‘”De Internationale” met valse noten: wie zijn “de verworpenen der aarde” die moeten ontwaken voor Vooruit?

Aan de vooravond van 1 mei stelt onderzoeker Pascal Debruyne  zich vragen bij de ‘flinkse’ positionering van Vooruit in de aanloop naar de verkiezingen.

Op woensdag 1 mei schalt ‘de Internationale’ door de luidsprekers op diverse podia in onze steden. Kameraden in rood uitgedoste kledij zingen luidskeels “De staat verdrukt, de wet is logen. De rijkaard leeft zelfzuchtig voort. Tot het merg wordt d’arme uitgezogen en zijn recht is een ijdel woord. Wij zijn ’t moe naar and’ren wil te leven. Broeders, hoor hoe gelijkheid spreekt: Geen recht waar plicht is opgeheven. Geen plicht, leert zij, waar recht ontbreekt.”

De vraag dient echter gesteld over welke ‘armen’ het vandaag gaat, en wie deelachtig is aan het pleidooi voor meer gelijkheid? Kortom, wie zijn “de verworpenen der aarde” die moeten ontwaken voor Vooruit? Niet dat Vooruit als enige 1 mei belichaamt. Ook PVDA en Groen zijn vandaag actief aanwezig in de 1 mei-stoet en-festiviteiten. Maar Vooruit is wel de historische heraut van het socialisme, samen met de zuilorganisaties zoals de vakbond en het ziekenfonds (Solidaris).

De geest van De Man?

In tegenstelling tot het internationalisme van Emile Vandervelde, die zichzelf in zijn memoires omschrijft als ‘un peu nomade’ vanwege zijn geloof en werk in de uitbouw van een arbeidersbeweging zich als tegenmacht voor het wereldwijde kapitalisme ook internationaal moest organiseren, lijkt de geest van Hendrik de Man wel uit de fles. Al hadden beide figuren ook een band met elkaar in de alledaagse reilen en zeilen van de partij. Het geflirt met nationalistisch gedachtengoed dat flinkse standpunten stut, doet vooral de geesten rijpen voor een andere ideologie aan het uiteinde van het rechtse spectrum, die men (on-)bewust reproduceert.

Steeds opnieuw herhalen dat het Vlaams Belang gelijk heeft in “problemen benoemen” en oppervlakkig oproepen tot “minder migratie” zondermeer -ik verwijs onder andere naar het debat tussen Melissa Depraetere en Tom Van Grieken in Terzake, versterkt het Vlaams Belang in plaats extreemrechts te bestrijden. Vooruit positioneert zich, in politicologentaal, links op de sociaaleconomische as en (eerder) rechts op de sociaalculturele as daar waar het gaat over migratie en integratie. Dat laatste wordt populair vertaald als “flinks”. In de academische literatuur wordt verwezen naar “welvaartschauvinisme”: sociale rechten uitbouwen langs etnisch-culturele breuklijnen.

De flinkse bocht

De flinkse bocht waarin men welvaartschauvinisme gaat reproduceren is natuurlijk niet nieuw. Van “vluchtelingen als meeuwen op het stort van de sociale zekerheid” bij Louis Tobback, die recent in Knack een pleidooi hield voor een aparte sociale zekerheid voor nieuwkomers, tot het pleidooi voor “Voor wat, hoort wat” onder Patrick Janssens, en de onnoemelijke uithalen naar minderheden door Conner Rousseau waarbij hij het hondenfluitje van “omvolking” in Molenbeek bespeelt,…bij Vooruit geldt eerder de eeuwige terugkeer van hetzelfde. Vandaag is dat niet anders. “Nog geen macht, wel al veel invloed? De greep van Vlaams Belang op migratie“, kopt De Standaard van 29 april. Vooruit deelt in tegenstelling tot vroeger de helft van de (anti)migratiestellingen uit ‘De Stemtest’ met het Vlaams Belang. Alleen Groen en PVDA profileren zich “tolerant(er)” op migratie.

‘Deserving migrants’

Vooruit is niet anti-migratie, noch veronachtzaamt de partij de sociale strijd voor alle ‘migranten’. Het partijprogramma behandelt in heel wat alinea’s arbeidsmigratie als een praktijk van legale migratie, met een pleidooi voor de uitbreiding van de knelpuntberoepenlijst, een (broodnodige) verbetering van “de procedure mensenhandel” en een uitbreiding van ‘de sollicitatietijd’ tot een jaar voor uitgebuite werknemers om bij een andere werkgever aan de slag te gaan. Arbeidsmigranten zijn duidelijk ‘deserving migrants’.

Zowel bij Vooruit als bij CD&V is er niet echt een probleem met hun standpunten over arbeidsmigratie. Behalve dat ze beide eigenlijk niks te zeggen hebben over (Europese) unieburgers, waar een groot deel van de problemen rond schijnzelfstandigheid zit en derdelanders die gedetacheerd worden via andere Europese landen. Je zou van partijen met ernstige studiediensten, kabinetten en zuilorganisaties meer degelijkheid verwachten, met gelaagde voorstellen die matchen met onderzoek en de alledaagse praktijk.

Mensenrechten onder druk

Het Vooruitprogramma wordt vooral problematisch wanneer ze de “undeserving migrants” beschrijft: vluchtelingen. Zowel op het asieltraject, het integratietraject als wat gezinshereniging betreft, zijn institutioneel geweld en stigmatisering de regel. Wat “asiel” betreft steunt Vooruit met grote delen van de Europese sociaaldemocratische fractie het Europees migratiepact, waar detentie zo ongeveer de regel wordt, tweederangsasielprocedures gangbaar zijn, maar evengoed het concept van ‘derde veilige land’ in de praktijk aankomt op deals met autoritaire regimes die versterkt worden en leiden tot…meer vluchtelingen. Investeringen in eigen regio zijn terecht, maar waar is het pleidooi met concrete cijfers rond hervestiging gebleven. Men laat opvanglanden die al alle last op de schouders dragen vandaag, gewoon achter met de boodschap dat ze nog meer moeten doen. Geen herverdelingsagenda dus voor een socialistische partij?

Vooruit gaat nog meer de flinkse bocht uit met haar voorstel voor ‘integratiesteun’ in plaats van een leefloon. Dat nieuwkomers in de steek worden gelaten, zoals Depraetere in ‘De Zondag’ stelt, klopt als een bus. Dat ze terechtkomen in een doolhof van diverse overheidsdiensten zonder veel samenwerking, laat staan geïntegreerde benadering, is een feit. Vooruit probeert dit probleem te adresseren via haar plan “integratiesteun”. Het is goed dat Vooruit aangeeft dat taalverwerving terug gratis moet zijn. Het plan over ‘integratiesteun’, dat verkocht wordt als “Wie niet wil integreren, verliest zijn geld”, komt als antwoord op de OESO-studie over inburgering en integratie in 2023. Daar is de stelling vooral dat een geïntegreerde aanpak vooral moet mikken op duurzame uitkomsten in plaats van  oppervlakkige activering want veel mensen “vallen terug”. Er moet vooral voorzien worden in meer opleiding en geïntegreerde langdurige trajecten. Dat deel ontbreekt in het verkiezingsprogramma.

Dat Vooruit echter erkende vluchtelingen aan aparte maatregelen onderwerpt, zonder duidelijk te maken of integratiesteun even hoog is als een leefloon of het traject andere voorwaarden inhoudt dan het Geïntegreerd Plan voor Maatschappelijke Integratie (GPMI) bij OCMW’s (waar veel kritiek op te geven valt inzake de willekeur per OCMW en de liberale ideologie waar men recht ombuigt in meer plichten) is tot nader gewoon onwettig en een schending van de Conventie van Genève. Dat Vooruit bovendien rechten -zoals het recht op wonen- onderwerpt aan taalvoorwaarden, in plaats van rechten (op wonen) te gebruiken als hefboom, maar ook niks zegt over het probleem van doorgedreven “lokale binding” voor toegang tot sociaal wonen voor nieuwkomers, is sprekend voor de flinkse ideologie die Vooruit vandaag uitdraagt.

Het recht op een gezinsleven

Vooruit wil ook gezinshereniging verstrengen door inkomensvoorwaarden op te trekken. Die inkomensgrens is vandaag al 2048 euro netto per maand met een vast contract, naast de vereiste van geschikte huisvesting en een ziekteverzekering. Dat voorstel zal hoogstwaarschijnlijk op Europese juridische grenzen stoten wegens schending van ‘het recht op een gezinsleven’ en ‘de eenheid van gezin’. In de praktijk zal het leiden tot gezinsdrama’s. Het vele leed dat de procedure gezinshereniging nu al veroorzaakt, zal versterkt worden.

Maar ook wat “integratie” betreft zal het optrekken van inkomensgrenzen gezinshereniging nog onhaalbaarder maken. Het staat haaks op het bestaande onderzoek, onder andere in mijn boek “Gezinshereniging onder druk. Transnationaal sociaal werk.” waar ik de impact bespreek van de vele drempels die leiden tot een verlies op het niveau van de hele samenleving. Vluchtelingen wiens toekomst onduidelijk is omdat ze geen zekerheid hebben over het samenleven met hun gezin, investeren vandaag en morgen niet in een toekomst. Kortom, het voorstel van Vooruit dat meer integratie wil nastreven, zal het tegendeel veroorzaken in de praktijk.

Voorzitster Depraetere pleitte herhaaldelijk voor ‘minder migratie’. Maar dat is nikszeggend. Wat betekent dat? Migratie is in de praktijk een waaier van verblijfsstatussen en inrijpoorten: vluchtelingen, arbeidsmigranten, Unieburgers, gezinsherenigers, mensen met toeristenvisum en studievisum,… Wat betekent “minder migratie”? Vooruit draait mensen in deze een rad voor de ogen.

Misschien is het goed de woorden van Fannie Lou Hamer, een icoon van de civil rights movement uit 1971 te herinneren: “Nobody’s free until everybody’s free.” om te begrijpen hoe vrijheid collectieve emancipatie vraagt overheen diverse groepen in de samenleving. Want je door de lens van migratie kijkt, dan klinkt ‘de Internationale’ uit de kelen van Vooruitmandatarissen straks als een lied met veel valse noten.