Janne Teller – Niets

Er zijn boeken die je weglegt omdat ze saai of slecht geschreven zijn, andere omdat ze je onrustig maken. Bij de laatste categorie hoort Niets van Janne Teller.

Ondanks de vele bekroningen duurde het tien jaar voor het in ons taalgebied uitkwam. Een Deense auteur, een Scandinavisch perspectief. Wie vertrouwd is met boeken en films van daarboven, weet genoeg. Bereid u dus voor op het sfeertje van Lars Von Trier, Dogville bijvoorbeeld.

In Niets worden schoolkinderen uitgedaagd door een klasgenoot. ‘Niets heeft zin’, zegt hij. ‘Op het moment dat je geboren wordt, begin je al te sterven.’ Hij kruipt terstond in een boom en bekogelt de jongelui die toch nog iets van hun leven willen bakken met zure pruimen, elke dag weer.

Het antwoord van de verontruste klas: een geheime berg van betekenis, met daarop dingen die voor hen wél iets betekenen. Om beurten mogen ze bepalen wat de ander op de berg legt.

Het begint allemaal vrij deftig, met sandalen en een fiets. Maar dan volgen het bidmatje van een moslimjongen, een huisdier, een… De offers worden steeds groter, het einde is even donker als open: zal het grote ‘Niets’ overleven, of toch maar ‘de zin van het bestaan’?

Een confronterend boek, dat is het minste wat je van ‘Niets’ kunt zeggen. Als je er invalt, tenminste, want volgens sommige lezers bakt de auteur het wel erg bruin. De sleutel is: lees dit boek niet als iets wat zo zou kunnen gebeuren, maar als een grote metafoor. Aan de ene kant de verzuring, aan de andere positivisme en vechtlust. En wat vraagt het meeste offers?

Onderweg schrikt Teller er niet voor terug om de hardheid van haar tieners, van individuele mensen, in de verf te zetten. Voor zoeken naar zin betaal je een hoge prijs.

Messcherp geschreven, onvoorspelbaar en thematisch sterk? Was ik lesgever Nederlands of moraal bij pubers, ik vulde een schooljaar met dit boek.

Annelies De Waele