‘We moeten de strijd aangaan met wegwerpproducten, niet alleen wegwerpplastics’

Professor Kim Ragaert is expert circulaire plastic en plaatst een aantal kritische kanttekeningen bij de boodschap van Mei Plasticvrij. ‘Mensen vervuilen met wat ze voorhanden hebben.’

Het is weer die tijd van het jaar. Mei, al dan niet Plasticvrij. De maand waarin een goedbedoeld burgercollectief de vlucht voorwaarts neemt in een ongenuanceerde visie over de waarde van plastics. Het is het nadeel van passie, denk ik dan, de bereidwilligheid om de kantjes van de juistheid eraf te lopen om het eigen vaandel strijdvaardig voorwaarts te kunnen dragen.

Enkele van de standpunten van Mei Plasticvrij zijn uitstekend verdedigbaar. Natuurlijk drinken we bijvoorbeeld plat water best gewoon uit de kraan. Maar dat een glazen fles altijd beter is voor het milieu dan een recycleerbare plastic fles… Dacht u dat elke glazen fles omgespoeld en hergebruikt wordt? Neen hoor. De meesten worden vergruizeld en opnieuw omgesmolten, net zoals recycleerbare plastic flessen.

U zult mij niet horen zeggen dat een plastic fles (voor frisdrank dan) altijd beter is dan een glazen fles. Omdat dat nu eenmaal case-per-case varieert. De voorvechters van de goede zaak laten zich hier niet door weerhouden en stellen dat glas altijd beter zou zijn omdat het een lagere CO2-footprint zou hebben. Dat is eenvoudigweg niet waar. Je zou bijna denken dat wetenschappers de enige groep zijn die zich echt gebonden voelen door de waarheid. Wij willen dat alles klopt voor we een stelling poneren, elk feit gecheckt en elk cijfer gewogen. We zijn voorzichtig in onze uitspraken, omdat we huiveren bij het idee een verkeerde stelling als feit naar buiten te brengen. Daarom zijn we zwakkere communicatoren in vergelijking met deze enthousiaste kruisvaarders in volle aanval.

Daarom ook laat ik het al jaren aan me voorbij gaan dat veel van Mei Plasticvrij’s stellingen over de impact van plastics op ons klimaat of onze gezondheid doorgaans sterk uit context zijn getrokken. Ondanks het feit dat ik als wetenschapper dag in dag uit werk aan oplossingen voor het afvalprobleem dat plastics stelt – want ja, dat afvalprobleem is er – kan ik dit gesprek niet op gelijke voet aangaan.

Maar dit jaar kiest Mei Plasticvrij er voor om ook de corona-crisis te recupereren, met als flinterdun excuus dat het virus langer aanwezig kan zijn op een plastic oppervlak dan op karton. Dat is je reinste bangmakerij en schreeuwt om een weerwoord. Inerte oppervlakken worden helemaal niet beschouwd als een belangrijke besmettingsvector voor corona, ook niet door het FAVV.

Deze angst aanboren getuigt van weinig goede smaak en is een voorbeeld van het ‘cherry picking’ van argumenten waaraan initiatieven als Mei Plasticvrij zich wel vaker schuldig maken. Er zijn inderdaad studies die aangeven dat het virus langer zou leven op een niet-poreus inert oppervlak als plastic dan op een poreus, absorberend oppervlak als karton. Indicaties, want de variaties op de karton metingen waren opvallend groter. Maar dan moet je het evengoed hebben over hoe dat plastic zich beschermend bevindt tussen ons voedsel en mogelijke ziektedragers, hoe het – zeker in deze lockdown, waar we minder vaak naar de winkel gaan – voedselverspilling gevoelig reduceert. Maar ook hoe plastic het hoofdbestanddeel is van de medische beschermingsmiddelen die we nu zo hard nodig hebben.

Een volgend argument dat je op de Mei Plasticvrij website kan lezen, is dat ‘zwerfvuil schrikwekkend stijgt tijdens de quarantaine’. Dat klopt. Daarmee leggen de trekkers zelf het voornaamste pijnpunt van het emotionele plastic debat bloot: niet alle burgers zijn zo consciëntieus als u en ik, waarde plastic fighters. Mensen vervuilen met wat ze voorhanden hebben. We hebben dus een afval- en een attitudeprobleem, niet een materiaalprobleem. Dat wordt bevestigd door getuigenissen van ploggers: handschoenen, maskers en papieren zakdoekjes verloederen het straatbeeld. Er gaat een foto de wereld rond van een man op een Aziatisch strand die de mondmaskers uit de zee heeft gevist. Mensen vervuilen met wat ze gebruiken, onafhankelijk van het materiaal. Vervang alle plastic bekers door kartonnen bekers en karton zal uw zwerfvuil zijn, vervang alle plastic flesjes door blikjes en aluminium zal uw zwerfvuil zijn. De containerparken werden te midden de crisis snel weer heropend, omdat het illegaal storten met 20% steeg. Mensen vervuilen met wat ze voorhanden hebben.

Plastic wordt veel gebruikt in eenmalige (voedsel)verpakkingen omdat het nu eenmaal een efficiënt, licht en goedkoop materiaal is. We zouden veel beter de strijd aanbinden met wegwerpproducten in plaats van met wegwerpplastics. Anders rapen we binnenkort het glas, bamboe, karton en blik uit onze natuurgebieden. Trop is te veel, dat ben ik volmondig met u eens, maar laten we inzetten op het waarderen, hergebruiken, inzamelen en recycleren van alle materialen als grondstoffen in onze circulaire economie, op het opvoeden van onze consument om geen afval op straat of in de natuur te gooien. Laten we ons vooral goed informeren over wat er nu wel en niet klopt van alle beweringen die gemaakt worden over plastics.

Daarom zou ik Mei Plasticvrij willen oproepen om de goede bedoelingen zeker niet te staken. Maar om tegelijk ook open te staan voor nuance en wetenschappelijk bewezen inzichten. Doen we volgend jaar samen een Mei Wegwerpvrij?