Stikkapot zitten ze, de jonge ouders van nu. Uitgeput door hun job én hun onhandelbare kinderen. ‘We moeten de balans tussen autoriteit en affectie herstellen’, vindt de Franse psychoanalyste Liliane Holstein.
Nogal wat ouders krijgen een burn-out. Ze gaan gebukt onder de combinatie van werk en gezin, maar er is meer aan de hand. Fysiek en mentaal uitgeputte ouders worden stilaan bang van hun eigen kroost. Veel kinderen hebben een ijzeren willetje gekregen, gedragen zich ronduit onuitstaanbaar, en lijken niet meer in de hand te houden. Nochtans worden ze niet lastig geboren. Het zit ‘m elders. ‘De kinderen zijn ontgoocheld in hun kwetsbare ouders. Ze misprijzen ze zelfs’, zegt de Franse psychoanalyste Liliane Holstein. ‘We moeten de opvoeding heruitvinden: met vertrouwen en liefde, en toch met een zekere autoriteit.’
De ouderlijke burn-out komt volgens u voort uit de evolutie van de opvoeding. Wat is er veranderd?
LILIANEHOLSTEIN: Vóór de jaren zeventig steunde de opvoeding vooral op het idee dat ouders alles weten, dat ze werken, en dat ze voor brood op de plank zorgen. Dat gaf hen vanzelf autoriteit. De orders werden niet ter discussie gesteld. Daarom hielden ze ook steeds minder rekening met wat omging in de hoofden van hun kinderen. Daarna volgde een revolutie. Kinderpsychiaters van die tijd toonden aan dat kinderen een subtiele psychologie hebben, en dat je dus naar hen moet luisteren en hen het woord moet geven. Zo zijn we van het ene uiterste in het andere gevallen. Kinderen worden vandaag al te vaak als kleine volwassenen gezien. En de ouders weten niet meer hoe ze respect kunnen afdwingen. Dat heeft voor catastrofes gezorgd: veel kinderen worden onuitstaanbaar. Ze provoceren, en ze hebben geen charismatische ouders meer die ze tegen zichzelf kunnen beschermen.
U noemt ouders ook narcistisch. Hoe manifesteert zich dat in het gezin?
HOLSTEIN: Dat is hét probleem van onze samenleving. Narcisme is volkomen normaal bij heel kleine kinderen: zij hebben nog geen gevoel voor empathie ontwikkeld, noch een gevoel voor geven en delen. Maar boven de zeven jaar en bij volwassenen is het abnormaal, als ‘ik en míjn behoeften’ de boel domineren. Heel typisch: er bestaan nachtclubs waar iedereen bij het binnengaan een hoofdtelefoon krijgt, en niemand met elkaar praat. Ieder voor zich. Tja, dan wordt een kind opvoeden een grote opdracht.
Zelfs peuters zijn vaak al onhandelbaar. Waarom is dat de spiegel van de burn-out van de ouders?
HOLSTEIN: De behoeften van een kind zijn erg simpel: ze willen liefde, warmte en geborgenheid. Daar moet je de tijd voor nemen. Nu zien kinderen al vanaf hun geboorte ouders die opgejaagd en geërgerd zijn, en die alles met 100 kilometer per uur doen. Een kind heeft geen honderd opties om daarop te reageren. Het drukt zijn frustratie uit op twee manieren: door psychosomatische symptomen, of door gedragsproblemen. Een ‘moeilijk’ kind is meestal een symptoom van iets wat onbewust misgaat in het gezin.
Wanneer zo’n kind op straat naar zijn ouders slaat, of het krijgt een crisis in de supermarkt, buigen ouders het hoofd. Uit schaamte, of uit schrik voor het oordeel van ‘de mensen’. Dat is catastrofaal. Op dat moment wil een kind maar één ding: een sterke en kalme ouder die consequent grenzen trekt, ongeacht de omstandigheden. Kinderen wíllen niet dat hun ouders hun beste vriend zijn. Ze willen sterke ouders die hen beschermen en helpen opgroeien. Daarom: neem de teugels in handen en herstel de ouderlijke autoriteit. Krachtig, solide en charismatisch. Lees erover, of bespreek met een therapeut hoe je dat het beste aanpakt.
Wat is het verschil tussen de burn-out van de vaders en die van de moeders?
HOLSTEIN: Bij moeders gaan de uitputting en de depressie gepaard met opwinding en hyperactiviteit. Hoe uitgeput ze ook zijn, ze zijn geobsedeerd door perfectie. Ze zijn weinig bezig met verbondenheid, en ze geven tegenstrijdige signalen: momenten van enorme liefde, afgewisseld met agressieve momenten of afwijzing. Bij vaders gaat het meer om grote vermoeidheid en de indruk dat ze nergens nog controle over hebben. De vaders voelen tristesse en woede, trekken zich terug, hebben weinig zin om te vrijen en veel zin om te vluchten. Mijn advies is: praat erover. Zodra je een kind krijgt, moet je je leven eenvoudiger maken, en ophouden met van de ene activiteit naar de andere te lopen. Meer vraagt een kind niet.
DOOR BARBARA WITKOWSKA, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Kinderen worden vandaag al te vaak als kleine volwassenen gezien. Ouders weten niet meer hoe ze respect kunnen afdwingen.’
