Pompeo bevestigt Amerikaanse uitstap uit INF-verdrag

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo bevestigt dat de Verenigde Staten vrijdag uit het INF-verdrag stappen. Washington beschuldigt Rusland ervan het bilaterale verdrag uit 1987 te schenden en beschouwt Moskou als enige verantwoordelijke voor het einde van het verdrag.

Het Amerikaans-Russische verdrag verbiedt het bezit en de productie van op het land gebaseerde raketten met een reikwijdte tussen 500 en 5.500 kilometer en die kernkoppen kunnen dragen. ‘De terugtrekking van de Verenigde Staten conform aan het artikel XV van het verdrag gaat vandaag in, want Rusland heeft zijn totaal en verifieerbaar respect niet hernieuwd’, verklaarde Pompeo in een persbericht vanuit Bangkok, waar hij zich bevindt voor een regionale top.

‘Op 2 februari 2019 gaven de VS Rusland zes maanden om zich opnieuw te schikken naar het Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty. Rusland weigerde, dus het verdrag loopt vandaag af’, aldus Pompeo in een tweet. ‘De Verenigde Staten zullen geen partij van een verdrag blijven terwijl anderen het schenden. Rusland draagt als enige de verantwoordelijkheid.’

Kort voor de verklaring van Pompeo, had het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken in een kort persbericht al het einde aangekondigd van het INF-verdrag. ‘Op 2 augustus 2019 is het Verdrag beëindigd tussen de Unie van de Socialistische Sovjetrepublieken en de Verenigde Staten van Amerika over de liquidatie van hun middellangeafstandsraketten, getekend in Washington op 8 december 1987’, klinkt het.

Russisch voorstel voor moratorium op raketten ‘niet geloofwaardig’, zegt Stoltenberg

Vrijdagmiddag geeft NAVO-baas Jens Stoltenberg nog een persconferentie over het einde van het INF-verdrag. Dat verdrag noemde hij eerder al een hoeksteen van de Europese veiligheid.

Het voorstel van Moskou om, naar aanleiding van het beëindigen van het nucleair wapenverdrag INF, werk te maken van een moratorium op deze wapens, ‘is geen geloofwaardig aanbod’. Dat heeft Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, vrijdag op een persconferentie in Brussel verklaard.

Het INF-verdrag (Intermediate Range Nuclear Forces of nucleaire middellangeafstandssystemen) uit 1987, dat Washington en Moskou verplicht om al hun op land gestationeerde kernraketten en kruisraketten te vernietigen die een reikwijdte tussen 500 en 5.500 kilometer hadden, is sinds vrijdag niet langer van kracht. In een reactie daarop heeft Rusland vrijdag aan de NAVO-landen voorgesteld om werk te maken van een moratorium op nucleaire middellangeafstandssystemen.

Dat zou inhouden dat zowel Rusland als de VS zich in bepaalde regio’s onthouden van het plaatsen van dergelijke raketten. Maar dat idee wordt meteen afgeschoten door de secretaris-generaal van de NAVO, die het voorstel ‘niet geloofwaardig’ vindt. ‘Rusland is jarenlang raketten blijven plaatsen’ ondanks het bestaan van het INF-verdrag, zo stelt hij. ‘Wat Rusland had moeten doen, is het INF-verdrag respecteren.’

‘Als Rusland echt wil vermijden dat dergelijke systemen geplaatst worden, dat het dan zelf stopt met de plaatsing ervan, en de SSC-8-raketten vernietigt die het ontwikkeld heeft’, zegt hij. ‘Er is geen enkele nieuwe raket van de VS en de NAVO, maar we zien wel een toename van de Russische raketten. Hoe kunnen we Rusland in die omstandigheden vertrouwen? ‘

Stoltenberg benadrukt wel dat NAVO niet van plan is om mee te stappen in een nieuwe wapenwedloop. Al vindt hij wel dat de afschrikkingscapaciteit van de verdragsorganisatie geloofwaardig moet blijven. ‘Maar we gaan ons niet spiegelen aan wat Rusland doet en zullen geen nieuwe wapens plaatsen in Europa’, klinkt het. De NAVO-reactie zal ‘gebalanceerd, gecoördineerd en defensief’ zijn. ‘Ik ben er zeker van dat, op lange termijn, ook Rusland zich zal realiseren dat het voordeel heeft bij effectieve wapenbeheersing’, vervolgt de NAVO-topman. ‘Ik geloof daarom nog altijd dat het mogelijk is om akkoorden met Rusland te bereiken.’

Nieuwe wapenwedloop?

Als het INF-verdrag dode letter wordt, dreigt een nieuwe wapenwedloop tegen Rusland, maar ook tegen China.

‘Het INF-verdrag was ons nuttig, maar werkt niet tenzij beide partijen het respecteren’, zei onlangs de Amerikaanse minister van Defensie, Mark Esper. ‘De Verenigde Staten zullen het verdrag en alle verplichtingen respecteren tot en met 2 augustus, daarna zullen we doen wat in ons belang is’, zei hij in de Senaat.

De VS lanceerden op 1 februari formeel de procedure om zich uit het bilaterale akkoord uit de Koude Oorlog te trekken. Die procedure duurt zes maanden. Op 3 juli bekrachtigde de Russische president Vladimir Poetin de opschorting van de Russische deelname aan het akkoord.

Zonder herbevestiging verstrijkt vrijdag dus het INF-verdrag, dat leidde tot de eliminatie van ongeveer 2.700 raketten, zoals de SS-20 van de Sovjet-Unie en de Amerikaanse ballistische raketten Pershing II en de kruisraketten Griffon, die onder meer in België waren gestationeerd.

Europa drukte zijn bezorgdheid uit over het risico op een nieuwe wapenwedloop, maar de NAVO schaarde zich officieel achter het Amerikaanse standpunt. Het bondgenootschap wees op de Russische raket 9M729 (of SSC-8 in NAVO-taal) die volgens het Westen het INF-verdrag schendt. Moskou ontkent dat en stelt dat de raket een maximale reikwijdte van 480 kilometer heeft. ‘De wereld zal een onschatbare rem op nucleaire oorlog verliezen’, waarschuwde de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Antonio Guterres, donderdag. ‘Dit zal waarschijnlijk de dreiging van ballistische raketten verhogen, niet verminderen.’

Hij maande de VS en Rusland aan om een nieuw gezamenlijk pad voor internationale wapencontrole te zoeken.

Het einde van het verdrag komt de Verenigde Staten goed uit, merkte de gewezen Amerikaanse minister van Defensie Ash Carter vorige maand op. ‘Vanuit militair oogpunt, en niet politiek oogpunt, is het niet zo erg’, zei hij op een conferentie van het studiecentrum Council on Foreign Relations. ‘We kunnen goed gebruikmaken van wat we een snelle conventionele aanval noemen.’

Het Pentagon is verheugd met de mogelijkheid om het wapenarsenaal te moderniseren, als tegenwicht voor de toenemende macht van China. ‘China heeft vooral middellangeafstandsraketten en dus moeten we verzekeren dat we de capaciteit hebben om te reageren zouden we – God verhoede – met hen op een dag in een gevecht verwikkeld raken’, aldus Esper. Washington beloofde geen nieuwe nucleaire raketten in Europa te ontplooien, maar deed geen enkele belofte over de ontplooiing van conventionele wapens.

De Amerikaanse zender CNN berichtte donderdag nog dat het Amerikaanse leger een nieuwe, niet-nucleaire en mobiele kruisraket zal testen, die specifiek ontwikkeld is om Rusland in Europa uit te dagen. De zender beroept zich daarvoor op een hooggeplaatste Amerikaanse defensiefunctionaris.

Reynders wijst op belang verlenging New START

Nu de VS vrijdag uit het INF-verdrag stappen, wijst minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Didier Reynders op het belang van de verlenging van het New START-verdrag wat betreft de ontplooide strategische kernwapens. Dat Strategic Arms Reduction Treaty, net als het INF een bilateraal verdrag tussen de VS en Rusland, zal in 2021 vervallen. ‘De VS en Rusland moeten hierover een actieve dialoog voeren’, aldus Reynders vrijdag in een persbericht.

‘Als lid van de NAVO benadrukt België het grote belang van nucleaire wapenbeheersing en ontwapening als essentiële onderdelen van onze internationale veiligheid’, aldus Reynders. ‘Bij een nieuwe wapenwedloop is niemand gebaat.’

De minister stelt dat de VS en Rusland een constructieve dialoog moeten voeren en stabiliserende maatregelen overeenkomen. Ook moeten Moskou en Washington hun nucleaire arsenalen verminderen. Vrijdag stapt Washington uit het Intermediate Range Nuclear Forces-verdrag (INF), dat het bezit en de productie verbiedt van op het land gebaseerde raketten met een reikwijdte tussen 500 en 5.500 kilometer en die kernkoppen kunnen dragen. De VS beschuldigen Rusland ervan het bilaterale verdrag uit 1987 al enkele jaren te schenden.

Reynders betreurt het einde van het INF-verdrag en noemt de ondertekening ervan een mijlpaal in de nucleaire ontwapening. ‘Spijtig genoeg gaf Rusland geen gehoor aan de herhaalde internationale oproepen om zijn verplichtingen in het verdrag opnieuw na te komen. Dat leidde uiteindelijk tot de ontbinding van het verdrag.’