De Europese Unie zal met een nieuwe missie voor de oostkust van Libië de wapensmokkel naar het Noord-Afrikaanse land aan banden proberen leggen. De ministers van Buitenlandse Zaken van de 27 lidstaten hebben daarover maandag een politiek akkoord bereikt, maakte hoge vertegenwoordiger Josep Borrell bekend.
Het VN-wapenembargo tegen Libië wordt systematisch doorbroken, waardoor het staakt-het-vuren in het verscheurde land in de feiten bijzonder zwak is, schetste Borrell. Daarom beslisten de buitenlandministers om het mandaat van de bestaande operatie Sophia op 20 maart te laten aflopen en een nieuwe operatie te organiseren, die focust op de wapensmokkel voor de oostelijke kust van Libië. Ze geven daarmee gevolg aan de Libië-conferentie van vorige maand in Berlijn, waar de internationale grootmachten afspraken om het toezicht op het wapenembargo te versterken.
EU-operatie Sophia werd in 2015 uitgerold om de illegale migratiestromen naar Europa en de illegale wapensmokkel naar Libië te bestrijden, maar vorig jaar trokken de Europese landen hun schepen terug omdat Italië migranten die door de schepen waren gered niet langer wilde laten aanmeren. Terwijl Sophia voor de hele Libische kustlijn actief was, zal de nieuwe missie zich concentreren op de oostkust. Behalve schepen zullen ook satellieten en vliegtuigen ingezet worden.
Volgens Borrell is nog niet duidelijk hoeveel militair materieel voor de missie nodig zal zijn. Hoe dan ook zal het geen probleem zijn om aan voldoende middelen te geraken. Verschillende lidstaten gaven aan een bijdrage te zullen leveren, aldus Borrell. Hij hoopt dat de voorlopig nog naamloze operatie tegen einde maart gelanceerd kan worden.
Opvallend is dat in het politieke akkoord van de ministerraad, dat de komende weken in detail wordt uitgewerkt met het oog op formele goedkeuring, een clausule is ingebouwd die zegt dat de Europese schepen opnieuw van de Libische kust zullen worden weggeleid als zou blijken dat ze een ‘pull-factor’ doen ontstaan en dus de illegale migratie van Libië naar Europa in de hand werken. ‘Dit zal worden gemonitord en gerapporteerd’, verklaarde Borrell.
De hoge vertegenwoordiger legde uit dat de nieuwe missie kan voortbouwen op het mandaat van Sophia. Zogenaamde secundaire opdrachten van Sophia zullen dan ook worden verdergezet. Het gaat onder meer over de aanpak van mensensmokkel en de opleiding van de Libische kustwacht en marine. Het politieke akkoord werd unaniem aangenomen.
Ook de Belgische minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Philippe Goffin onderschrijft het dus. Hij wijst op de geloofwaardigheid van Europa op het geopolitieke toneel. ‘Elke vorm van escalatie (in Libië, red.) heeft gevolgen voor de burgerbevolking. Het zijn zulke alarmerende humanitaire toestanden die ons tot actie moeten dwingen en onze stem hoorbaar en geloofwaardig moeten maken’, zegt hij. Voor Goffin is geweld een van de belangrijkste oorzaken van migratie. ‘Het wapenembargo afdwingen is dus een manier om ook het migratieprobleem aan te pakken.’
Het was overigens de Duitse buitenlandminister Heiko Maas die bij zijn collega’s aan de kar trok. Een akkoord werd evenwel pas mogelijk toen Oostenrijk overstag ging. Een tevreden minister Alexander Schallenberg stelde vast dat er aan operatie Sophia een definitief einde komt. Bondskanselier Sebastian Kurz had Sophia eerder omschreven als ‘een Europees toegangsticket voor duizenden illegale migranten’.
