Vlaams Belang bestuurt lokaal: ‘Wie dit niet zorgwekkend vindt, is naïef’

Vlaams Belang mag niet alleen in Ranst, maar nu ook in Brecht en Izegem de komende zes jaar meebesturen. Op lokaal vlak ligt het cordon sanitaire aan diggelen. ‘Dit is een volgende stap in de normalisering van een extremistische partij waarin fascistische elementen zitten’, zegt radicaliseringsexpert Christoph Busch.

In het Antwerpse Brecht en het West-Vlaamse Izegem gaan lokale partijen in zee met Vlaams Belang. Zo breekt het cordon sanitaire (de afspraak van democratische partijen om niet met Vlaams Belang te regeren, nvdr.) voor de tweede en derde keer, nadat Vlaams Belang eerder in Ranst in de meerderheid kwam.

‘Dit is een zorgwekkende trend’, zegt directeur Christophe Busch van het Hannah Arendt Instituut. ‘Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken was bereid zijn lijf en ziel te verkopen om het cordon sanitaire te doorbreken. Deze lokale machtsdeelnames zijn een volgende stap in de normalisering van zijn extremistische partij waarin fascistische elementen zitten. Het zal hen verder electorale winst én aandachtswinst opleveren. Wie dit niet zorgwekkend vindt, is naïef.’

Dat de lokale Vlaams Belang-fracties ver gingen om in het bestuur te komen, is overduidelijk. Ze krijgen amper schepenambten. In Izegem moest Vlaams Belang een charter ondertekenen voor ‘een inclusieve samenleving’ en moest ze beloven geen Vlaams-nationalistische agenda na te streven. In Brecht en in Ranst werd de partijnaam zelfs veranderd naar ‘Ons Ranst’ en ‘Ons Brecht’.

In Het Laatste Nieuws liet Van Grieken daarover weten dat ‘de naam van een hond niets uitmaakt, als hij maar ongewenste gasten kan wegjagen’.  

Busch is scherp: ‘De lokale partijen die samenwerken met het Vlaams Belang zijn met open ogen in de windowdressing getrapt. Het is niet omdat ze hun naam wegpoetsen en zeggen geen probleem te hebben met een lokaal asielcentrum (dat zei een toekomstig VB-schepen in Ranst, nvdr.) dat alles is opgelost. Dan begrijp je niet hoe autocratisering zich voltrekt in samenlevingen. Leren we dan niets van Nederland, Hongarije en de Verenigde Staten?’

Junior partner

Politologe Laura Jacobs (UAntwerpen) ziet verschillende verklaringen waarom het cordon sanitaire lokaal breekt. ‘Het gebeurt niet op de plekken waar Vlaams Belang het sterkst staat. Iedereen dacht aan de Denderstreek (in Ninove haalde Forza Flandria wel een absolute meerderheid, nvdr.), bepaalde plekken in Limburg of het West-Vlaamse Diksmuide, maar daar heeft het cordon standgehouden. Het is dus niet door het initiatiefrecht als grootste partij dat Vlaams Belang aan de macht is gekomen.’ 

‘Dat in Ranst, Brecht en Izegem het cordon brak, heeft te maken met een cocktail van redenen’, zegt Jacobs. ‘Lokale partijpolitieke belangen, persoonlijke conflicten, tijdsdruk én het nieuwe kiessysteem spelen een rol. Daardoor waren er al grote kartels vóór de verkiezingen. Als zo’n kartel dan geen compromis kan sluiten met een andere partij, dan komt een grotere kartellijst al snel uit bij Vlaams Belang als junior coalitiepartner.’

‘Die positie is voor Vlaams Belang zeer comfortabel. Ze kunnen meebesturen, maar als er pakweg in Izegem iets misloopt, kan Vlaams Belang zich nog altijd verschuilen achter hun grotere coalitiepartner. Zo blijven ze anti-establishment en anti-elite. Kijk ook naar hoe de PVV van Geert Wilders in Nederland de grootste partij is, maar hijzelf niet eens in de regering is gestapt om niet als elite over te komen.’

Ook Busch ziet een luxepositie voor Vlaams Belang in die lokale besturen: ‘Het is een win-winsituatie. Als ze lokaal goed bestuur afleveren in Ranst, Izegem en Brecht kunnen ze zich in de markt zetten als een verantwoordelijke beleidspartij. Mochten er schandaaltjes opduiken, dan kunnen ze het steken op de “linkse media”. En mocht er juridische tegenkanting komen tegen een van hun beleidsmaatregelen, dan wijzen ze naar “activistische rechters”.’

‘Voor wie heeft het cordon sanitaire nog een meerwaarde?’

Lidkaart inleveren

Opvallend: in geen van de drie gemeenten zit de N-VA mee in het bestuur. Op de lokale lijsten PIT (Ranst), Stip+ (Izegem) en Nu2960 (Brecht) stonden wel mensen met een lidkaart van Vooruit, Open VLD en CD&V. Zij moesten allen hun partijlidkaart inleveren.

‘De marsorders van N-VA-voorzitter Bart De Wever hebben gewerkt’, zegt Jacobs. ‘De Wever wou die zuiverheid behouden met oog op de federale regeringsvorming. Anderzijds zijn er veel N-VA-leden die wel voorstander zijn van een samenwerking met Vlaams Belang. Maar zolang De Wever voorzitter is van de N-VA, zal de Chinese muur standhouden. Officieel is De Wever tegen het cordon sanitaire, dat werd gesloten voor de oprichting van N-VA, maar de facto droeg hij sterk bij tot de instandhouding ervan.’

De Wevers categorische afwijzing van een samenwerking met Vlaams Belang tijdens de kiescampagne heeft Vlaams Belang zeker stemmen gekost. Behaalt Vlaams Belang met de toetreding tot lokale besturen nu toch nog een overwinning?

‘Ja,’ zegt Jacobs, ‘want Van Grieken heeft nu hét argument dat een stem op zijn partij geen verloren stem is. Lange tijd leek bestuursdeelname onmogelijk, nu heeft hij het bewijs dat dat geen utopie is. Anderzijds dachten we voor juni dat Vlaams Belang de grootste partij zou worden en zelfs regionaal zou meebesturen, en dat is niet gebeurd. Het is een kleine overwinning.’

‘Doorbreken van cordon sanitaire in Ranst? Vorig bestuur moet vooral in eigen boezem kijken’

Protest

Over die overwinning is Fred Libert, woordvoerder van de linkse actiegroep Hart Boven Hard, ‘verontwaardigd’. Al zit hij met een dubbel gevoel. ‘Ik laat de gespierde taal achterwege, want we moeten luisteren naar de medeburgers die zijn afgehaakt. We willen uit onze eigen bubbel breken en het gesprek met VB-stemmers aangaan. Hun frustraties moeten gehoord worden. Of we dan ook moeten praten met politici die op lijsten van Vlaams Belang staan? Dat is iets anders.’

Volgens Libert zal er lokaal tegenkanting komen. ‘In Ranst is het collectief Ranst Divers bezig om protest tegen de deelname van Vlaams Belang aan het gemeentebestuur op te zetten. Hart Boven Hard kreeg ook vragen uit Izegem en Blankenberge (waar Vlaams Belang nog kans maakt om in de coalitie te raken, nvdr.) om iets op te zetten. De lokale roep om iets te doen is sterk. Of er een nationale actie komt, zoals Het Groot Verzet eerder, zijn we volop aan het bekijken.’

‘We willen burgers verbinden en iets opbouwen tegen de volgende verkiezingen over zes jaar. Dat hoeft niet noodzakelijk via protesten op straat. We blijven met kleine initiatieven als huiswerkbegeleiding voor nieuwe Belgen of verbindende kookprojecten de grondstroom versterken van mensen die geloven in een warm Vlaanderen. Alleen zo kunnen we het wij-zijverhaal van extreemrechts overstijgen’. 

Dat wij-zijdenken van het Vlaams Belang is een gevaarlijk hellend vlak, vindt Christoph Busch. ‘Wie is de “ons” in Ons Ranst en Ons Brecht? Is dat ook het superdiverse Ranst? Zijn dat ook de ambetante tegenstemmen van activisten die burgerlijk ongehoorzaam zijn in Brecht? Is dat ook wie een andere politieke mening is toegedaan? Dat zal moeten blijken.’

‘Chaos met fascisten’: staat het Europese cordon sanitaire op barsten?