Pseudowetenschap aan Arteveldehogeschool: ‘Helemaal ongevaarlijk is dit niet’

De Gentse Arteveldehogeschool blijft Insights Discovery doceren, een pseudowetenschappelijk model dat het gedrag van mensen indeelt in bepaalde kleurtypes. Een kritische student die het model aanklaagde, werd bedreigd met een tuchtsanctie.

‘Mensen van welk kleurtype vervallen in pietluttigheid bij stress-situaties?’ Die vraag kregen de studenten bedrijfsmanagement aan de Gentse Arteveldehogeschool op hun examen vastgoedorganisatie. In dat vak werd de test Insights Discovery gedoceerd. Die test is wijdverspreid in de hr-wereld en zou ‘inzicht geven in je eigen reacties en gedrag en helpen om het gedrag van anderen te begrijpen’. Mensen worden aan een test onderworpen en krijgen na een vragenlijst een ‘unieke kleurenmix’ opgeplakt.

Maar elke wetenschappelijke basis ontbreekt voor zo’n kleurentest. Het model vloeit voort uit een theorie van Carl Gustav Jung (1875-1961). Volgens de Zwitserse psychoanalyticus kon je de persoonlijkheid van mensen opdelen in archetypen die bestaan in een parallel universum. Jungs theorie doorstond de wetenschappelijke toetsing na zijn dood niet en werd in academische kringen breed verworpen.

Gal en slijm

De ‘energiekleuren die bepalen hoe en waarom iemand zich gedraagt zoals hij of zij dat doet’ – zoals beschreven bij Insights Discovery – zijn rood, geel, groen en blauw. Als fundering voor die kleurkeuze moeten we nog verder terug in de tijd. Hippocrates (460-370 v.Chr.) geloofde dat bepaalde menselijke stemmingen en verwant gedrag werden veroorzaakt door een teveel aan vier lichaamsvloeistoffen: bloed, gele gal, gal en slijm. Geen enkele hedendaagse psychiater of psycholoog hecht nog enig belang aan die theorie.

De student noemde de docent een ‘believer’ die beter ‘theologie kan studeren’. Daarop dreigde de opleidingsverantwoordelijke met een tuchtsanctie.

‘Het commerciële kleurenmodel is gebaseerd op verouderde en foute theorieën’, zegt professor personeelspsychologie Eva Derous (UGent). ‘Over Insights Discovery is nooit wetenschappelijk gepubliceerd met collegiale toetsing. Er bestaan persoonlijkheidstesten die wél wetenschappelijk onderbouwd zijn met strikte kwaliteitseisen, maar dit is achterhaald hokjesdenken.’ Wietse Wiels, voorzitter van de Studiekring voor de Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale (SKEPP), beaamt: ‘Insights Discovery is onbetrouwbaar. Ze gebruiken wetenschappelijk klinkende termen, maar als er al studies zijn, dan gaan die uit van het bedrijf dat het model op de markt bracht.’

Knack nam contact op met het Schotse bedrijf Insights dat de test produceerde, maar kreeg geen antwoord. Ook bij Artevelde bleek een interview met de docent van het vak, de opleidingsverantwoordelijke of de directie niet mogelijk.

Coach

Werkstudent bedrijfsmanagement Guido Van Hoorde (61) kreeg de kleurrijke examenvraag op zijn bord: ‘Ik was sceptisch toen het tijdens de les over Insights Discovery ging. Opzoekingswerk bevestigde mijn vermoeden. Ik ben gynaecoloog en expertisearts. Met die achtergrond ben ik wellicht iets kritischer dan mijn collega-studenten.’

Van Hoorde ging in oktober 2022 het gesprek aan met zijn docent vastgoedorganisatie over de pseudowetenschap in haar lessen. Hij mailde ook naar de opleidingsverantwoordelijke, de ombudsman en later de directie van Artevelde, maar vond geen gehoor.

Via mail ontving Van Hoorde de argumentatie van de docent om het kleurenmodel toch te doceren. Knack kon die correspondentie inkijken. Drie argumenten werden aangehaald: ‘Het is in de huidige tijd een zeer vaak gebruikt model in het bedrijfsleven. […] Het is een relatief eenvoudig model. […] Insights is als tool gemakkelijk toe te passen in een verkoopgerelateerde context.’ De docent gaat niet in op (het gebrek aan) wetenschappelijke fundering. Terwijl dat de essentie van Van Hoordes klacht was.

De betrokken Artevelde-docent heeft ook een privépraktijk als ‘coach gespecialiseerd in gedrags- en communicatiemodellen’. In die hoedanigheid is ze ‘Insights Discovery Practitioner’, zo lezen we op haar LinkedIn-pagina.

Van Hoorde reageerde per mail dat hij de docent een ‘believer’ vindt die beter ‘theologie kan studeren’. Daarop dreigde de opleidingsverantwoordelijke met een tuchtsanctie: ‘Bij herhaling van dergelijke feiten zie ik mij als hoofd van de opleiding genoodzaakt om een tuchtprocedure tegen u op te starten.’

Burn-outs

Zo ver kwam het voorlopig niet. Van Hoorde bood zijn excuses aan en legde succesvol zijn examen af, meerdere kleurenvragen incluis. Artevelde-woordvoerder Esther Van Tilburg wenst niet in te gaan op de klacht van Van Hoorde: ‘Wij reageren niet op individuele cases die we intern volgens onze procedures afhandelen.’

Hogescholen worden gefinancierd met publiek geld, daar mag toch een zekere kwaliteit en wetenschappelijkheid tegenover staan?

Op de vragen van Knack over het gedoceerde model wil ze wel antwoorden. ‘Het is inderdaad geen wetenschappelijk onderbouwd model,’ geeft Van Tilburg toe, ‘maar het blijft behouden in onze opleiding bedrijfsmanagement. Het model wordt namelijk effectief gebruikt in het werkveld. Wij bieden in onze opleiding een veelheid van modellen aan en Insights Discovery is er daar een van.’

SKEPP-voorzitter Wietse Wiels vindt het onbegrijpelijk dat de hogeschool vasthoudt aan pseudowetenschap: ‘Managers in bedrijven kunnen dit soort theorieën gebruiken om verkeerde beslissingen te nemen. Dat kan leiden tot burn-outs of onterechte ontslagen. De schade van deze pseudowetenschap is misschien niet zo groot en direct als in de medische sector, denk aan vaccintegenstanders. Maar ongevaarlijk is het ook niet. Bovendien worden hogescholen gefinancierd met publiek geld, daar mag toch een zekere kwaliteit en wetenschappelijkheid tegenover staan?’

SKEPP mailde een uitgebreide en wetenschappelijk onderbouwde argumentatie rond Insights Discovery op 5 december 2022 naar de docent van het vak en de opleidingsverantwoordelijke. Er kwam geen antwoord. Ook een tweede mail op 17 januari gericht aan de directie van de Gentse hogeschool bleef onbeantwoord.

Tot slot, het juiste antwoord op de examenvraag aan het begin van dit artikel is ‘blauw’. Maar dat mag u gerust vergeten, want net als de rest van Insights Discovery is dat dus uit de lucht gegrepen.