Mobiliteit van rechters blijkt dé belangrijkste sprong voorwaarts in het akkoord over de hervorming van Justitie dat vorige week werd bereikt. ‘We liepen op dat vlak twee eeuwen achterop’, aldus een onderhandelaar.
Oké, de fluwelen handschoenen moesten dan wel worden bovengehaald en de geesten moesten grondig worden gemasseerd. Maar bij de aartsmoeilijke onderhandelingen over de hervorming van Justitie kwam het dan toch tot een akkoord. Of toch, een bijna-akkoord. ‘Alles moest zo diplomatisch mogelijk verwoord worden’, aldus een onderhandelaar. Aftredend minister van Jus-titie Stefaan De Clerck (CD&V) mocht niet te veel gezichtsverlies lijden. En zo geschiedde. In de studio’s van TerZake kon hij na de onderhandelingen aankondigen dat het nieuwe akkoord ‘sterk geïnspireerd was op zijn eigen plan.’ Iedereen tevreden. Ook de andere onderhandelaars rond de tafel, zo blijkt.
‘Het nieuwe akkoord is realistisch, al meer draad dan wol’, meent onderhandelaar Renaat Landuyt (SP.A). ‘Het is zelfs revolutionair.’ Nee, de zogenaamde ‘eenheidsrechtbank’, het meest controver-siële idee van Stefaan De Clerck in zijn hervormingsplannen, overleefde de onderhandelingen niet. ‘Het plan van De Clerck om handelsrechtbanken, rechtbanken van eerste aanleg, arbeidsrechtbanken en politierechtbanken per arrondissement samen te voegen en ze onder één koepel – een ‘eenheidsrechtbank’ – als afdelingen onder te brengen, werd volledig van tafel geveegd’, aldus Landuyt.
In de plaats kwamen veel ‘realistischer’ voorstellen. ‘De rechters kunnen recht blijven spreken, zoals ze dat doen sinds 1830. Wat verandert, is dat ze grosso modo per provincie het materiële en budgettaire beheer in eigen handen zullen kunnen nemen. Ze zijn niet langer afhankelijk van de centrale administratie.’
Om daartoe te komen, moet wel het aantal arrondissementen minstens gehalveerd worden, wat – zeker in Vlaanderen – zou overeenkomen met één arrondissement per provincie. In elk arrondissement zouden de rechtbankvoorzitters raden van bestuur vormen, waar ze samen met een manager (al dan niet een magistraat) een beleidsplan met een eigen budget kunnen uittekenen. Het geeft hen meer autonomie en meer eigen bevoegdheden.
Benoeming van rechters
Toch is de nieuwe structuur niet de belangrijkste verworvenheid van het akkoord, vindt Landuyt. ‘De grootste stap voorwaarts zit in de benoeming van de rechters. Anders dan voorheen zullen de rechters voortaan door de hoven van beroep benoemd worden. Daardoor zouden ze niet langer vastzitten aan de rechtbank waar ze zijn aangesteld, en zouden ze probleemloos ook bij andere rechtbanken binnen hun arrondissement kunnen worden ingezet. Het klinkt vanzelfsprekend, maar het brengt ons twee eeuwen dichter bij de realiteit van vandaag’, aldus Landuyt. Hun mobiliteit zou de achterstand bij bepaalde rechtbanken moeten helpen oplossen.
Ook de werklastmeting bij de magistraten zou de achterstand moeten helpen aanpakken. ‘De instrumenten om ze uit te voeren bestaan al lang, maar worden altijd weer afgeschoten’, zegt Open VLD-senator en onderhandelaar Martine Taelman. ‘Nu staat in het akkoord dat de minister zelf knopen kan doorhakken als er geen vooruitgang wordt geboekt.’
Een ander element van het plan is de hervorming van de Hoge Raad voor de Justitie. Die zou meer bevoegdheden moeten krijgen om externe audits van hoven en rechtbanken terdege te kunnen uitvoeren, en vooral om bepaalde veranderingen te kunnen afdwingen. ‘De Hoge Raad zou voor Justitie over dezelfde bevoegdheden moeten beschikken als het Comité P voor de politie’, aldus Landuyt.
Het nieuwe akkoord krijgt kennelijk een onverdeeld goed rapport. Ook de toekomstige oppositie- partij Groen! is vrij opgetogen. ‘Het gaat klaarblijkelijk de goede richting uit’, vindt Stefaan Van Hecke. Toch heeft hij vragen bij de voorstellen voor het strafbeleid. ‘Ik hoor niets over de aanpak van geïnterneerden, noch over de reïntegratie van gevangenen.’ Stof voor de nieuw aan te stellen minister van Justitie, aldus de onderhandelaars.
DOOR INGRID VAN DAELE
