Al jaren krijgen ecologisten het verwijt te horen onder één hoedje te spelen met de Russische gassector. Dat verhaal duikt nu opnieuw op, maar het bewijsmateriaal voor zo’n samenzwering ontbreekt.
In de eerste dagen na de Russische inval in Oekraïne kwam Dominique Reynié, professor aan het prestigieuze Franse Institut d’études politiques de Paris, beter bekend als ‘Sciences Po’, op de Franse televisie het nieuwste rapport voorstellen van de denktank Fondapol, waarvan hij de voorzitter is. Daarbij kwamen ook de manieren aan bod waarop Rusland probeert West-Europese landen intern te verdelen, onder andere via zijn energiepolitiek.
In die uitzending deed Reynié volgende opvallende uitspraak: ‘We vonden zelfs financiering terug – met name van Gazprom – aan milieu-ngo’s, die toch in bepaalde Europese landen zoals België ministers hebben geleverd, en die vervolgens vanzelfsprekend aan de slag zijn gegaan door als een soort wederdienst de nucleaire exit te verdedigen.’ Gazprom is het gasbedrijf waarin de Russische overheid een meerderheidsaandeel heeft.
Nord Stream
We namen zowel met Reynié als met Fondapol contact op met enkele vragen. Om welke ngo’s en welke betalingen zou het gaan? Welke Belgische minister of ministers bedoelde hij? Maar een antwoord ontvingen we niet. In elk geval lijken de uitspraken van Reynié niet gebaseerd op een rapport van Fondapol, want over Gazprom vind je daarin niets terug.
Enkele persoonlijke berichten van Reynié op Twitter lichten een tipje van de sluier op. Zijn retweets verwijzen onder meer naar de oprichting van de stichting Baltic Sea Conservation Foundation in 2011, tijdens de aanleg van de onderzeese gaspijplijn Nord Stream die Rusland met Duitsland verbindt. Die nieuwe stichting kreeg een miljoenenbudget van Nord Stream en betrok ook enkele Duitse en internationale milieu-ngo’s, waaronder het World Wildlife Fund (WWF).
Die milieuorganisaties verdedigden hun medewerking door de pijplijn voor te stellen als verkieslijk boven zeeschepen die vloeibaar aardgas vervoeren. Bovendien was aardgas, zo schreef de Bund für Umwelt und Naturschutz, ‘in alle exitscenario’s een milieuvriendelijker alternatief tijdens de transitie, weg van de opwekking van elektriciteit uit steenkool- en nucleaire bronnen’.
Verdachtmakingen
Het is niet de eerste keer dat beschuldigingen opduiken dat Rusland onder één hoedje zou spelen met de groene beweging. In 2014 gaf voormalig Deens premier en toenmalig NAVO-hoofd Anders Fogh Rasmussen een speech waarin hij beweerde dat de Russen ‘als onderdeel van hun geavanceerde informatie- en desinformatieoperaties’ actief betrokken waren bij milieuorganisaties die zich inzetten tegen schaliegas, met als doel ‘de Europese afhankelijkheid van geïmporteerd Russisch gas te behouden’. Schaliegas, dat verkregen wordt door fracking – het onder grote druk ondergronds pompen van water, zand en chemicaliën – is een concurrent van aardgas.
Ook Rasmussen weigerde toen om in detail te treden over zijn beschuldiging. Greenpeace lachte de verwijten weg door erop te wijzen dat zijn activisten een jaar voordien nog maandenlang vastgehouden waren toen ze met het Greenpeace-schip Arctic Sunrise protesteerden tegen een Russisch olieplatform.
Ook federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) heeft persoonlijk ervaring met beschuldigingen omtrent banden met Gazprom. Dat is te wijten aan een bepaald tussenluik uit haar politieke carrière: toen Van der Straeten bij de verkiezingen van 2010 niet herkozen werd, richtte ze mee een advocatenbureau op dat zich specialiseerde in energierecht.
Een geheim is dat niet. De episode staat gewoon vermeld in de biografie van Van der Straeten op de Groen-website: ‘Ze adviseerde energiebedrijven en bouwde het succesvolle advocatenkantoor Blixt uit, dat voor bijna alle grote spelers in de energiesector werkt.’
Een van die spelers was Wingas, een Duitse dochteronderneming van Gazprom. Wingas maakte na de liberalisering van de energiemarkt zijn intrede in ons land. Ook in 2019 kreeg het een nieuwe leveringsvergunning van de VREG, de onafhankelijke Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt.
Op het internet kun je volop verdachtmakingen lezen waarin het huidige energiebeleid van de regering wordt toegeschreven aan het feit dat Van der Straeten ooit als advocate optrad voor gasbedrijven.
De nucleaire activist Michael Shellenberger schreef bijvoorbeeld in mei 2021 een blogpost met als titel ‘Businesspartner van Belgiës energieminister werkt voor aardgasbelangen‘. Econoom Lode Vereeck, expert voor Vlaams Belang in het Europees Parlement, noemde Van der Straeten zelfs ‘een schaamteloze lobbyist voor de gassector’ op basis van haar vroegere werk in de advocatuur.
Groen reageert afwijzend op die beschuldigingen aan het adres van Van der Straeten: ‘Na haar herverkiezing als parlementslid in 2019 is ze, net om elke zweem van belangenvermenging te vermijden, volledig uit het advocatenkantoor gestapt. Pas een jaar later, in oktober 2020, is ze minister van Energie geworden.’
De vennootschap van Van der Straeten verkocht inderdaad op 19 november 2019 al haar aandelen in Blixt. Groen benadrukt ook dat Van der Straeten als minister van Energie ‘louter het regeerakkoord uitvoert’ en dat alle beslissingen door de hele regering bekrachtigd worden.
Brave new world
Het valt niet te ontkennen dat Rusland baat heeft bij een hogere vraag naar aardgas in Europa. Dat energievoorziening een wapen is in de Russische gereedschapskist, werd recent pijnlijk duidelijk door de reactie van Dimitri Medvedev, voormalig premier en president van Rusland onder Poetin, na de bekendmaking dat Duitsland de plannen voor de nieuwe gasleiding Nord Stream 2 zou schrappen: ‘Welkom in de brave new world waar Europeanen zeer binnenkort 2000 euro gaan betalen voor 1000 kubieke meter aardgas!’, tweette Medvedev triomfantelijk.
Maar het is onzinnig om te beweren dat de antinucleaire houding van de milieubeweging of van groene partijen in Europa zijn oorsprong zou vinden in Russische beïnvloedingscampagnes. Oppositie tegen kernenergie is in de klassieke ecologische beweging al decennia vaste prik. Gascentrales ter vervanging van kerncentrales en kolencentrales worden door ecologisten al veel langer beschouwd als een noodzakelijk kwaad in een transitie op lange termijn naar hernieuwbare energie.
Er bestaan ook geen door Rusland gefinancierde milieu-ngo’s die ministers geleverd zouden hebben in België, zoals Reynié beweerde. De vanzelfsprekendheid waarmee hij een verband legt tussen de houding van Europese ecologisten en vermeend Russisch geld wordt nergens hardgemaakt.
Voor complottheorieën rond geheime afspraken met Russische gasbedrijven bestaat dus geen bewijs. Maar zoals dat gaat met complottheorieën is het ook per definitie onmogelijk om ze sluitend te ontkrachten. De uitdaging voor de ecologische beweging en groene partijen bestaat er dus in om hun complexe en soms contra-intuïtieve boodschap over gascentrales, groene waterstof en nucleaire afbouw uitgelegd te krijgen aan de burger. Zolang dat niet lukt, zal het even simpele als onbewezen verhaal over een ‘samenzwering met Rusland’ zeker niet verdwijnen.
‘Na haar herverkiezing als parlementslid in 2019 is Tinne Van der Straeten, net om elke zweem van belangenvermenging te vermijden, volledig uit het advocatenkantoor gestapt.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
