Van een bondgenootschap tussen N-VA en PS tot de verzwakte Bouchez: de lessen uit de Iran-affaire
Er was de afgelopen twee weken veel heisa over de positie van minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR). Nooit eerder kwam de regering-De Croo zo dicht bij de val. Wat moeten we onthouden uit de Wetstraatcrisis? Vier lessen.
Les 1: Lahbib is niet uit de gevarenzone
Donderdagnamiddag, de plenaire vergadering in de Kamer. Voor de zoveelste keer krijgt minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) vragen voorgeschoteld over de Iraanse visa-affaire.
PS’er Malik Ben Achour rondt zijn repliek af waarin hij opnieuw zijn vertrouwen in de minister opzegt. Hij krijgt applaus van zijn partij en wandelt naar zijn zitplaats.
Lahbib blijft roerloos zitten en staart tien seconden lang voor zich uit. ‘Op dat moment kreeg ik echt medelijden met haar’, zegt een fractieleider. Even later beslist de Kamer dat ze mag aanblijven (voor meer informatie: zie de tijdlijn hieronder).
Hoewel het door Lahbibs entourage wordt ontkend, zeggen verschillende ooggetuigen dat ze de Kamer met tranen in de ogen verliet. Lahbibs zichtbare emoties wijzen erop dat ze eigenlijk wil opstappen maar niet mag van partijvoorzitter Georges-Louis Bouchez, beweren kwatongen. Ook dat wordt ontkend.
Lahbib beseft wel dat ze niet uit de gevarenzone is. Oppositiepartijen zoals de N-VA draaien elke steen om om te achterhalen of er nog onoorbare zaken zijn gebeurd tijdens het verblijf van de Iraanse delegatie in ons land. Elk nieuw element verzwakt Lahbib een beetje meer.
Binnen de meerderheid gaat men ervan uit dat de positie van Lahbib onhoudbaar is. ‘Ze is een lame duck’, zegt een topper.
Waarover ging deze zaak nu precies?
Maart: Brussels staatssecretaris voor Internationale Betrekkingen Pascal Smet (Vooruit-One.Brussels) wil onder meer Alireza Zakani, burgemeester van Teheran, uitnodigen voor de Brussels Urban Summit, een conferentie over stedelijkheid. Buitenlandse Zaken geeft negatief advies voor het uitreiken van visa aan een Iraanse delegatie.
10 mei: Smet belt met minister van Buitenlandse Zaken Lahbib. In de dagen daarna blijkt dat het negatieve advies van haar eigen administratie geen belemmering vormt om de visa uit te reiken.
12-15 juni: Brussels Urban Summit
15 juni: Lahbib vaart in de Kamer uit tegen Smet. Ze laat doorschemeren dat ze door hem onder druk is gezet om de visa uit te reiken. Er is geen verband tussen de Iraanse visa en de zaak rond Olivier Vandecasteele, die eind mei werd geruild tegen de veroordeelde terrorist Assadollah Assadi.
18 juni: Nadat blijkt dat Smet de hotelkosten van de Iraniërs op conto van het Brussels Gewest heef gezet, stapt hij op. Er lekken e-mails tussen Lahbibs kabinet en dat van Smet. Daaruit blijkt dat er van druk op Lahbib niet echt sprake was.
20 juni: Plots blijkt dat premier Alexander De Croo geconsulteerd werd over de visa. De verhaallijn verandert. Doordat Smet de uitnodigingen had verstuurd, was er geen weg terug. De visa niet verlenen zou zorgen voor een diplomatiek incident dat het leven van Vandecasteele, van VUB-professor Ahmadreza Djalali en andere Europese gevangenen in Iran in gevaar zou brengen.
21 juni: Lahbib en De Croo verschaffen uitleg in het parlement. Terwijl De Croo erkent dat het beter had gekund, toont Lahbib zich strijdvaardig. Op sommige elementen, zoals over de OCAD-analyse, spreekt ze zichzelf tegen. Buiten de MR en de Open VLD is niemand tevreden met de uitleg. De liberale partijen dienen een ‘eenvoudige motie’ in om de regering te steunen, maar die wordt niet ondertekend door socialisten, groenen en CD&V.
26 juni: In het parlement gaat Lahbib door het stof. Ze excuseert zich herhaaldelijk en doet de gevraagde knieval. Toch spreken Ecolo en PS nog van onwaarheden of leugens. Het vertrouwen is weg. Maar MR-voorzitter Bouchez koppelt het lot van Lahbib aan de regering: als Lahbib moet opstappen, dan valt Vivaldi.
27 juni: De gemoederen bedaren, in de loop van de dag kondigen PS en Ecolo aan de eenvoudige motie te steunen. Lahbib lijkt gered.
29 juni: Het Laatste Nieuws publiceert een verhaal van twee Iraanse broers die in België wonen. Een is Belg, de andere asielzoeker. Ze beweren dat hun moeder, die nog in Iran woont, is ondervraagd door de Iraanse veiligheidsdiensten. Aanleiding: de beelden die van hen werden gemaakt door leden van de Iraanse delegatie, wier visa door Lahbib werden verstrekt.
Het verhaal wordt niet bevestigd door de Staatsveiligheid, maar op basis van de nieuwe elementen vraagt de PS opnieuw om het ontslag van Lahbib. Later op de dag overleeft Lahbib de stemming in het parlement. Bij PS en Ecolo-Groen was er wel telkens één symbolische onthouding.
Les 2: Bouchez wint, maar is verzwakt
‘We zijn niet op een tapijtenmarkt’, zei Bouchez op 22 juni. De Waal wilde geen politieke prijs betalen om de woede van de PS en Ecolo af te kopen. Toch vroeg iedereen zich af wat de PS en Ecolo hadden binnengehaald toen ze afgelopen dinsdag verklaarden Lahbib toch te zullen steunen. Verschillende bronnen bevestigen dat er inderdaad geen koehandel is opgezet.
Dat leidt tot een surreële situatie waarin twee regeringspartijen het vertrouwen in een minister opzeggen, maar uit vrees voor een regeringsval haar niet wegstemmen via een motie van wantrouwen. De onmacht van de PS en Ecolo is flagrant. Klaarblijkelijk zat er weinig berekening achter hun verzet. Een socialistische bron zet de zaken op scherp: ‘De PS en Ecolo zijn crazy. Een strategie valt niet te bespeuren, ze handelen zeer impulsief.’
Een partijvoorzitter bevestigt dat er de afgelopen dagen sprake was van paniek. ‘Sommige partijen duwden op het gaspedaal, zonder dat ze wisten tot waar ze wilden raken.’ De telefoons tussen de partijhoofdkwartieren volgden elkaar in snel tempo op.
Sommige voorzitters verklaarden stoer dat ze niet bang zijn van vervroegde verkiezingen, andere wezen erop dat de bevolking niet wakker ligt van de Iraanse saga, die in grote mate alleen in de Wetstraatbubbel leefde. Vooral CD&V-voorzitter Sammy Mahdi, die zowel met PS-voorzitter Paul Magnette als met Bouchez een goede verstandhouding heeft, pleegt veelvuldig telefonisch overleg. Iemand noemt hem ‘een relatietherapeut’.
Maar volgens Bernard Demonty, politiek journalist bij de Franstalige krant Le Soir, was er wel degelijk sprake van een plan. ‘Via Lahbib wilde men Bouchez aan het wankelen brengen. Dat is gelukt, want zelfs intimi van hem zeggen off the record dat ze twijfels hebben bij zijn positie. Velen vragen zich af of het wel een goed idee was om een politieke neofiet als Lahbib op de belangrijke post van Buitenlandse Zaken te zetten. Vergeet niet dat Bouchezs mandaat als voorzitter eigenlijk ter beschikking staat in december. Dat doet sommigen nadenken over zijn toekomst.’
Een grote uitdager voor ‘GLB’ komt evenwel nog niet meteen in beeld. Oud-premier Sophie Wilmès zou een logische naam zijn, maar zij doet het vanwege haar persoonlijke situatie wat kalmer aan. Ook de naam van Willy Borsus gaat over de lippen.
Binnen de meerderheid wordt erkend dat de ergernis die Bouchez bij velen opwekt een rol speelde in de saga. Maar de hele kwestie kan daar niet toe herleid worden. Daarvoor was het dossier te netelig.
Les 3: Paul Magnette is niet almachtig
In het PS-hoofdkwartier op de Keizerslaan werd donderdagavond toch argwanend meegekeken naar de stemming. Partijvoorzitter Magnette was niet uit op de val van de regering, maar zijn fractieleider Ahmed Laaouej bleef tekeergaan tegen Lahbib. ‘Magnette heeft Laaouej niet in de hand’, zegt een socialist.
Laaouej is een Brusselaar en Magnette een Henegouwer. ‘Binnen de PS zijn de regionale afdelingen heel autonoom’, zegt Bernard Demonty. ‘Wanneer er een probleem is in Brussel, heeft Magnette daar amper iets over te zeggen. Laaouej is overigens veel minder gehecht aan Vivaldi dan Magnette.’
Laaouej bleef zo hard tekeergaan omdat Lahbib zijn grote uitdager is in Brussel. ‘Als Belgen met buitenlandse roots strijden ze in grote mate voor hetzelfde electoraat’, zegt Demonty.
Het brengt de bekende boutade in herinnering: wie de PS leidt, is de machtigste man van het land, behalve in zijn eigen partij.
Les 4: PS en N-VA zijn objectieve bondgenoten
In de strijd tegen Lahbib was werkelijk alles toegestaan, ook nadat ze zich meermaals had verontschuldigd in het parlement. Zo had PS’er Laaouej de bevestiging van het verhaal over de moeder van de Iraanse opposanten niet eens nodig om donderdagochtend op de Franstalige radio opnieuw om haar ontslag te roepen. Tegelijkertijd was de N-VA er als de kippen bij om het verhaal van Het Laatste Nieuws te verspreiden. Er is vooralsnog geen sprake van een doorgesproken een-tweetje, maar de wisselwerking tussen de N-VA en de PS was wel opvallend.
Volgens onze informatie kan de Staatsveiligheid het verhaal binnen het beperkte tijdsbestek niet bevestigen. Het is sowieso moeilijk om een oorzakelijk verband te bewijzen tussen de beelden die de Iraanse delegatie in Brussel heeft gemaakt en de arrestatie van de moeder van opposanten in Iran. In Brussel krioelt het van de spionnen en diplomaten, ook zij kunnen informatie doorspelen aan Teheran.
Meer nog, ook Darya Safai (N-VA) publiceerde foto’s van een betoging op 13 juni, met daarop duidelijk herkenbare deelnemers. Volgens onze informatie staat een van de broers op de foto naast haar – zij het met zijn gezicht onherkenbaar. In theorie kan het Iraanse regime daar ook aanwijzingen uit gehaald hebben.
De N-VA onderhoudt overigens uitstekende banden met de Iraanse oppositie. Donderdagavond maakte Kamerlid Theo Francken zich druk omdat Open VLD’er Tim Vandenput een van de twee Iraanse broers een ‘illegaal’ noemde. ‘Dat Vandenput tijdens zijn beschamende betoog loog over de zogezegd illegale status van die man, is tekenend voor het morele verval van zijn partij en regering’, tweette Francken. ‘Een asielzoeker in procedure is geen illegaal, Tim.’
Op een recente editie van Theo Toert, een lezingenreeks van Francken, drukte de N-VA’er zijn bezorgdheid uit voor de veiligheid van Iraniërs die in België wonen. ‘Al die Iraniërs zijn nieuwe Belgen. Ze hebben zich geïntegreerd, de taal geleerd, ze werken, betalen belastingen’, zei hij. ‘Iraniërs zijn geen profiteurs.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier