Tegen alle regels in spuiten dakreinigers asbestcementen daken schoon. Daarbij komen dodelijke asbestvezels vrij. Er ligt zo’n slordige 160 miljoen m2 asbestleien op de Vlaamse daken.
Ooit was het chic om een duur dak in leisteen te hebben. De asbestindustrie verzon een goedkope variant: asbestcementen namaakleien. Veel Vlamingen lieten die goedkope variant op hun dak leggen. Nu bedraagt de levensduur van dit namaakproduct amper een zestigtal jaren. Dikke moskorsten ontsieren vandaag menig asbestcementen dak. Voor wie dit niet kan aanzien, lijkt een grote schoonmaakbeurt een interessante uitkomst. Meestal gebeurt dat door het schoonspuiten van het dak. Daarbij komen massaal kankerverwekkende, microscopisch kleine vezels in de lucht vrij. Het schoonspuiten van asbestleien door bedrijven en particulieren is daarom in Vlaanderen wettelijk verboden en strafbaar. De enige oplossing is de asbestleien door een gespecialiseerd bedrijf te laten verwijderen en een nieuw dak te leggen. Dat drijft de kosten fors de hoogte in. Terwijl de overheid het schoonmaken van asbestleien verbiedt, is het in Vlaanderen niet moeilijk een dakreinigingsbedrijf te vinden dat bereid is om een asbestdak schoon te spuiten.
Meerdere dakreinigingsbedrijven die we benaderden, waren bereid mos van een asbestcementen dak te halen. Een aantal bedrijven weigerden. ‘Nee, dat mogen wij absoluut niet meer doen’, klinkt het bijvoorbeeld bij Vlajo in Maasmechelen. ‘Wij worden daar streng op gecontroleerd. Niets wat met asbest te maken heeft, mogen wij nog reinigen.’
De firma Dakconstructie bvba verklaart: ‘We reinigen het dak met hogedrukreinigers. Als het dak volledig proper is, zetten we er twee lagen antimos op. Dan laten we het dak een veertiental dagen liggen om het antimos zijn werk te laten doen. Zo vliegt ook al het stof van het dak. Daarvoor moet het eerst goed geregend hebben. Vervolgens zetten we twee lagen verf op het dak.’
Sommige bedrijven gebruiken naar eigen zeggen minder krachtige methodes om het mos van de daken te vegen. ‘We spuiten het hele dak schoon met water, onder lage druk, met een vuilfrees’, verduidelijken ze bij bvba Geuens, ‘Niet onder heel hoge druk, want het kan zijn dat je dan de leien kapotspuit.’
Het bedrijf MIVI gaat er prat op al negenduizend daken te hebben gereinigd. ‘Alle collega’s die op de markt zijn, mogen geen daken meer reinigen,’ verklaart Michel Mertens van MIVI, ‘want die reinigen allemaal met hoge druk. Dat is verboden. Mijn systeem met lage druk mag wel. Ik ben de enige die eraan voldoet en die de attesten heeft van AIB-Vinçotte (een controleorganisme erkend door de federale overheidsdiensten, nvdr) en van de milieudiensten, conform de wetgeving.’
Lastige buren
Bij een van die schoonmaakbeurten riep de methode die MIVI hanteert vragen op bij de buren. Marnix Van Keirsbilck uit Dilbeek was zich aanvankelijk van geen kwaad bewust toen hij in de zomer van 2008 urenlang een dakwagentje van MIVI over het dak van zijn buren zag rijden om het mos te verwijderen. Pas toen het dak wit uitsloeg, kreeg hij argwaan. ‘Het reinigen met het dakwagentje gebeurt onder hoge druk, met roterende borstels onder een bakje met wieltjes. Bizar, want het KB van maart 2006 formuleert een verbod op het ontmossen van asbestleien’, aldus Van Keirsbilck.
Niet alleen de reiniging van het dak lijkt Van Keirsbilck zorgwekkend. ‘Het dak moet drogen als het mos eraf is gehaald en het een antimoslaag heeft gekregen. Het slaat dan wit uit. De vezelstructuur van de asbestleien is door de behandeling beschadigd geraakt, waardoor vezels zich in de lucht verspreiden. Op het dak van onze buren kwam er pas na enkele weken een nieuwe deklaag.’
Van Keirsbilck deed zijn beklag bij alle gemeentelijke, provinciale, Vlaamse en nationale instanties, maar ving overal bot. Omdat het systeem van MIVI naar zijn mening niet deugt, stapte hij naar de rechtbank. De zaak van Van Keirsbilck, zelf jurist, kwam intussen voor. Het vonnis stelde dat ‘de schade niet is aangetoond’. Van Keirsbilck maakt er een principekwestie van en ging in beroep.
Ex-meestergast Marino Thijs heeft over een periode van tien jaar geregeld bij MIVI gewerkt. ‘MIVI heeft tevreden klanten, maar die weten niet altijd hoe het bedrijf te werk gaat. Het systeem waarmee MIVI werkt, is aangekocht in Denemarken waar het net als in onze buurlanden verboden is om daken met asbestleien te reinigen, op welke manier ook. Het systeem wordt daar enkel op niet-asbesthoudende daken toegepast. De regel is: je blijft eraf of je laat het deskundig afbreken. In België zouden ze dat beter moeten controleren. MIVI beweert, ten onrechte, dat het een veilig systeem heeft dat werkt volgens de Vlarem II-norm. Maar de baas vertelt niet welke norm hij binnen die enorme Vlarem-wetgeving bedoelt, laat staan dat hij volgens die norm bonafide werkt.
‘Het systeem – een bakje met roterende borstels en een hogedruksysteem met een reële kracht van 300 bar – werkte enkel adequaat op grote vlakken. Als het aan een dakgoot, een dakkapel of een andere oneffenheid kwam, werkte het niet goed en spoot het water in het rond. Die plekken behandelden we dan toch met de gewone hogedrukreiniger. Het water, mos en dus ook het asbest uit de leien spatte wel degelijk geregeld tientallen meters in het rond. Het afgezogen afvalwater verdween via een grove filterbak de riolering in, of het werd met de goedkeuring van de ongeïnformeerde huiseigenaar naar diens regenput gekanaliseerd. En vervolgens pompten we het alsnog de riolering in. Zodra het dak van het mos is ontdaan, komen de asbestvezels bloot te liggen. Afhankelijk van de situatie brachten we er pas een paar dagen tot enkele maanden later een coating op aan.’
Van de minister mag het niet
Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) reageert formeel: ‘Het is niet mogelijk dat er géén asbestvezels vrijkomen tijdens het ontmossen van asbestleien, zelfs niet indien de druk bij het proces dat MIVI toepast lager zou zijn dan bij een normale hogedrukreiniger.’
Schauvliege baseert haar antwoord op het advies van specialisten van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) en van OVAM.
Een veilige manier om asbesthoudende daken schoon te spuiten, bestaat eenvoudigweg niet. ‘In opdracht van de Vlaamse overheid is er een studie uitgevoerd door het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) waarin de asbestvrijstelling werd onderzocht bij de reiniging van asbestcementhoudende daken via tests op locatie en in het lab’, aldus Schauvliege. ‘Hieruit bleek dat bij alle gangbare systemen in Vlaanderen onder hoge druk asbestvezels vrijkwamen in de lucht; ook bij systemen met omkapping van de spuitkop. Er zijn mij in Vlaanderen geen procedés bekend die het reinigen of ontmossen toelaten.
‘Het soort toestel dat MIVI gebruikt, vormde in het begin van de jaren negentig de stand van de techniek in Duitsland, Denemarken en enkele andere landen’, vervolgt Schauvliege. ‘De toepassing van deze zogenaamd milieuvriendelijke technieken is in deze landen sterk afgenomen, of misschien zelfs helemaal verdwenen, omdat de overheid er geoordeeld heeft dat ze toch niet veilig genoeg zijn. Dergelijke systemen zijn ook in Vlaanderen niet toelaatbaar. Ook uit metingen van het Laboratorium voor Industriële Toxicologie (LIT) van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (WASO) blijkt dat het onmogelijk is mos of vuil te verwijderen van asbestcement zonder asbestvezels de lucht in te sturen. De omgeving en mogelijk zelfs het interieur van het gebouw wordt gecontamineerd.
‘Ontmossen onder hoge druk van asbesthoudende toepassingen is verboden, zowel door de wetgeving ter bescherming van de werknemers als door de Vlaamse milieuwetgeving. Dit verbod staat expliciet in VLAREM II. Overtreding van dit verbod is, wat de milieuwetgeving betreft, strafbaar met een gevangenisstraf van een maand tot twee jaar en met een geldboete van 100 euro tot 250.000 euro.’
Niettegenstaande het duidelijke standpunt van de minister blijft de vraag hoe het komt dat sommige dakreinigers ongecontroleerd en ongestraft asbestleien kunnen blijven schoonspuiten. Daarenboven blijkt de bestaande regelgeving voor interpretatie vatbaar. Dat grijpen dakreinigers aan als argument om hun activiteiten voort te zetten (zie kader).
De consument betaalt
Terwijl de industrie, jaren nadat de dodelijke effecten zijn aangetoond, massaal asbestproducten is blijven verkopen en de overheid decennialang heeft laten begaan, draait Jan met de pet vandaag op voor de verwijdering hiervan. De hoge kostprijs van een deskundige en veilige sanering leidt tot illegale en onveilige ruimingen. En onvermijdelijk tot een verhoogd risico op nieuwe besmettingen. Voormalig volksvertegenwoordiger Rudi Daems (Groen!) pleitte begin 2007 voor de oprichting van een asbestsaneringsfonds waarin de asbestbedrijven zouden bijdragen à rato van hun marktaandeel in het verleden (zie Knack nr. 4 van 24 januari 2007).
Vlaams leefmilieuminister Schauvliege laat weten dat zulk asbestsaneringsfonds er niet komt. ‘De mogelijkheid om zo’n fonds op te richten is vroeger al bekeken, maar verworpen onder meer wegens de financiering. Heel wat bedrijven die destijds producten met asbest op de markt brachten, blijken niet meer te bestaan en kunnen niet meer aangesproken worden om een fonds mee te financieren.’
DOOR NICO KROLS EN MARLEEN TEUGELS
Een veilige manier om asbesthoudende daken schoon te spuiten, bestaat eenvoudigweg niet.
