Burgemeester van Ninove Guy D’haeseleer (Forza Ninove) geeft geen toestemming aan de socialistische vakbond ABVV om flyers uit te delen op de markt. Koen Lemmens (KU Leuven), specialist vrijheid van meningsuiting, stelt zich ernstige vragen bij die demarche.
‘Het ABVV wou een machtiging om te flyeren op onze markt in Ninove. Een vakbond die stelselmatig Vlaams Belang- en Forza Ninove-leden uitsluit, en dus discrimineert op basis van politieke overtuiging? Ik dacht het niet!’ Zo staat te lezen op de sociale media van burgemeester Guy D’haeseleer (Forza Ninove).
Het ABVV wil, naar eigen zeggen, de Ninovieters volgende week op de markt informeren over de federale pensioenshervorming. Een formele weigering voor hun flyeractie zou het ABVV nog niet hebben ontvangen, maar D’haeseleers boodschap lijkt helder.
Vooruit-fractieleider in de Ninoofse gemeenteraad Stijn Vermassen reageert in De Standaard: ‘D’haeseleer heeft geen poot om op te staan. Zijn framing is vooral weer een poging om in het nieuws te komen. Zo kennen we zijn beleid intussen [… ] Het gaat van kwaad naar erger wanneer D’haeseleer zijn macht misbruikt om mensen het zwijgen op te leggen. Zo is onze rechtsstaat niet opgebouwd.’
De ‘uitsluiting van Vlaams Belang- en Forza Ninove-leden’ waarmee D’haeseleer schermt, verwijst wellicht naar de beslissing van de vakbonden om lokale Vlaams Belang-kandidaten bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen uit hun organisatie te weren.
Jurist Koen Lemmens (KU Leuven) is gespecialiseerd in grondwettelijk recht en de vrijheid van meningsuiting. Hij zet grote ogen op bij de demarche van de Ninoofse burgervader.
Kan een burgemeester zomaar een betoging of een flyeractie verbieden?
Koen Lemmens: Gemeentelijke overheden kunnen in principe optreden als de handhaving van gezondheid, veiligheid of rust in de publieke ruimte in gevaar komt. Zo staat het in de artikelen 134 en 135 van de Nieuwe Gemeentewet. We hebben al vaker gezien dat burgemeesters betogingen tegenhouden omdat ze ‘de veiligheid niet kunnen garanderen’. Denk aan de Brussels burgemeester (Philippe Close, nvdr) die betogingen van het Vlaams Belang, en tegenbetogingen tegen die partij, verbood. Zo’n verbod mag niet afhangen van de inhoud van de boodschap. ‘Die gasten staan mij niet aan’ is geen juridisch valabel argument.
Die boodschap hangt wel vaak samen met een dreiging op het gebied van veiligheid.
Lemmens: Klopt, soms is het onderscheid moeilijk te maken tussen de inhoud van de boodschap van de betogers en het potentieel gevaar voor de veiligheid. In dit concrete geval in Ninove lijkt het me vreemd. Hoe een vakbond die flyers uitdeelt over een pensioenshervorming, een ernstig gevaar voor de openbare orde kan opleveren, is mij een raadsel. Als ik dat lees, zet ik toch hele grote ogen op.
Als Guy D’haeseleer daadwerkelijk op inhoudelijke gronden de flyeractie van het ABVV op de markt van Ninove verbiedt, gaat hij dan in de fout?
Lemmens: D’haeseleer is geen rechter. Hij mag die flyeractie, op basis van inhoud, niet op voorhand verbieden. Ik denk, ter vergelijking, aan de Franse komiek Dieudonné, die antisemitische dingen zou gaan vertellen. Eigenlijk kan een burgemeester zelfs op basis van zo’n vermoeden geen bijeenkomst verbieden. Achteraf kan hij eventueel wel optreden, door een klacht neer te leggen bij het parket of de politie. Hij moet dan het gerecht zijn werk laten doen.
Maar het argument van D’haeseleer dat ‘het ABVV mensen uitsluit’ – wat op zich nog moet worden onderzocht of dat effectief zo is én of dat illegaal is – is onvoldoende. Op basis daarvan mag een lokale overheid niemand het recht van vrije meningsuiting ontzeggen. Dat is een zeer bedenkelijke manier om met openbare vrijheden om te springen.
Acid krijgt communicatieverbod: ‘Justitie verlaagt zich tot zijn niveau’
Het ABVV gaf aan dat ze hun flyeractie, zoals altijd, hadden aangevraagd. Is dat überhaupt nodig?
Lemmens: In groep strooibiljetten uitdelen op een markt, ligt op de grens van gewone vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering. Voor de vrijheid van meningsuiting moet je volgens de Belgische grondwet geen voorafgaande toestemming vragen. Voor bijeenkomsten in de openbare ruimte kan wel voorafgaande toestemming nodig zijn. Daarom moet je betogingen dus aanvragen bij het gemeentebestuur. Waar je geen toestemming voor moet vragen, is om in je eentje als sandwichman op een plein te gaan staan en je mening te declameren. Daarover is geen discussie.
Vlaams Belang bestuurt lokaal: ‘Wie dit niet zorgwekkend vindt, is naïef’
In veel gevallen lijkt er, hieromtrent, sprake te zijnvan een grijze zone in de wet. Wat zijn de grote krijtlijnen?
Lemmens: In de grondwettelijke logica van onze liberale rechtsstaat, is er een onderscheid tussen reguleren en ingrijpen. Reguleren is zorgen dat iedereen zijn mening kan uiten. Denk aan de radiofrequenties van vroeger. Natuurlijk moest worden opgelegd welk radiostation op welke frequentie zou uitzenden, anders kon niemand gehoord worden. Iemand verbieden om op een bepaalde frequentie uit te zenden, is niet ingrijpen in de vrijheid van meningsuiting. Dat is niet verdacht. Integendeel, het is net de goede orde van de vrije meningsuiting organiseren.
Wél verdacht is op zo’n manier ingrijpen dat er aan de inhoud geraakt wordt. En op dat vlak zijn er inderdaad veel grijze zones. Zodanig reguleren dat je bepaalde mensen of meningen uit het publieke debat knipt, mag uiteraard niet. Daar moeten we als democraten aandachtig voor zijn. Dit is dan ook een merkwaardige demarche van D’Haeseleer. ‘U sluit bepaalde leden uit tot uw vakbond en nu ga ik u ook uitsluiten van vrije meningsuiting’, dat is niet de rol van een burgemeester.