Misvattingen en regelrechte complottheorieën zorgen voor argwaan over bloeddonaties.
Weinig onbaatzuchtige daden hebben een beter imago dan bloed doneren aan het Rode Kruis. BV’s en politici pakken er graag mee uit op sociale media. Voor een uurtje van je tijd en enkele deciliters bloed bedankt het Rode Kruis je met een drankje en een bonnetje waarmee je kunt sparen voor cadeaus zoals film- en pretparktickets.
Iedereen tevreden dus? Nee, niet iederéén. Onder socialemediaberichten over bloedinzamelacties zie je soms een clubje opduiken dat oproept om juist géén bloed te geven. Hun overtuigingen zijn grotendeels gebaseerd op misvattingen of zelfs regelrechte complottheorieën.
Big Pharma
Eén daarvan is dat het Rode Kruis het gedoneerde bloed voor grof geld zou verkopen aan ziekenhuizen, wetenschappelijke instellingen en farmaceutische bedrijven. Vooral in de Verenigde Staten is daar geregeld ophef over, door de exorbitante prijzen die ziekenhuizen hun patiënten aanrekenen voor bloedtransfusies.
Het klopt wel degelijk dat het Rode Kruis ingezameld bloed en plasma niet zomaar weggeeft. Maar de markt voor bloedproducten is in ons land strikt geregeld bij wet, inclusief een ministerieel besluit dat een vaste, jaarlijks geïndexeerde prijs oplegt.
‘Het bloed wordt niet gratis aan de ziekenhuizen bezorgd, maar er wordt ook geen winst gemaakt op de verkoop ervan’, klinkt het in de sectie ‘Veelgestelde vragen’ op de website van het Rode Kruis. Die legt uit dat de prijs bedoeld is om de kosten van de bloedinzamelingen te dekken: ‘Denk maar aan de afname, bereiding, analyses, opslag en distributie.’
Het Rode Kruis zou uw bloed voor miljarden dollars verkopen. Het klopt dat ze het niet gratis weggeven aan ziekenhuizen, maar de prijs dient gewoon om hun kosten te dekken.
Hetzelfde geldt voor plasma. Een groot deel daarvan is niet bedoeld voor rechtstreekse transfusies maar voor de ontwikkeling van geneesmiddelen. Heel wat cruciale medicijnen zijn afhankelijk van eiwitten uit menselijk plasma, en het fractioneren daarvan gebeurt niet door het Rode Kruis zelf maar door farmaceutische bedrijven aan wie het Rode Kruis het plasma verkoopt.
Kinderbloed
Voor potentiële donoren die allergisch reageren op elke vermelding van big pharma is dat voldoende om geen bloed meer te geven. Sneu, want plasmageneesmiddelen zijn even levensreddend als transfusies.
Factcheck: ja, bloedtransfusies beïnvloeden het resultaat van een alcoholtest
Maar het is niet alleen een afkeer van de farmaceutische sector die sommigen argwanend maakt. Er circuleren ook ergere complottheorieën, die al helemaal uit de lucht gegrepen zijn.
‘Het Rode Kruis is een witwasoperatie voor kinderhandel. Het Rode Kruis neemt uw gratis bloeddonaties en verkoopt het bloed voor miljarden dollars met winstoogmerk’, luidt het in een gekopieerd tekstje dat al enkele jaren circuleert op sociale media. Aanhangers van die theorie menen dat er een ‘satanische elite’ bestaat die kinderbloed gebruikt voor allerlei rituelen. Meestal hebben die complottheorieën ook antisemitische ondertonen, waarbij de oorsprong van het Rode Kruis gelinkt wordt aan de joodse bankiersfamilie Rothschild. ‘De opbrengst van de bloedafnames gaat rechtstreeks naar deze criminelen!’ schreeuwt iemand op Facebook – onzin, natuurlijk.
Het effect van misinformatie op de donorbereidheid is nog nooit in kaart gebracht en blijft vermoedelijk minimaal. Maar het is wel lastig voor de socialemediamanagers van het Rode Kruis: die zien zich geregeld verplicht om te weerleggen dat ze ‘woekerwinsten’ zouden maken op kosten van wie bloed geeft.
Hoe artificieel gekweekt bloed in de toekomst mensenlevens kan redden
