‘Sterven is al moeilijk genoeg, laat er ons zorgvuldig maar juridisch eenvoudig mee omgaan’

‘Is euthanasie als procedurewet gedoemd tot een procedureslag waarvan het einde nooit in zicht zal, noch kan zijn? Je zou het bijna denken nu zowel huisarts Joris Van Hove als zijn advocaat Walter Van Steenbrugge een bijkomend proces riskeren als uitloper van het assisenproces begin dit jaar’, schrijft Marc Cosyns.

Is euthanasie als procedurewet gedoemd tot een procedureslag waarvan het einde nooit in zicht zal, noch kan zijn? Je zou het bijna denken nu zowel huisarts Joris Van Hove als zijn advocaat Walter Van Steenbrugge een bijkomend proces riskeren als uitloper van het assisenproces dat plaats vond begin dit jaar. Het was precoronatijd zoals sommigen zich nog zullen herinneren. Drie artsen moesten zich ‘melden’ voor het hof van Assisen in Gent om zich te verantwoorden over een euthanasie-uitvoering, die het openbaar ministerie als ‘gifmoord’ catalogeerde. Tot op heden weet, noch begrijpt bijna niemand waarom dit proces moest plaats grijpen. De ‘beklaagde gifmoordenaars’ hebben altijd hun werk kunnen verderzetten, liepen voor en tijdens het proces vrij rond en namen soms plaats op de beklaagdenbank vanuit het publiek. Een van die artsen was zelfs een paar weken voordien gevraagd als gerechtsdeskundige.

Er waren en zijn allerlei veronderstellingen waarom het proces toch plaats vond. Advocaat Walter van Steenbrugge vroeg zich af, volgens sommigen insinueerde, of de katholieke kerk, bij monde van René Stockman generaal-overste van de Broeders van Liefde in Rome, mogelijks druk had gezet op het openbaar ministerie. Hij schreef na de vrijspraak een brief naar het federaal parlement maar de Kamer verwierp op 12 maart nipt de motie die aan de Hoge Raad voor Justitie (HRJ) vroeg ‘om een onderzoek te voeren naar mogelijke beïnvloeding van de rechterlijke orde’. De HRJ besliste niet uit zichzelf om zo een onderzoek in te stellen wat zij nu wel doet inzake de zaak-Chovanec. René Stockman dagvaardde daarentegen de advocaat op 7 september voor ‘laster en lasterlijke aangifte’. Van Steenbrugge zal niet op onschendbaarheid kunnen rekenen zoals het Vatikaan inzake zijn dagvaarding in 2011 wegens seksueel misbruik. Het openbaar ministerie nam nog geen standpunt in en wil dat pas doen tijdens de behandeling van de zaak op 2 oktober.

Huisarts Joris van Hove moet wachten tot 15 september om te weten of het Hof van Cassatie zijn arrest verbreekt. De nabestaanden stapten naar het hoogste rechtscollege omdat zij ‘alleen gerechtigheid’ willen aldus hun advocaat Joris Van Cauter. Advocaat-generaal Bart De Smet struikelt over het feit dat Van Hove werd vrijgesproken bij redelijke twijfel, zonder te verduidelijken wat daarmee precies wordt bedoeld. Het parket-generaal tekende geen cassatieberoep aan. Voor hen is gerechtigheid geschied of is druk niet meer mogelijk?

Ondertussen waren er in Nederland een aantal ophefmakende processen inzake euthanasie bij vergevorderde dementie, waaronder de beruchte ‘koffie-euthanasie’. De Hoge Raad, het hoogste rechtscollege, bevestigde op 21 april in volle coronatijd, dat euthanasie ook mag worden verleend aan patiënten met vergevorderde dementie en dat een wilsverklaring ‘niet eenduidig’ hoeft te zijn: ‘De arts moet door de wilsverklaring te interpreteren en de omstandigheden te beoordelen genoeg zekerheid verkrijgen dat de patiënt zou willen overlijden in de situatie waarin hij of zij zich inmiddels bevindt.’ Hierdoor kwam een (voorlopig) einde aan een jarenlange controverse. De nog lopende onderzoeken zouden hierdoor opgeschort worden. De druk van de tuchtcolleges is echter te groot en men vervolgt verder…In België zijn er ondertussen ook nog lopende onderzoeken. Bij minstens een onderzoek betreft het een twijfelachtige euthanasie/ sedatietoepassing die aangegrepen wordt om onderlinge vetes in het ziekenhuis uit te vechten en bepaalde collega’s onder druk te zetten.

Wanneer medische zorghandelingen bij het sterven juridische handelingen worden, procedures belangrijker dan de patiënt en de interdisciplinaire zorgomkadering, is het risico groot dat men elkaar probeert ’te pakken’ omwille van het eigen grote gelijk. En dat men omwille van dat gelijk druk uitoefent op instanties? Twee weken na de uitspraak in het assisenproces werd een klacht ingediend tegen het gebruik van een ‘palliatieve fliter’ in de zaak ‘Martha’ . Het zal wel de vrijzinnige lobby geweest zijn die deze anonieme Martha aangemoedigd heeft om klacht in te dienen, zoals men veronderstelt dat de katholiek lobby de gezusters Nys benaderde, klinkt het in bepaalde kringen…En zo blijft euthanasie onder druk ten koste van de patiënt, zijn naasten en zijn zorgverleners. Het enige wat zij willen is een ‘goede dood’, als einde van een zo goed mogelijk leven.

Sterven is al moeilijk genoeg, laat er ons zorgvuldig maar juridisch eenvoudig mee omgaan. En dat kan, in de stervensbegeleiding waar ik voor ga en sta samen met veel andere collega’s en zorgverleners: palliatieve zorg voor, tijdens en na, welk levenseinde men ook kiest (in lijden opgedragen aan een god, door bewust te stoppen met eten en drinken, met comfort door symptoom- en pijnbeheersing, met sedatie of op een afgesproken tijdstip). Met de hulp van middelen die wettelijk gelijkwaardig zijn en met wetenschappelijke richtlijnen onderbouwd, in voortschrijdend inzicht, zonder druk.