Bewogen filmportret in 3D van Pina Bausch

Wim Wenders maakte een filmportret van de bewegingstaal van Pina Bausch.

Sehnsucht en verlangen, maar ook gelatenheid, verdriet, innerlijke veerkracht, vrijheidsdrang en wederopstanding: daar draait het om in de bewegingstaal van Pina Bausch. Wim Wenders bestookt de kijker in het filmportret, dat hij van haar onlangs realiseerde, niet met overbodige 3D-effecten.

Net als de choreografe dompelt hij zich onder in de gevoelswereld van de dansers. De camera leest de emoties af van hun getormenteerde of uitgelaten gezichten. Hij breidt het blikveld uit tot in de achterste gelederen van de gefilmde voorstellingen. De opnames beperkten zich niet tot de beslotenheid van de theaterzaal. Ook onder de beroemde Wuppertaalse monorail of ‘zweefbaan’, in het drukke stadscentrum, tussen de verlaten industriegebouwen en in het nabijgelegen berglandschap werden taferelen uit ‘Kontakthof’ en nieuwe solo’s opgenomen. Dat alles wordt afgewisseld met archiefbeelden in 2D, waarin de choreografe als een rijzige, witte schim over de dood heen de broosheid van het vege lijf toont.

Meer dan twintig jaar heeft Wim Wenders gewacht vooraleer hij zich aan een film over Pina Bausch en het Tanztheater Wuppertal waagde. Pas toen hij de mogelijkheid zag om met de 3D-technologie ook de ruimtedimensie in zijn werk te betrekken, was hij vastbesloten. Twee dagen voor de geplande repetitie van de eerste opnames stierf geheel onverwacht de choreografe. De houdingen, gebaren en bewegingen van de geselecteerde stukken lagen gelukkig nog vers in het geheugen zodat ze ook zonder Pina Bausch konden worden gereconstrueerd.

Nu lijkt het alsof ze in de film als een postume hommage met een nog grotere gedrevenheid dan vroeger uitgevoerd worden! Voor de buitensolo’s paste Wim Wenders dezelfde methode toe als de choreografe. Hij stelde indringende vragen als ‘Wat wil je in het leven uiteindelijk bereiken?’ en ‘Hoe verwerk je het verlies van Bausch?’ Hierop dienden de dansers op een non-verbale manier te antwoorden.

Gruwelijk offerritueel

Een processie van de dansers, die hoog boven een ravijn, maar ook op minder gevaarlijke sites, met gestileerde gebaren de vier seizoenen in een continue herhaling uitbeelden, weerspiegelt de opwellende en uitstervende gevoelens. Het ontluiken, de bloei en de aftakeling van de natuur kunnen alleen maar uitmonden in een winterse kou, die de dansers in gelijklopende pas via hun rillende lichamen gestalte geven.

Op de ‘Sacre du Printemps’ van Strawinsky wordt niet de komst van de lente gevierd, maar een gruwelijk offerritueel voltrokken. Turfmolm bedekt het speelvlak zodat vallen en opstaan geen problemen oplevert. De strijd tussen de mannen en de vrouwen wordt in een bezwerend ritme ten top gedreven. Het rode kleed dat aan verschillende uitverkorenen -of vermeende slachtoffers – wordt aangeboden wil niemand aannemen. ‘Frühlingsopfer’ stamt nog uit de feministische periode van Bausch, waarin de man wordt afgeschilderd als een brutale machtswellusteling.

Marktwaarde

Ronduit hilarisch ogen de omgangsvormen in ‘Café Müller’, waarvan een nieuwe en een oude versie worden gemixt. In deze choreografische klassieker wordt gefocust op de affectieve armoede in het uitgaansleven. Op droefgeestige muziek van Henry Purcell zien we hoe de choreografe met gesloten ogen een dranklokaal binnenglipt. Ook een andere verlopen vrouw schuifelt tussen de stoelen naar een zitplek, maar wordt tegengehouden door een man, die haar vergeefs tracht te omhelzen. Telkens de armen van de betrokkenen van het lichaam afglijden worden ze door een derde weer op de schouders gelegd.

In ‘Kontakthof’ testen de mannen en vrouwen hun fysische marktwaarde uit. Ze laten zich bewonderen en betasten, maar aan hun zoektocht naar de geschikte partner komt geen eind. De wisselende muziekstijlen zorgen voor nog meer relationele onzekerheid. Naast de vaste dansers worden ook taferelen uit deze choreografie door tieners en ouderen uitgevoerd.

Het uitbundigst wordt er gedanst en gesprongen -ook in het water- in de scenes van ‘Vollmond’. Bij volle maan vallen immers de instinctieve remmingen weg.

‘Dans! Dans! Dans! Anders zijn we verloren!’ waarschuwt de choreografe op een indringende manier.

Met zijn film ontsluit Wim Wenders ook voor een publiek dat niet vertrouwd is met de hedendaagse dans het doortastend oeuvre van één van de meest bezorgde en gevoelige choreografen.

Ludo Dosogne

‘Pina’van Wim Wenders (2011)
Première Bozar: 26/4
Leuven, Kinepolis 1/5
Vanaf 4/5 in de bioscopen met 3D-apparatuur