Een derde van alle vrouwelijke borstkankerpatiënten in België is ouder dan 70. Toch wordt die bevolkingsgroep niet uitgenodigd voor de gratis screeningsmammografie van de overheid. Wat kunnen zij doen?
Borstkanker bij vrouwen kan op elke leeftijd voorkomen, maar neemt toe met het ouder worden. In 2022 was bijna 82 procent van de borstkankerpatiënten 50 jaar of ouder.
En hoe ouder, hoe minder gehoord patiënten zich voelen. Zo blijkt uit een bevraging dat vrouwen ouder dan 65 jaar met borstkanker het gevoel hebben minder informatie te ontvangen en minder inspraak te ervaren in hun zorgtraject. ‘Daar zijn verschillende mogelijke verklaringen voor’, meent Christel Fontaine, medisch oncoloog in UZ Brussel.
‘Enerzijds is deze bevolkingsgroep iets minder mondig dan jongere generaties, waardoor de interactie met zorgverleners soms wat beperkter is. Oudere generaties nemen vaak een afwachtende houding aan en vertrouwen erop dat de arts wel weet wat goed voor hen is. Anderzijds zou het medische korps best ook nog wel wat initiatief mogen nemen om de patiënt meer ruimte te geven om vragen te stellen.’
‘Borstkanker stopt niet bij 70. Integendeel’
Een andere belangrijke oorzaak waarom oudere borstkankerpatiënten vaak het gevoel hebben in de kou te staan, is de leeftijdsgrens van het Bevolkingsonderzoek Borstkanker. Deze gratis screeningsmammografie wordt in België aangeboden aan vrouwen tussen de 50 en 69 jaar, terwijl in Nederland vrouwen tot het jaar waarin ze 76 worden een uitnodiging ontvangen.
‘Vrouwen die geen uitnodiging meer ontvangen, krijgen een verkeerd signaal van de overheid.’
‘Vrouwen ouder dan 69 krijgen zo het gevoel dat ze niet meer meetellen’, meent Fontaine. ‘Daarnaast is dit een erg drukbezette bevolkingsgroep die vaak de zorg van een zieke partner of kleinkinderen op zich moet nemen en hun eigen gezondheid soms wat vergeten. Als ze niet meer in aanmerking komen voor het bevolkingsonderzoek gaan ze er mogelijk ten onrechte van uit dat ze safe zijn.’
‘De leeftijdsgrens voor de gratis screening is totaal arbitrair’, vindt Fontaine. ‘Vrouwen die geen uitnodiging meer ontvangen, krijgen een verkeerd signaal van de overheid. Borstkanker stopt niet op 70 jaar. Integendeel, het neemt alleen maar toe. 70-plussers die een aantal risicofactoren hebben, raad ik daarom aan om op eigen initiatief geregeld een mammografie te ondergaan.’
Enkel nog hoogrisicopatiënten
Bij screeningsprogramma’s worden niet alleen wetenschappelijke argumenten in rekening genomen, maar ook een kosten-batenanalyse. De bedoeling van screenen is een test verrichten bij de doorsnee gezonde populatie met het oog op een vroegtijdige diagnose van een bepaalde aandoening om de gezondheidsuitkomst van een individu te verbeteren. Meestal verloopt de evolutie van borstkanker bij vrouwen boven de 70 veel trager dan bij vijftigers. Bovendien is deze leeftijdscategorie meer gevoelig voor overdiagnose en overbehandeling en zullen behandelingen worden opgestart voor tumoren die wellicht nooit levensbedreigend hadden geweest indien niet gekend.
Toch vindt Fontaine dat de leeftijdsgrens voor het bevolkingsonderzoek enerzijds omhoog moet, tegelijk moet de screening veel gerichter gebeuren. ‘Momenteel onderzoeken de diensten radiologie in verschillende ziekenhuizen de risicoprofielen voor borstkanker. Bedoeling is om in de toekomst enkel nog de hoogrisicopatiënten te screenen. Factoren die het risico op borstkanker verhogen zijn een eerder vastgestelde borstkanker, erfelijkheid, ongezonde levensstijl en dense klierweefsel, dat zijn borsten met een hoge verhouding van klier- en bindweefsel ten opzichte van vetweefsel.’
Herken de alarmsignalen
Net zoals jonge vrouwen moeten ook vrouwelijke 65-plussers alert blijven voor de alarmsignalen.
Die zijn dezelfde, voor jong én oud. Wat echter verschilt naargelang de leeftijd, is de impact van de behandeling: terwijl jongere patiëntes bestraling en chemo beter aankunnen dankzij hun goede conditie, komen er bij de oudere patiënten vaak comorbiditeiten kijken.
‘Oudere patiënten worden gescreend op onder andere leeftijd, voedingsstatus, BMI en mobiliteit’, aldus Fontaine. ‘Op basis van dat functioneel profiel passen we onder andere de chemotherapie aan: in plaats van combinatietherapie geven we één product om toxiciteit tegen te gaan. Ook bekijken we hoe familieleden of paramedici kunnen worden ingeschakeld voor de opvang, zodat patiënten goed omringd worden. Dat is minder aan de orde bij jongere patiënten.’
Tot slot benadrukt Fontaine het belang van preventie. ‘Algemeen kan een op de drie kankers vermeden worden door een gezonde levensstijl, screening en HPV-vaccinatie. Omdat een gezonde levensstijl bij oudere generaties niet met de paplepel ingegeven is, kunnen huisartsen, als eerste aanspreekpunt, daar nog heel wat winst in boeken.’
‘Vrouwen met uitgezaaide borstkanker passen niet in het plaatje van de succesverhalen’