijs en onderzoek.” Nochtans toont een rapport van de OESO uit 2013 aan dat de publieke investering in hoger onderwijs gemiddeld 4,8 keer meer oplevert aan de schatkist dan het kost.
De meest eerlijke en open verdediging van de besparingen kwam van Wouter Jambon, praeses van de Antwerpse KVHV. Het gaat wel degelijk om een maatschappijvisie, zo zei hij: “We moeten van de idee af dat hogere studies vanzelfsprekend zijn. Als de verhoging van het inschrijvingsgeld voor een zekere elitevorming kan zorgen, dan lijkt me dat goed.” Een elitair onderwijs voor een elite-maatschappij.
Gezwegen werd er niet. Studenten organiseerden zich in actiecomitees, haalden meer dan 20.000 handtekeningen op tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld, en kwamen op straat.
‘Hart boven Hard: Zondag is het jouw beurt om niet langer te zwijgen’
Er werd niet gezwegen toen de schaar op de rusthuizen afkwam
En ook toen de schaar van de Vlaamse regering op de rusthuizen afkwam, werd er niet gezwegen. Eerst was er de halvering van de subsidies voor animatie. Animatie zorgt ervoor dat oudere mensen iets meer krijgen dan alleen een bed en verzorging. Alle mensen tellen mee, en vanuit die logica werd de animatie in de woonzorgcentra (de nieuwe benaming voor de rusthuizen) ingevoerd.
Hoe actiever mensen zijn, hoe minder snel ze ziek worden. Dat wordt nu afgebouwd. Blijkt ook dat er in 2015 netto 182 miljoen euro bespaard zal worden in zorg en welzijn, en dat er dit jaar geen enkele euro investering is voorzien voor infrastructuurwerken in de ouderenzorg. Er is geen plaats in de woonzorgcentra, maar de geplande uitbreidingen worden bevroren.
Er was geen stilte. De Vlaamse zorgsector trekt aan de alarmbel en schreef een gemeenschappelijke open brief aan de voltallige Vlaamse regering: “De sector maakt zich ernstig zorgen over de komende begrotingscontrole van de Vlaamse overheid. De blinde besparingsdrift van de overheid lijkt niet te stoppen. Als zorgaanbieders, werknemers, cliënten en patiënten vragen wij met aandrang dat er voor 2015 geen bijkomende besparingen worden doorgevoerd. Meer zelfs, wij vragen aan de Vlaamse regering om te investeren in de zorg en welzijn van zorgbehoevenden en samen met de sector te gaan voor meer zorg en een betere kwaliteit van leven voor een steeds meer vergrijzende en dus zorgbehoevende samenleving.”
Er werd niet gezwegen toen de zuurstofkraan werd dichtgedraaid
Snel werd duidelijk dat het niet enkel gaat om louter lineaire besparingen, of om een blinde operatie. Ons land kent een rijk sociaal en cultureel leven, en precies daar vallen de harde klappen. Nergens werd nog gezwegen.
Toen een alweer een nieuwe schaafbeurt op het sociaal cultureel volwassenenwerk werd gezet, liet de sector – die jaarlijks 300.000 activiteiten organiseert – zich horen: “De subsidies die onze sector krijgt, dienen ook niet om dividenden uit te keren. De verenigingen potten hun geld niet op, ze investeren terug in de samenleving.”
Er was geen ander geluid te horen bij de jeugdbewegingen: “De nieuwe regering kiest volgens haar regeerakkoord voor verbinden, maar toch voert ze een drooglegging voor de sociale groepen in. Dat lijkt ons tegenstrijdig.” Hoe meer de zuurstofkraan voor het sociaal en cultureel weefsel werd dichtgedraaid, hoe luider de reacties. Bij de bibliotheken, bij de kinderopvang, bij de sportclubs, bij de organisaties waar armen het woord nemen, bij de gebruikers en de vakbonden van De Lijn, en ga zo maar door.
Geen gelatenheid, geen angst en geen cynisme, maar een positief geluid
Dat uit de buik van de samenleving protest opborrelde tegen het mistroostig economisch conservatisme is niet nieuw. Wel nieuw is dat dit gebeurt zonder gelatenheid, zonder angstverlamming of cynisme. De samenleving zelf wordt bevraagd: “dit land is een omgekeerd land. Het leert ons de werkelijkheid te ondergaan in plaats van die te veranderen. Het leert ons de toekomst te accepteren in plaats van haar te bedenken.”
En dan gebeurt er iets wonderlijk. Verschillende maatschappelijke actoren zetten zich samen. “Wij willen vandaag met één stem spreken. Wij willen niet dat de een voor zichzelf uit de brand sleept wat de ander dan extra moet ophoesten. Wij geloven in een samenleving die allen versterkt, en niet alleen de sterksten.” Die begeesterende woorden lezen we in de Alternatieve Septemberverklaring van Hart boven Hard. Een nieuwe burgerbeweging is geboren. Ondertussen hebben 1.300 Vlaamse verenigingen en nog eens 15.000 individuen zich aangesloten.
Muren slopen en eenheid brengen
Wanneer op 6 november 120.000 mensen door de straten van Brussel trekken, op de grote vakbondsbetoging tegen de besparingsplannen van de federale regering, zijn de bezielers van Hart boven Hard present met reuzen, met muziek, met vlaggen en met stickers. Op de provinciale stakingsdagen wordt de kruisbestuiving tussen de burgerbeweging en het vakbondsverzet verder gezet.
Plotsklaps verschijnen dichters en muzikanten, en ook honderden en honderden fietselingen van Hart boven Hard aan stakersposten. Iedereen behoudt zijn eigenheid, maar de muren tussen de organisaties worden gesloopt. En stilaan groeit ook het aantal lokale kernen. De nieuwe wind waait over de taalgrens, en in het zuiden van het land wordt de zusterorganisatie Tout Autre Chose geboren.
Zondag is het aan jou, om niet langer te zwijgen
Nu zondag organiseert Hart boven Hard haar grote parade in Brussel. “Een kleurrijke en kritische optocht van mensen, families en organisaties uit alle hoeken met tien hartenwensen voor een andere samenleving”, schrijft de webstek. Wie denkt dat er geen positief alternatief bestaat op het samenlevingsmodel dat we vandaag kennen, moet zeker eens naar de website van Hart boven Hard surfen. De creatieve mensenwensers van Hart boven Hard hebben niet gezwegen toen betaalbare zorg in gedrag kwam, of toen de kinderopvang onder druk stond, toen de mobiliteit werd afgebouwd, of toen het onderwijs weer duurder werd.
Nu zondag is het jouw beurt, om niet langer te zwijgen en een sociaal signaal te geven voor een wereld op mensenmaat. Zorg dat je erbij bent, op de grote parade!
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier