‘Onzeker met 4500 euro netto per maand? Help de rijken, ze hebben het niet makkelijk’

‘Net na alle berichten over hoe de coronacrisis vooral de laagste inkomens ongemeen hard heeft getroffen, werd weer eens het verhaaltje opgedist dat meer herverdeling in dit land absoluut niet kan’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Viroloog Marc Van Ranst en econoom Paul De Grauwe hebben één ding gemeen. Hoezeer ze voor de rest ook mogen verschillen, het zijn allebei academici die zich vanuit hun expertise in het openbare debat mengen en in die rol als ‘public intellectual’ ook politiek actief zijn. Het gaat dan niet over de extreemlinkse sympathieën van Van Ranst, of over De Grauwes verleden als VLD-senator. Het gaat over politiek spreken: posities innemen met één oog op de wetenschap en met één oog op het algemeen belang.

Een voorbeeld. Al vroeg in de coronacrisis kreeg Marc Van Ranst stevige kritiek omdat hij, op zijn zachtst gezegd, in de eerste fase van de epidemie niet had aangedrongen op mondmaskers op straat. Hij baseerde zich op wetenschappelijke kennis, maar Van Ranst nam die positie ook in omdat hij wist dat er op dat moment in België gewoon onvoldoende mondmaskers waren. Noem het ’the bigger picture’. Noem het politiek.

Een ander voorbeeld. In het begin van de crisis was professor De Grauwe de heraut van de zorgeloosheid – dankzij de combinatie van groei, inflatie en lage rente zou geld als manna uit de Frankfurtse hemel kunnen blijven vallen. Massale tijdelijke werkloosheid, genereuze overbruggingskredieten? ‘Gewoon geld bijmaken. Zo simpel is het écht’, zei hij eind april nog. Maar sinds kort geeft hij toe dat de coronaschulden misschien toch op een of andere manier zullen moeten worden terugbetaald. Hij sprak zich bijvoorbeeld afgelopen vrijdag uit voor een extra belasting voor mensen die meer dan 4500 euro netto per maand verdienen.

Een wijziging van positie is geen schande, wel integendeel. Misschien heeft De Grauwe de laatste weken simpelweg iets bijgeleerd. Maar het zou ook kunnen dat hij het bij het losbarsten van de crisis cruciaal vond om paniek te vermijden én meteen weg te sturen van de desastreuze zuinigheidspolitiek van na de financiële crisis. Of het nu gaat om paniek vanwege een virus of een crashende economie: de schade is mét paniek doorgaans groter dan zonder.

Nog veel meer dan in het virologische debat zullen we de komende maanden en jaren om de oren geslagen worden met economische wetmatigheden en zogenaamde vanzelfsprekendheden. De virologie is als wetenschap niet minder complex dan de economie. De virologen hebben, ondanks het voortschrijdend inzicht dat eigen is aan de wetenschap, een en ander best helder kunnen uitleggen. Economen zouden dat dus ook moeten kunnen. Hoed u voor economen die plechtig zeggen ‘nu ga ik even technisch worden’ en daarmee verbergen dat ze geen goed verhaal hebben. Wees sceptisch als economen u zeggen dat er geen alternatief is. En vraag u bij elk economisch standpunt af: cui bono? Voor wie is dit goed? Wie gaat er van dat standpunt beter worden?

De financiële crisis van 2008 liet op zeer pijnlijke wijze het failliet zien van een aantal zogenaamde ‘klassieke’ economische recepten. Toch blijven die aannames doodleuk verder circuleren. De reactie van voormalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) op het eerder vermelde belastingvoorstel van Paul De Grauwe sprak boekdelen. In het VRT-programma De Afspraak wees hij dat voorstel van de hand met de gebruikelijke verwijzing naar de fiscale druk, ‘die al zeer hoog is in België’ – alsof dit geen uitzonderlijke tijden zijn, die al heel de tijd uitzonderlijke maatregelen van heel de bevolking gevergd hebben. Maar vooral ook met een verwijzing naar de onzekerheid van ‘de mensen die in die inkomenscategorie’ zitten. Dat wil zeggen: de arme stakkers die meer dan 4500 euro netto per maand verdienen. Met een extra belasting voor die mensen zou de onzekerheid toeslaan, de consumptie ineenstorten en de economie erbij.

Onzeker met 4500 euro netto per maand? Help de rijken, ze hebben het niet makkelijk. Net in de week dat bekend raakte dat de vermogensongelijkheid in België gestegen was, en na alle berichten over hoe de coronacrisis vooral de laagste inkomens ongemeen hard heeft getroffen, werd weer eens het verhaaltje opgedist dat meer herverdeling in dit land absoluut niet kan. Dat is politiek die verkocht wordt als wetenschap. De tol van dat verhaal begint loodzwaar te worden. Het is tijd om er iets aan te doen. Met één oog op de wetenschap. En één oog op het algemeen belang. En met alle scepsis bij een verhaal dat elk alternatief domweg van de hand wijst.