‘Worden kwetsbare ouderen opnieuw in lockdown geplaatst terwijl de regering dit voor de rest van de samenleving probeert te vermijden?’, schrijven 47 organisaties, die zich zorgen maken over de aanpassingen aan het controlesysteem voor mensen met een Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO).
In 2019 zorgde de nieuwe verblijfscontrole voor ouderen met een Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) ervoor dat zij, al voor de coronacrisis, in een soort lockdown geplaatst werden. Deze ouderen vormen één van de meest kwetsbare groepen in onze samenleving, gezien zij niet de financiële middelen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien. Daarom krijgen zij een toelage, de IGO, die hen helpt om het einde van de maand te kunnen halen. Helaas bevindt deze uitkering zich nog steeds onder de Europese armoedegrens en laat het deze kwetsbare ouderen niet toe om aan de armoede te ontsnappen.
Door de nieuwe procedure wordt de persoon voortaan gecontroleerd door … de postbode! Als de IGO-gerechtigde de postbode 3 keer gemist heeft, omdat hij of zij even boodschappen was gaan doen, te laat was om de deur open te doen of de bel niet gehoord had, dan moet de betrokkene binnen 5 werkdagen naar het gemeentehuis gaan om een verblijfsbewijs te laten invullen en deze zelf op te sturen naar de federale pensioendienst. Als dit niet gebeurt in deze korte tijdspanne, dan wordt de betaling van de IGO opgeschort. Dit is bijzonder problematisch omdat de oudere deze toelage nodig heeft om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Door de strengheid van de procedure durfden vele IGO-gerechtigden hun huis niet meer te verlaten uit angst om de postbode te missen. Bovendien brengt de procedure tal van schendingen van de rechten en vrijheden van de betrokkene met zich mee (bewegingsvrijheid, recht op privéleven, recht op verdediging, recht om gehoord te worden, enz.).
Deze controleprocedure, die door Minister van Pensioenen Karine Lalieux zelf als inhumaan, onaanvaardbaar en absurd wordt bestempeld, was omwille van de gezondheidsrisico’s ten gevolge van het coronacrisis opgeschort tot eind september. De controles door de postbodes zouden dus nu opnieuw hervat moeten worden. De Ministers Lalieux en De Sutter hebben echter verklaard dat dit niet zal gebeuren alvorens de procedure in haar geheel hervormd wordt. Deze onduidelijke situatie brengt een grote onzekerheid en ongerustheid voor de IGO’ers met zich mee. Zullen de controles die extra fysieke contacten en dus gezondheidsrisico’s met zich meebrengen opnieuw hernomen worden, net nu we in een vierde golf van het coronavirus zijn terecht gekomen? Worden kwetsbare ouderen opnieuw in lockdown geplaatst terwijl de regering dit voor de rest van de samenleving probeert te vermijden? Moeten zij opnieuw deze controles die hun rechten en vrijheden beknotten ondergaan?
Omdat de IGO een sociale bijstandsuitkering is, moet de betrokkene zijn of haar hoofdverblijfsplaats in België hebben. Het feit dat de overheid nagaat of dit effectief het geval is, wordt niet betwist door onze organisaties. Dit mag echter niet op een overdreven of onrechtmatige manier gebeuren. Momenteel behoren de controles in België tot de meest restrictieve van de hele Europese Unie.
Daar komt nog eens bovenop dat IGO-gerechtigden zich in totaal slechts 29 dagen naar het buitenland mogen begeven. Elke overstap van de Belgische grens, dus ook voor bijvoorbeeld een uitstap naar Cadzand, moet vooraf gemeld worden. Deze reisbeperking stelt IGO-gerechtigden met familie in het buitenland voor hartverscheurende keuzes: ga ik iets langer mijn kinderen en kleinkinderen kunnen zien nu ik de investering heb gemaakt om naar het buitenland te gaan of zal ik toch maar thuisblijven om mijn kleine toelage niet te verliezen?
Bovendien is de beperking van de verblijfstermijn voor IGO’ers 3 maal zo streng als voor andere 65-plussers die een sociale bijstandsuitkering ontvangen. Dit wordt als enorm discriminerend door de IGO-gerechtigden ervaren. (Ouderen die een Tegemoetkoming voor Hulp aan Bejaarden (THAB) of een Inkomensvervangende Tegemoetkoming (IVT) ontvangen mogen bijvoorbeeld 90 dagen per jaar in het buitenland verblijven.) Waarom wordt aan hen niet dezelfde vrijheden en rechten gegeven dan aan anderen?
Daarbij komt ook nog eens dat de sociale fraude bij de IGO zeer laag is. In 2019 heeft de federale pensioendienst een evaluatie uitgevoerd waarbij de helft van de IGO-gerechtigden gecontroleerd werd. In slechts 0,95% van de gevallen bleek er mogelijk sprake te zijn van een onrechtmatig verblijf in het buitenland. De heksenjacht die op onze kwetsbare ouderen gevoerd wordt, kan in ieder geval niet gerechtvaardigd worden door zogenaamd profitariaat.
Wanneer we kijken naar wie de IGO-gerechtigden zijn, moeten we enkel vaststellen dat de logica van de verblijfscontrole ook zijn grenzen heeft. De IGO is inderdaad een sociale bijstandsuitkering, maar dit wil echter niet zeggen dat de betrokkenen geen sociale bijdragen hebben geleverd. 80% van de IGO-gerechtigden hebben wel degelijk pensioenrechten opgebouwd, maar hun pensioen is te laag om waardig te kunnen leven. 35% zijn voormalige zelfstandigen. 65,5% zijn vrouwen, in vele gevallen meewerkende echtgenotes die hebben gewerkt in de zaak van hun man. In andere gevallen gaat het om vrouwen die op een andere manier hebben bijgedragen aan onze samenleving, door bijvoorbeeld de zorg van de kinderen of een ziek familielid op zich te hebben genomen. Het feit dat deze mensen beroep moeten doen op de IGO toont aan dat ons pensioensysteem te kort schiet en dat er nog steeds veel genderongelijkheden op onze arbeidsmarkt bestaan. Deze maatschappelijke problemen mogen niet herleid wordt tot de individuele verantwoordelijkheid van de betrokkenen. In geen geval mogen ze als excuus gebruikt worden om kwetsbare mensen tijdens hun oude dag in een blijvende lockdown te plaatsen.
Ouderen personen, ook degenen die het financieel moeilijk hebben, moeten de mogelijkheid krijgen om te kunnen leven, zich te verplaatsen, hun kinderen en kleinkinderen te zien, ook als zij in het buitenland wonen,… Kortom zij moeten deel kunnen uitmaken van onze samenleving. Daarom vragen onze organisaties aan de federale regering om onmiddellijk een einde te stellen aan de discriminatie van de IGO-gerechtigden. Stop de buitensporige controles die de rechten van de IGO’ers schenden! Maak het voor hen mogelijk, net zoals voor andere kwetsbare ouderen, om 90 dagen in het buitenland te verblijven. Plaats hen niet in een blijvende lockdown, laat hen met rust.
Dit opiniestuk wordt ondertekend door een collectief van 47 organisaties die zich samen inzetten voor een rechtvaardig systeem voor IGO-gerechtigden, hun gemeenschappelijke eisen zijn hier terug te vinden:· Ligue des droits humains · Liga van mensenrechten · Gang des vieux en colère · Belgisch Netwerk Armoedebestrijding / Réseau belge de lutte contre la pauvreté (BAPN) · Réseau wallon de lutte contre la pauvreté · Netwerk tegen armoede · ACV-CSC · ABVV-FGTB · CGSLB-ACLVB · CSC Seniors · Pensionnés FGTB · ABVV Senioren · Commission pension CGSP ACOD Bruxelles · Commission Pension CGSP/ACOD ALR-LRB-Bru · Commission pension intersectorielle CGSP ACOD Bruxelles · Coordination des Associations de Seniors · ACV-CSC Transcom – Poste · ACOD Post / CGSP Poste · SLFP Poste / VSOA Post · Collège intermutualité national · Fédération des maisons médicales · Ligue des Usagers des Services de Santé · Mutualités chrétiennes / Christelijke Mutualiteiten · Solidaris · Liberale mutualiteiten / Mutualités libérales · Enéo, mouvement social des ainés · Espace Seniors · Âgo (ex-Ligue libérale des pensionnés) · OKRA · Humanistisch Verbond · Federatie Onafhankelijke Senioren · Vrouwenraad · Conseil des femmes francophones de Belgique · Vie féminine · Femmes prévoyantes socialistes · Synergie Wallonie pour l’égalité · CD&V Senioren · Neos vzw, Netwerk van ondernemende senioren · Fédération des services sociaux · Gezinsbond · Union des classes moyennes · Federale Adviesraad voor Ouderen / Conseil consultative fédéral des ainés · Le Forum – Bruxelles contre les inégalités · Neutraal syndicaat voor zelfstandigen / Syndicat neutre pour indépendants · Brussels Platform Armoede · CGSP/ACOD ALR-LRB-Bru · ATD Quart Monde / ATD Vierde Wereld