‘Zet de boer boven op de hooiwagen’

De doekjes voor het bloeden zijn op. Het wordt hoog tijd dat de Europese Commissie ambitie toont in de landbouwcrisis, schrijven CD&V’ers Tom Vandenkendelaere en Bart Dochy. ‘Geef de teugels in handen van de boer.’

Er stond gisteren een protestboerderij in de Europese wijk. Onze landbouwers zijn het beu. Ze willen een coherent landbouwbeleid en vooral: een degelijk inkomen.

Europees Commissaris Phil Hogan erkent dat maar verder dan wat steun voor private opslag lijken zijn inspanningen niet te gaan. De doekjes voor het bloeden zijn wat ons betreft op. Het wordt hoog tijd dat de Commissie ambitie toont. Deze crisis gaat niet weg. Er moet structureel worden ingegrepen.

Landbouwers krijgen geen eerlijke prijs. De oorzaken daarvan zijn gekend. Binnen de voedingsketen heeft de landbouwer de zwakste positie. En dus het minst invloed op de prijs van zijn product. Een product dat sowieso al onderhevig is aan sterke prijsschommelingen. De melkprijs zakte in 2 jaar tijd met bijna 10 cent per liter. Een melkboer ziet zo 25 procent van zijn inkomen in rook opgaan. Nu het oude marktstabiliserende beleid van de Unie is weggevallen, is de landbouwer zijn vangnet kwijt.

Kijken over de plas

Binnen de economie is de landbouwsector de vreemde eend in de bijt. Het weer, natuurrampen, embargo’s, ziekte en klimaat: het zijn allemaal factoren die hun invloed hebben op de landbouwproductie. In een vrije markt zorgt dit voor erg schommelende en vaak onvoorspelbare prijzen.

De founding fathers van de EU wisten dat uiteraard en voorzagen in het Europees Verdrag dat zowel de consument als de landbouwer recht hebben op een stabiele prijs. Door de vrijhandelsakkoorden van de jaren ’90 kwam de Europese ondersteuning onder druk. De landbouwer moest meer marktgericht werken. Op zich geen verkeerde beslissing. De boterbergen smolten weg en de goedkope voedseldumping naar derdewereldlanden eindigde. Men maakte echter een cruciale fout door de landbouwer geen eigen instrumenten in handen te geven waardoor hij de risico’s, eigen aan zijn vak, kon beheersen.

Het wordt tijd dat we dit euvel rechttrekken. Daarom pleiten we voor een Europees landbouwbeleid met inkomensstabilisatie, transparante, gedeelde informatie over de reële markt én met sterkere producentenorganisaties.

Europa kan hier leren van de Verenigde Staten. Die lieten hun focus op marktstabilisatie varen en concentreerden zich op inkomensstabilisatie. In de VS gaat 60 procent van de ondersteuning naar verzekeringssubsidie. 40 procent van het budget wordt besteed aan een vangnet om bv. schadelijke gevolgen van een natuurramp te compenseren. Beide worden slim op elkaar afgestemd.

Het Europese systeem van directe inkomenssteun werkt helemaal anders. Landbouwers krijgen een vast bedrag dat geen enkel verband houdt met risico’s en prijsschommelingen. Door verzekeringen te subsidiëren krijgt de landbouwer in de VS veel meer controle. Pas als zijn prijs onder de marktprijs zakt, komt de verzekering tussen. Deze publiek-private samenwerking heeft succes. Het aantal verzekerde hectares is in 20 jaar tijd verzesvoudigd en steeds meer teelten kunnen worden verzekerd. Niet enkel stabiliseert dit systeem op duurzamere wijze het inkomen van de boer, door de nadruk te leggen op risicobeheersing zet men veel meer in op het verzamelen van relevante data. Het Amerikaanse Risk Management Agency kan daardoor veel vlotter de risico’s van de markt inschatten en beoordelen.

Meten is weten. Ook dat weet de boer. In de melksector verzamelt het European Milk Market Observatory accurate marktgegevens. Dat moet voor andere sectoren ook kunnen. Een Europees Prijzenobservatorium kan die rol op zich nemen. Zo kan de landbouwer zijn aanbod beter afstemmen op de markt.

De boer als zwakste schakel

We moeten de landbouwer versterken. Door hem zelf de instrumenten in handen te geven om zijn inkomen te stabiliseren komen we al een heel eind. Maar het doel bereiken we pas als we hem een luidspreker geven aan de onderhandelingstafel. De landbouwers zijn overgeleverd aan de goodwill van slechts enkele afnemers, zoals de supermarkten. Die gebruiken hun macht om de prijs nog meer te drukken. Contractvoorwaarden worden niet opgesteld door de landbouwer. Die mag dankbaar zijn dat hij kan knikken. Zelfs als die voorwaarden eenzijdig worden gewijzigd.

Het kan anders. In de groenten- en fruitsector bijvoorbeeld kunnen producentenorganisaties, door hun samenwerking en expertise, hun stempel drukken. Dat zou in andere landbouwsectoren eveneens moeten kunnen.

De boer heeft het moeilijk maar er zijn oplossingen en we reiken die graag aan. Het is Europa die serieus aan de kar moet trekken. Wij geloven in een duurzame toekomst voor onze landbouwers. Maar dan moeten we dringend de huidige aanpak verlaten. België pleit alvast voor extra steun voor producentenorganisaties en een Europees Prijzenobservatorium. Ook het Parlement zal op tafel blijven slaan. Tot Commissaris Hogan de boer terug op de hooiwagen zet. Met de teugels in handen.

Tom Vandenkendelaere, Europees parlementslid (CD&V)

Bart Dochy, Vlaams Parlementslid (CD&V)