Volgens Peter Reekmans, de populaire burgemeester van Glabbeek, zal het cordon sanitaire volgend jaar sowieso springen. ‘Als christendemocraten of liberalen in hun gemeente een zetel te kort om de sjerp te behouden, dan zullen ze het Vlaams Belang opnemen in het bestuur. Dat heeft niets met ideologie of politiek te maken, maar met opportunisme.’
Arbeiders lopen nog af en aan in het gloednieuwe gemeentehuis van Glabbeek, al gaat het eigenlijk om een grondige verbouwing van het oude. Met veel gusto vertelt Peter Reekmans hoe hij tijdens de voorafgaande onderhandelingen de architect zover gekregen heeft dat die ‘vrijwillig’ zijn prijs verlaagde. ‘Ik geniet ervan om bij openbare aanbestedingen het onderste uit de kan te halen voor mijn gemeente. “Het is toch jouw geld niet?” werpen aannemers mij voor de voeten als ik minder wil betalen dan zij vragen. “Maar ook niet dat van u”, antwoord ik dan.’
Het is Reekmans ten voeten uit. Hij gaat er prat op dat hij geen beroepspoliticus maar ondernemer is: ‘Ik run mijn gemeente dan ook als een bedrijf.’ Ooit zat Reekmans in het Vlaams Parlement, als fractieleider van Lijst Dedecker (LDD). Sinds 2014 is hij burgemeester van het Vlaams-Brabantse Glabbeek, een gemeente met 5426 inwoners. Bij de verkiezingen in 2018 behaalde zijn Dorpspartij 55 procent van de stemmen en 12 van de 17 zetels.
Die monsterscore kwam er niet toevallig. Volgens de gemeentemonitor van het Vlaams Agentschap Binnenlands Bestuur (2021) is Glabbeek een van de best bestuurde gemeenten van het land: 61 procent van de inwoners heeft vertrouwen in zijn bestuur, alleen het Kempense Vorselaar (62 procent) doet het nog een tikje beter. Maar echt trots is Reekmans pas op de titel van ‘de beste gemeente van Vlaanderen’, die Glabbeek vorige maand heeft gekregen van Het Laatste Nieuws en VTM. En passant draagt de gemeente sindsdien ook de titels van ‘veiligste gemeente’ van Vlaanderen, ‘gezelligste gemeente’ en ‘beste gemeentebestuur’. Op alle foto’s staat Reekmans te glimmen.
Reekmans: ‘De kiezer is niet dom. Met onze Dorpspartij leggen we lang voor de gemeenteraadsverkiezingen een gedetailleerd berekend verkiezingsprogramma voor. Daarin staat welk beleid onze partij wil voeren en wat dat zal kosten. De kiezer weet wat hij krijgt en hoeveel hij moet betalen. Zo hoort het. De mensen zijn politici die met geld smijten kotsbeu. Wie in de supermarkt elke dag op zijn centen moet letten, is extra kritisch voor partijen die maar blijven uitdelen.’
‘Het Vlaams Belang heeft zich de voorbije jaren wel degelijk voorbereid om mee te besturen. De extremen zitten bij partijen zoals Groen.’
Waarom ben u dan een tegenstander van de fusies waartoe Vlaanderen de gemeenten wellicht zal dwingen? Het lijkt toch de logica zelf dat te kleine gemeenten niet de capaciteit hebben om steeds complexere bestuurstaken tot een goed einde te brengen?
Peter Reekmans: Dat is inderdaad de stelling van een studie die de vier universiteiten gemaakt hebben in opdracht van de Vlaamse regering. Net als alle andere studies toont die niet zwart op wit aan dat een grotere gemeente beter werkt dan een kleinere. Integendeel, al in mijn boek Dorpsstraat-Wetstraat heb ik een aangetoond dat in de top twintig van de financieel gezondste gemeenten van Vlaanderen niet één grote gemeente of stad voorkomt. Het waren allemaal kleine, landelijke gemeenten. Waarom? De kleinlandelijke gemeenten moeten al jaren de tering naar de nering zetten. Dat doen ze door een doordacht en veel zuiniger beleid te voeren. Grotere gemeenten hebben wel de schaal en dus de slagkracht om grote leningen aan te gaan. Het gevolg is dat veel grotere gemeenten vandaag financieel veel ongezonder zijn.
Nederland heeft het aantal gemeenten wel drastisch verlaagd. Is dat geen voor de hand liggende ontvetting van het overheidsapparaat?
Reekmans: Voorstanders van fusies dwepen inderdaad met het Nederlandse model met grote gemeenten. Maar onze Vlaamse gemeenten zijn niet zo klein. Slechts negen EU-landen hebben gemiddeld grotere gemeenten dan Vlaanderen. Duitsland bijvoorbeeld heeft gemiddeld slechts 6700 inwoners per gemeente en 77 procent van de Duitse gemeenten heeft minder dan 5000 inwoners, terwijl dat in Vlaanderen maar 4 procent is. Bovendien is de Nederlandse fusieoperatie niet het grote succes geworden waarop Den Haag had gehoopt. Politologen van de Universiteit van Rotterdam hebben de Nederlandse fusiegolf geëvalueerd. Wat blijkt? Terwijl de Nederlandse regering dacht met haar gemeentelijke fusies meer dan een miljard euro te kunnen besparen, heeft die hele operatie uiteindelijk een miljard euro meer gekóst. Voor die prijs doekte Nederland dus het enige bestuurlijke niveau op waarin veel burgers nog enig vertrouwen hadden.
Dat zal ook in Vlaanderen gebeuren, als ze de gemeentefusies verplichten. Elk onderzoek en alle cijfers van de Vlaamse Gemeentemonitor bewijzen dat kleinere gemeenten financieel gezonder en bestuurlijk slagkrachtiger zijn en hun inwoners meer vertrouwen hebben in het bestuur. Ik ben graag burgemeester van Glabbeek omdat ik mijn dorp ken en de mensen die er wonen. Ik wil geen burgemeester worden van een grote fusiegemeente waar ik amper de straatnamen ken, laat staan de namen van de inwoners.
Burgemeester Theo Francken (N-VA) deed u wel een voorstel om ‘zijn’ Lubbeek te fuseren met ‘uw’ Glabbeek.
Reekmans: Ja, tijdens een gezamenlijk gesprek met Jean-Marie Dedecker, waarin hij polste of ik ook geen zin had om naar de N-VA over te komen. Francken zag een mogelijkheid dat ik zou terugkeren naar het Vlaams Parlement. Plots voegde hij daaraan toe: ‘Maar ik wil nog voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2024 een fusie tussen Glabbeek en Lubbeek.’ Daar hoefde ik zelfs niet over na te denken. Mijn antwoord was nee. Ik ga mijn dorp toch niet verkopen voor een parlementszetel? Theo bekeek me met grote ogen, zo van: jij zegt nee tegen een schitterend voorstel waaruit we allebei voordeel kunnen halen?
Blijkbaar dacht hij: ik ga naar Reekmans met an offer he can’t refuse?
Reekmans: Het illustreert de wereldvreemdheid van veel beroepspolitici. Francken wil erg graag burgemeester worden van een grote gemeente Hageland. Daarmee bewijst hij dat zijn hart niet echt in zijn gemeente ligt maar bij de federale politiek: ‘grote’ burgemeesters wegen in Brussel zwaarder dan ‘kleine’. telkens wanneer hij in Lubbeek is, plaatst Francken een selfie op Facebook. In zijn dorp lachen ze ermee: ze kunnen er al tellen hoeveel dagen per week hij er is – of juist niet. Francken is burgemeester omdat hem dat politiek goed uitkomt.
De meeste beleidspartijen dringen aan op fusies omdat ze onvoldoende goede kandidaten vinden om in heel Vlaanderen de gemeentelijke lijsten te vullen.
Reekmans: Dat heeft Francken mij ook met zoveel woorden gezegd: de N-VA wil verplichte fusies omdat ze in zo veel mogelijk gemeenten wil besturen, en dat wordt almaar moeilijker omdat de partij haar gemeentelijke lijsten voor oktober 2024 nog amper gevuld krijgt met bekwame kandidaten. In 2012 was de N-VA in veel gemeenten als een komeet omhoog geschoten: in elk dorp stonden er borden met de foto van de toen immens populaire Bart De Wever. Het maakte blijkbaar niet uit welke plaatselijke N-VA’er burgemeester of schepen werd, als het maar een N-VA’er was. In veel gemeenten is de kwaliteit van hun lokale politici intussen bedroevend slecht gebleken. Daar willen ze in het N-VA-hoofdkwartier wat aan doen. Minder gemeenten betekent minder lijsten en dus minder kandidaten. Maar nog altijd voldoende postjes en mogelijk zelfs meer postjes voor een kleiner aantal N-VA-mandatarissen. Qua cumulatie zijn de N-VA’ers zelfs erger geworden dan de politici van de andere partijen. Maar het blijft een feit dat de N-VA op lokaal niveau een opmerkelijk groot personeelsprobleem heeft. Partijen met een sterke plaatselijke binding zoals de CD&V, met haar goede contacten in het verenigingsleven, en de echt lokale partijen kunnen veel gemakkelijker terugvallen op voldoende gemotiveerde mensen.
Klinkt hier niet wat rancune door van een ex-LDD’er tegenover een meer succesvolle politieke concurrent?
Reekmans: Ook ik heb even geloofd dat de N-VA voor verandering zou zorgen. Tussen 2010 en 2014 waren Bart De Wever en zijn N-VA’ers the new kids on the block. Veel mensen beschouwden hen als hét alternatief voor de gevestigde partijen. Helaas bleek de N-VA, de grote partij van de verandering, in sneltempo te vervellen tot de partij van de verankering van de eigen positie. Als de N-VA bijvoorbeeld de intercommunales met de beloofde ‘kracht van verandering’ had aangepakt, dan had men vandaag de facturen voor energie en water van de mensen flink goedkoper kunnen maken. Helaas, de postjes hadden voorrang.
Veel N-VA’ers zijn de tsjeven van vroeger. Koen-de-mandatenkampioen (Koen Kennis, nvdr) verdient 100.000 euro als schepen van Antwerpen, en aan andere mandaten nog eens 120.000 euro. De totaal onbekende Andries Gryffroy verdient 150.000 euro als Vlaams Parlementslid en senator, en nog eens 100.000 euro aan een rits mandaten, onder meer bij Fluxys, Publigas, FARYS en Ethias. Zonder zich echt moe te maken verdienen zij evenveel als een minister. Bovendien kwamen al opvallend veel N-VA-burgemeesters opspraak. Zo heeft in Sint-Truiden waarnemend burgemeester Jelle Engelbosch met voorkennis gronden willen kopen van de kerkfabriek. Hij heeft de eed nooit mogen afleggen: het was hem ontgaan dat zoiets niet geoorloofd is. Van dergelijk zakkenvullers hebben de mensen de buik vol. De N-VA had die mentaliteit kunnen veranderen, maar ze koos ervoor om maximaal mee te graaien. Toen ik dat doorhad, heb ik afgehaakt.
Bart De Wever heeft de centrumrechtse kiezer ontgoocheld?
Reekmans: Inderdaad. Vanaf haar eerste grote verkiezingsoverwinning wilde de N-VA de nieuwe machtspartij worden. De grote rechtse stemmentrekker is daarvoor naar het centrum opgeschoven, waardoor de rechterzijde ineens vrij lag voor het Vlaams Belang. Ik voel aan alles dat het Vlaams Belang de hele Vlaamse rechterzijde aan het leegzuigen is, omdat veel mensen de partij zien als het enige geloofwaardige alternatief op rechts. Zoals ook de PVDA dat wel eens zou kunnen doen op links. Zelfs in Glabbeek wordt de PVDA stilaan beschouwd als een centrumpartij. Door het consequent te hebben over het graaien in de politiek, brengen Hedebouw en co. een boodschap met een heel breed draagvlak.
De peilingen ondersteunen mijn uitleg. Stel dat het Vlaams Belang straks 30 tot 35 procent behaalt, en de PVDA 10 tot 15 procent. Dan dreigt de onbestuurbaarheid van Vlaanderen, want dan beschikken alle andere partijen samen niet eens over de helft van de zetels in het Vlaams Parlement. Vandaar dat ik samen met onder meer Dimitri Dedecker (zoon van Jean-Marie Dedecker, nvdr) een tijdlang heb gehoopt in een nieuwe start voor de LDD, als lijm tussen het Vlaams Belang en de N-VA in een nieuwe Vlaamse regering. Vandaag ben ik ervan overtuigd dat een doorstart van de LDD geen zin had. De kiezer ziet het Vlaams Belang nog als het enige alternatief op rechts.
U zag er geen graten meer in om het cordon sanitaire te laten sneuvelen. Is racisme geen punt meer?
Reekmans: Ik hoorde nog niet zo lang geleden meer racisme uit de mond van de vorige voorzitter van Vooruit dan ik ooit eerder van Vlaams Belangers heb gehoord. Onlangs had ik een urenlang gesprek met Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken. Met ons ‘burgemeestersfront’ (een groep van 30 landelijke burgemeesters die tegen de verplichte fusies zijn, nvdr) hadden we alle partijen aangeschreven om hun standpunt tegenover ons uit te doeken te doen. Wij willen van die verplichte fusie een belangrijk thema maken bij de Vlaamse verkiezingen: de kiezer mag toch weten welke partijen hun dorp willen opdoeken?
De N-VA, Vooruit, Groen, de PVDA en zelfs de Open VLD vonden het niet nodig ons te antwoorden. Sammy Mahdi (CD&V) deed dat wel. Alleen Tom Van Grieken (Vlaams Belang) nodigde ons uit voor een gesprek. Dat heeft uiteindelijk vier uur geduurd. Wat hij te zeggen had was boeiend, relevant en intelligent. Ik heb nog nooit één racistisch woord van die man gehoord. Het Vlaams Belang heeft zich de voorbije jaren wel degelijk voorbereid om mee te besturen. De extremen zitten bij partijen zoals Groen: het groene fundamentalisme is de grootste bedreiging voor onze welvaart.
Het resultaat van dat alles is dat het cordon sanitaire niet meer bestaat. In de Wetstraat voorlopig nog wel, maar niet meer in de hoofden van de mensen in de Dorpsstraat. In mijn eigen dorp hoor ik het elke dag: ‘Er is geen tegenhouden aan het Vlaams Belang.’
Als iedereen die riedel blijft herhalen, wordt het een selffulfilling prophecy.
Reekmans: Het cordon sanitaire springt sowieso. Na de Vlaamse verkiezingen op 9 juni 2024 zou wel eens kunnen blijken dat er zelfs geen regering meer kan worden gevormd zonder het Vlaams Belang. Op 13 oktober 2024 volgen de gemeenteraadsverkiezingen. Steeds meer lokale afdelingen van de christendemocraten en de liberalen dienen eigen lijsten in, uit vrees voor een pandoering als ze nog als CD&V of Open VLD zouden meedoen. Komen ze in hun gemeente een zetel te kort om de sjerp te behouden, dan zullen ze het Vlaams Belang opnemen in het bestuur. Dat heeft niets met ideologie of politiek te maken, maar met opportunisme.
Opportunisme: gold dat ook niet voor jullie gok om Egbert Lachaert bij de nieuwe LDD te betrekken? De oud-voorzitter van Open VLD was toch hét symbool van de politicus die de weg kwijt is?
Reekmans(zucht) Wat voorbij is, is voorbij, ik ga er liever niet meer op in. Ik vond niet dat we Lachaert moesten ronselen. Maar een liberaal die bij ons kwam aankloppen, mochten we toch niet aan de deur laten staan? Plots stond Lachaert daar. Er zijn verregaande gesprekken geweest tussen zijn entourage, Dimitri en Jean-Marie Dedecker. Het ging ook over namen die zouden overkomen. Plots leek er heel wat mogelijk: als Lachaert echt vijf liberalen uit de Open VLD zou meekrijgen, beschikte Vivaldi niet langer over een meerderheid. Toen puntje bij paaltje kwam, hield Lachaert de boot af. Achteraf gezien was de samenloop van omstandigheden te merkwaardig om niet met enige achterdocht terug te kijken op wat er is gebeurd. Ik denk dat Lachaert onze plannen doorbriefde aan de Open VLD. Alexander De Croo en Vincent Van Quickenborne hebben hem daarvoor beloond met een verkiesbare plaats. En iets in mij zegt dat hij ook in contact stond – of staat – met de N-VA. We zullen zien. Het zou me niet verbazen als Lachaert verkozen wordt als Open VLD’er en daarna, na een of ander conflictje, als N-VA’er doorgaat. Dat zou het beste bewijs zijn dat hij de voorbije maanden een driedubbelspion is geweest. Wait and see.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier