De Russische politiek verloor vorige week een van haar kleurrijkste figuren van de voorbije decennia – na president Boris Jeltsin uiteraard. Nochtans leek aanvankelijk niets erop te wijzen dat er voor Viktor Tsjernomyrdin een gewichtige rol was weggelegd. Hij groeide op in de zuidelijke Oeral, waar hij als technicus voor een oliebedrijf werkte. Maar via die weg werkte hij zich op in de gasindustrie van de Sovjet-Unie, in die mate zelfs dat de laatste Sovjetleider Mikhail Gorbatsjov hem in 1985 minister van Gas maakte. In die functie realiseerde hij een eerste mijlpaal in zijn carrière: in 1989 overtuigde hij de rest van het kabinet om zijn ministerie om te vormen tot het staatsbedrijf Gazprom, vandaag veruit het machtigste bedrijf van Rusland. Hij leidde Gazprom enkele jaren, en dat legde hem geen windeieren. De mechanicus uit de Oeral schopte het in enkele jaren tijd tot een van de meest vermogende Russen.
Met de communistische ideologie had Tsjernomyrdin weinig, en daarom hield hij ook na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie stand. Onder de eerste verkozen president, Boris Jeltsin, die de Russen van een staatsgeleide economie naar de vrije markt wou loodsen, bleef Tsjernomyrdin minister van Energie. De radicale hervormers die in die dagen rond Jeltsin hingen, vielen steil achterover toen de president in december 1992 voor de toen 54-jarige Viktor Tsjernomyrdin koos als premier. Hoewel hij gemaakt was door de Sovjet-Unie, bleek het toch een uitstekende keus. Hij zag er met zijn borstelige wenkbrauwen niet uit als een jonge beeldenstormer, en dat hielp om de Russen de schok van de pijnlijke economische hervormingen te doen aanvaarden.
Zo werd Tsjernomyrdin voor critici het gezicht van de politieke generatie die de Russen overtuigde van de invoering van het kapitalisme, maar er vooral zelf beter van werd – in tegenstelling tot de gewone Russen die hen in het zadel hadden geholpen. Tsjernomyrdin was realistisch genoeg om dat falen toe te geven. Legendarisch is zijn uitspraak: ‘We wilden het beste, maar het draaide toch weer uit zoals gewoonlijk.’ Beroemd was ook zijn pragmatisme. Als premier suste hij vele opstanden van rijzende sterren die de zwalpende Jeltsin naar de kroon wilden steken. Ook internationaal werd Tsjernomyrdin sterk gewaardeerd, al was het maar omdat hij in diplomatieke gesprekken het Russische schip drijvende hield als Jeltsin te dronken bleek. In 1998 verving Jeltsin hem verrassend als premier. Maar toen Rusland hard werd getroffen door een economische crisis, wou hij hem terughalen. Conservatieve krachten in de Doema, het parlement, verhinderden dat, net zoals het plan van Jeltsin om Tsjernomyrdin als zijn opvolger aan te duiden. Toen Vladimir Poetin als president overnam in 2000, verbande die de populaire ex-premier als ambassadeur naar Oekraïne.
Viktor Tsjernomyrdin en Boris Jeltsin rusten nu in elkaars buurt op het kerkhof Novedevichy in Moskou.
Thomas Verbeke
