De politie deed een huiszoeking bij YouTuber Nathan ‘Acid’ Vandergunst omdat hij de naam van een veroordeelde verkrachter publiek heeft gemaakt. Zijn pc werd in beslag genomen. Na verhoor is hij vrij onder voorwaarden, maar volgens experts zijn die voorwaarden ‘een aanval op de vrije meningsuiting’.
De video ‘Meest Getalenteerde Gynaecoloog van België’ staat nog steeds online op het YouTube-kannaal van Acid, het pseudoniem van de Blankenbergse influencer Nathan Vandergunst. De onderzoeksrechter had het offline halen van die video nochtans bevolen als een van de voorwaarden om Vandergunst vrij te laten na zijn verhoor op 15 mei.
In die video noemt Vandergunst de volledige naam van de student gynaecologie die iets meer dan een maand geleden schuldig werd bevonden aan verkrachting, maar geen straf kreeg. Hoewel het slachtoffer van die verkrachting het vonnis van de Leuvense rechter goed vond, ontstond er een hetze op sociale media. Na die ophef maakte de rechtbank van Leuven het hele vonnis publiek.
Na de Leuvense verkrachtingszaak: ‘Dit vonnis leert óók dat er een stap vooruit is gezet’
Vandergunst heeft hier al enige ervaring mee. In de nasleep van de zaak-Sanda Dia werd hij veroordeeld voor de manier waarop hij de naam van een ex-Reuzegommer publiek maakte. Voor die online belaging veroordeelde de Brugse rechter hem tot een gevangenisstraf van drie maanden met een uitstel van drie jaar.
Als hij voor dit nieuwe feit veroordeeld zou worden, dan kan die voorwaardelijke straf dus effectief worden. Al is de kans miniem dat hij, gezien de overvolle gevangenissen, effectief in de cel belandt.
Dat de video nog steeds online staat, is opmerkelijk. Serge Carton, de advocaat van Vandergunst, zei in De afspraak dat zijn cliënt ‘van zodra hij dat technisch kan’ de video offline zou halen. In de ochtend van 15 mei voerden speurders van de West-Vlaamse federale gerechtelijke politie een huiszoeking uit bij Acid. Daarbij namen ze zijn computer en laptop in beslag.
Vandergunst verschuilt zich dus achter die inbeslagname om de video (voorlopig?) online te laten staan. Maar ook via een andere pc of zijn smartphone kan Vandergunst inloggen op zijn YouTube-account en die video offline halen. Dat gebeurde (nog) niet.
Bronnengeheim
Hoe dan ook roept de inbeslagname van Acids computers bij experts ernstige vragen op. Volgens docent mediarecht en deontologie Pol Deltour (KU Leuven en VUB) is die in strijd met het bronnengeheim: ‘Acid is dan wel geen journalist in de strikte zin van het woord, maar ook hij valt onder de bronnenwet. Hij communiceert als vlogger met zijn publiek van 670.000 volgers op YouTube en maakt video’s over maatschappelijk relevante zaken, dus valt hij onder de bescherming van het bronnengeheim.’
‘Er is niet voldaan aan de wettelijke voorwaarden van de bronnenwet om de computer van Acid in beslag te nemen.’
Expert mediarecht Dirk Voorhoof (Human Rights Centre UGent) beaamt: ‘De wet op het bronnengeheim geldt voor iedereen die een rechtstreekse bijdrage levert tot het verzamelen, redigeren, produceren of verspreiden van informatie voor het publiek via een medium. Ook bloggers, vloggers en influencers vallen daar dus onder. Justitie mag niet zomaar inzage krijgen in hun vertrouwelijke communicatie. ‘Er is manifest niet voldaan aan de wettelijke voorwaarden van de bronnenwet om de computer van Acid in beslag te nemen.’
Deltour: ‘De pc van Acid in beslag nemen en zo inbreken in dat bronnengeheim mag niet. Dat zou alleen mogen ter preventie van aanslagen op de fysieke integriteit van iemand. Bijvoorbeeld als daarmee een terroristische aanslag voorkomen kan worden. Dat lijkt hier niet aan de orde.’
Acids pc is een cruciaal middel om zijn beroep uit te oefenen. De influencer ontvangt reclame-inkomsten dankzij zijn video’s en voorziet zo in zijn levensonderhoud.
‘Buiten proportie’
Acids advocaat noemt een van de voorwaarden voor zijn vrijlating daarom ‘de facto een beroepsverbod’ en Acid zelf ‘een online gevangenis’: hij mag gedurende drie maanden niets online posten en/of optreden als influencer.
‘Dat Acid gedurende drie maanden niets mag publiceren op zijn YouTube-kanaal, in het kader van een onderzoek, is bijzonder verregaand’, oordeelt Deltour. ‘Hij is zelfs nog niet veroordeeld in deze zaak. Zelfs als hij al veroordeeld zou worden, zou die voorwaarde zeer ver gaan.’
‘Zelfs de extreemrechtse Dries Van Langenhove kreeg bij zijn vonnis in eerste aanleg geen verbod opgelegd om te posten op zijn sociale media. Hij kreeg een forse boete en zijn burgerlijke en politieke rechten werden ingeperkt, maar hij mocht blijven communiceren. De maatregel van de Brugse onderzoeksrechter tegen Acid is totaal buiten proportie. Dit is een aanval op de vrije meningsuiting.’
‘De maatregel van de Brugse onderzoeksrechter tegen Acid is totaal buiten proportie. Dit is een aanval op de vrije meningsuiting.’
‘Dit lijkt sterk op een onevenredige preventieve maatregel en dat is in strijd met de grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens’, zegt Voorhoof. ‘Of je Acid nu sympathiek vindt of niet. De maatregel tegen Acid is een te verregaande inmenging in de vrijheid van meningsuiting. Het betreft namelijk een algemeen verbod om zijn mening online te uiten, gedurende drie maanden en over het even wat, los van de feiten waarvoor nu een strafonderzoek loopt.’
‘Het is niet omdat hij het privéleven van iemand schaadt of inbreuk pleegt op de wet bescherming persoonsgegevens, dat justitie daarom zelf zijn grondrechten kan of mag negeren.’
‘Slachtofferrol’
Deltour vindt de hele zaak onverkwikkelijk: ‘Acid provoceert in zijn video’s, maar door deze maatregelen lijkt het parket zelf de provocatieve toer op te gaan. Het openbaar ministerie verlaagt zich als het ware tot het niveau van Acid. Justitie mag dat niet doen, maar moet zich daarboven stellen en op een redelijke manier reageren.’
Een dag na zijn verhoor noemt de krant Het Laatste Nieuws Acid een ‘Robin Hood’. Hij prijkt op de cover met een grote grijns en drie vingers in de lucht, net voor hij de Tesla van zijn advocaat instapt. De drie vingers zouden niet verwijzen naar zijn communicatieverbod van drie maanden, maar zijn een gebaar dat voorkomt in de film- en boekenreeks The Hunger Games. Demonstranten gebruiken het symbool voor mensen die onderdrukt worden.
Onder de video, die dus nog steeds online staat, komen nieuwe reacties van fans, waaronder vaak ‘free Acid’. Iemand merkt op dat hij ‘grappig genoeg deze hele zaak had gemist als Nathan niet voor de rechter was gedaagd (sic) en was opgelegd om dit te verwijderen’.
Deltour vindt de actie van het parket dan ook ‘contraproductief’: ‘Dit maakt Acid alleen nog groter doordat hij zich in een slachtofferrol kan wentelen.’ Het lijkt een bewuste tactiek van Acid. In de video zei hij ‘steek mij binnen [in de gevangenis] omdat ik dingen [de identiteit van de veroordeelde gynaecologiestudent] naar buiten breng die geweten moeten zijn’.
Go Acid go? Waarom we Nathan Vandergunst ernstig moeten nemen