‘Waarom ik voor de schoolpoort aandacht vraag voor schonere lucht’

‘Door alle aandacht die eindelijk (terecht) aan het klimaat geschonken wordt, zouden we bijna vergeten dat ook luchtverontreiniging in Vlaanderen een prangend probleem is’, schrijft Marlies De Munck van Filter Café, een actiegroep die in Brussel en Antwerpen op straat komt voor schonere lucht.

Het lijkt erop dat met alle marsen en manifestaties van de afgelopen weken, er eindelijk beweging komt in het klimaatdossier. Maar door de aandacht die eindelijk (terecht) aan het klimaat geschonken wordt, zouden we bijna vergeten dat ook luchtverontreiniging in Vlaanderen een prangend probleem is. De afgelopen weken werden opnieuw over heel het land veel te hoge fijnstofconcentraties gemeten. Jonge kinderen en ouderen werden gevraagd om geen ongewone lichamelijke inspanningen te doen. Het is een nieuwsfeit waar we ondertussen helaas bijna aan gewend worden. Nochtans gaat het hier om een zeer reële, ernstige bedreiging van onze gezondheid.

Daarom dat ook dit jaar de acties van Filter Café Filtré weer van start gaan. Zoals vele ouders zal ik elke vrijdagochtend, tot aan de verkiezingen, verzamelen aan de schoolpoort om aandacht te vragen voor het probleem van zware luchtvervuiling. (Herinner u de Pano-reportage waaruit bleek dat kinderen die opgroeien in de stad, roet in hun urine hebben.) Gewapend met thermossen koffie, slogans, stoepkrijt en originele acties hopen we om opnieuw impact te kunnen hebben op de verkiezingsthema’s.

Dankzij de klimaatjongeren hebben we meer wind in de zeilen. Daarvan moeten we gebruik maken om verder te proberen springen dan vorig jaar. Om tot breed gedragen acties te komen, zullen we namelijk veel inclusiever moeten zijn. Niet enkel kinderen van blanke ouders, van hoogopgeleide intellectuelen of bio-bohemiens hebben belang bij propere lucht. Deze keer moeten de ouders van àlle kinderen daar staan. Dat is de ambitie.

In de praktijk blijkt dat helaas niet zo eenvoudig. Ik moet uit mijn comfortzone treden en ouders aanspreken waar ik tot voor kort enkel vriendelijk naar knikte. De schroom die ik voel heeft te maken met het idee dat groene thema’s enkel behoren tot dat deel van de bevolking dat het zich kan verooorloven om hiermee bezig te zijn. Weliswaar is een bakfiets niet duurder dan een auto, maar bakfiets en auto behoren tot twee verschillende werelden, en tussen die werelden gaapt een diepe kloof.

In een veel gedeeld opiniestuk in De Groene Amsterdammer analyseerde de Italiaanse filosoof Alessandro Baricco een tijdje terug de fameuze kloof tussen ‘gewone mensen’ en de elite. Die elite heeft zich de woede van de gewone mensen op de hals gehaald door decennialang boven hun hoofden te spreken en te beslissen. Andersdenkenden werden neerbuigend weggezet als populist of als gevaarlijk conservatief. Het gevolg, beweert Baricco, is even ontluisterend als logisch. Het geloof van de gewone mensen in de wetenschap, in het gezag van geleerden en intellectuelen en meteen ook in het hele politieke gestel brokkelt pijlsnel af. En zo zijn we onze eigen cultuur aan het ontmantelen.

De analyse van Baricco verklaart mijn ongemakkelijkheid wanneer ik een thema als propere lucht wil aankaarten. Curieuzeneuzen, de Pano-aflevering over luchtverontreiniging, Ringland, burgerbewegingen,… het heeft zich allemaal afgespeeld aan één zijde van de kloof. Toch denk ik dat Baricco’s analyse te fatalistisch is. Die kloof is immers niet in steen gebeiteld. Onze klimaatjongeren tonen dat de krijtlijnen kunnen hertekend worden. Niet alleen door te vragen om structurele verandering, het feit op zich dat ze de jeugd zijn maakt het hele verschil. Ze behoren nog niet tot één van de twee kampen: ze zijn geen deel van de elite maar evenmin van de ‘gewone mensen’. Ze zitten er tussenin, of erboven of eronder, het is maar hoe je het bekijkt.

Velen reageren daarom met ongeloof en proberen hen in te delen volgens de gekende breuklijn. Jan Modaal ziet in hen de spreekbuis van de elite. Bij het establishment worden ze dan weer weggelachen wegens te groen achter de oren. Precies omdat de klimaatjongeren buiten-categorie zijn, omdat men ze niet kan onderbrengen volgens de gekende vooroordelen, weten veel mensen zich er geen raad mee. De handkus van Juncker leverde een prachtig beeld van het gestuntel dat daarmee gepaard gaat. Tegelijk slagen ze er zo misschien in om de kloof te overbruggen? Met de slagzin ‘wij zijn allen het klimaat’ tonen ze wat ons allen verbindt. Ze bieden de common ground waaraan we vandaag zoveel nood hebben.

Net zoiets zou Café Filtré moeten worden. Want ook ouders zijn hors catégorie. Het belang dat we delen – het welzijn van onze kinderen – is zo sterk dat het sociale, politieke en culturele verschillen moet kunnen overbruggen. Net als jongeren genieten ouders ook het voordeel van een zeker emotioneel krediet bij hun medemens. Iemand die iets voor zijn kind doet, gaat voorbij aan het eigenbelang en verdient daarom respect. Dat is een krachtige intuïtie en het komt erop aan om dat symbolisch potentieel nu aan te spreken. Ik hoop dus uit de grond van mijn hart dat we vrijdag met àlle mama’s en papa’s aan de schoolpoort zullen staan. Koffie drinkend op de stoep kunnen we mee de krijtlijnen hertekenen.

Marlies De Munck is lid van de actiegroep Filter Café Filtré, die in de buurt van scholen op straat komt voor schonere lucht in Brussel en Antwerpen.