Wie ligt er wakker van de stad?

Door een gebrek aan visie is het Vlaamse stedenbeleid in de loop der jaren verengd tot een debat over centen.

“Historisch bekeken zijn de steden een bakermat van creativiteit, van vernieuwing, van verandering. Het tij is echter gekeerd; de glorie is verschraald. Vooral de grote steden worden vandaag geassocieerd met allerlei onheil.” Zo begon de eerste beleidsbrief van Leo Peeters (sp.a), de allereerste Vlaamse minister bevoegd voor Stedelijk Beleid. Vandaag, zestien jaar later, verklaart minister Van den Bossche de glorie terug van weggeweest. Aan het begin van haar nieuwste beleidsbrief stelt ze: “Steden inspireren. Als motors van vernieuwing.”
Wie enkel afgaat op de toon van de beleidsbrieven, zou geneigd zijn te geloven dat onze Vlaamse steden de voorbije jaren onherkenbaar zijn veranderd, en dat het Vlaamse stedenbeleid erin geslaagd is antwoorden te formuleren op de vele kwesties waar stedelingen van wakker liggen. Maar niets is minder waar. De stedelijke problemen als armoede, achterstelling, verloedering en stadsvlucht die Leo Peeters in zijn beleidsbrief analyseert, zijn ook nu nog aan de orde. Het beleid van de voorbije jaren heeft blijkbaar weinig zoden aan de dijk gezet.

Gebrek aan visie Ook minister Van den Bossche slaagt er niet in een vuist te maken. Nochtans geeft haar voorgeschiedenis in de Gentse politiek haar een voetje voor op haar voorgangers (Peeters, Sauwens, Van Grembergen en Keulen), die geen van allen uit een stad afkomstig zijn. Haar beleidsbrieven lezen echter als een litanie van ‘opvolgen’, ‘ondersteunen’ en ‘meewerken’. Ze bouwt voort op bestaande initiatieven maar zet zelf geen nieuwe bakens uit. We staan mijlenver af van het beginsel uit de eerste nieuwsbrief van Peeters: “De minister bevoegd voor stedelijk beleid staat in voor de samenhang van de gevoerde acties. Het initiatiefrecht berust bij de minister voor stedelijk beleid.”

Door een gebrek aan visie is het Vlaamse stedenbeleid in de loop der jaren verengd tot een debat over centen: hoe wordt het Vlaamse geld van het Stedenfonds (voor 2012 zowat 137 miljoen euro) verdeeld over de 13 centrumsteden en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in Brussel? Omdat steden geen eilanden zijn en het beleid in de steden zich ook daarbuiten laat voelen, is de sfeer van ‘concurrentie’ die ook nu nog heerst tussen steden en landelijke gemeenten kortzichtig en contraproductief. De landelijke gemeenten zijn vaak van oordeel dat er te veel Vlaams geld naar de steden gaat, maar vergeten daarbij dat ook zij belang hebben bij een doeltreffend en duurzaam stedenbeleid. Een bruisende stad maakt bijvoorbeeld ook de omliggende gemeenten aantrekkelijker. Beide partijen moeten streven naar samenwerking, en ook daar is een belangrijke rol weggelegd voor de minister van Steden.

Integraal beleid

Het idee van een ‘horizontaal’ of ‘integraal’ stedenbeleid is niet nieuw. Het duikt al jarenlang op in allerlei Vlaamse beleidsdocumenten. In de praktijk blijft het tot op vandaag echter grotendeels dode letter. Opvallend is dat de eerste Vlaamse minister voor Steden, Leo Peeters, wel zeer resoluut de kaart trok van een integraal stedenbeleid, in die mate zelfs dat hij ervoor pleitte dat het niet zou ingesloten worden in een apart beleidsdomein. Peeters was niet bang om collega’s voor de voeten te lopen, legde voor tal van andere Vlaamse bevoegdheidsdomeinen, gaande van arbeid over huisvesting tot cultuur en toerisme, de doorsneden met het stedenbeleid bloot en deed ook op die gebieden beleidsvoorstellen.

Minister Van den Bossche schuift de ‘integralisering’ van het stedenbeleid wel naar voor maar blijft steeds bijzonder op de vlakte. Van het voornemen om de beleidsdocumenten van haar collega’s te toetsen op ‘stadsgevoeligheid’ is vooralsnog weinig in huis gekomen. Van een echte horizontale benadering, zoals bijvoorbeeld minister Vandeurzen dat doet voor Welzijn, is helaas geen sprake.

In Vlaanderen wonen vandaag meer dan 1,5 miljoen mensen in een grootstad of in een centrumstad. Dat is bijna een kwart van de Vlaamse bevolking. De verstedelijking in Vlaanderen blijft toenemen. Vlaanderen kent een aanhoudende suburbanisatiedruk met een toenemende verstedelijking van het platteland als gevolg, zo zegt ook de studiedienst van de Vlaamse regering. Zeker naar internationale maatstaven kan Vlaanderen beschouwd worden als een dicht netwerk van vele stedelijke centra.

Onze Vlaamse steden worden geconfronteerd met enorme uitdagingen die de leefbaarheid in die steden onder druk zetten. Het is dan ook hoog tijd dat beleidsmakers in Vlaanderen hun provincialistische kijk vervangen door een vrije, creatieve en stedelijke blik op Vlaanderen. Er moet een duidelijke langetermijnvisie worden ontwikkeld, een geïntegreerd Vlaams Stedenbeleidsplan dat alle bevoegdheidsdomeinen beslaat.

Het Vlaamse Parlement trekt nauwelijks aan de kar. Het telt maar weinig leden met bestuurservaring in een grote stad, en de enkelen die er zetelen, leggen hun gewicht niet in de schaal. Ik zet me reeds twee jaar in om de stad op de politieke agenda te plaatsen, maar tot mijn grote verbazing moet ik vaststellen dat deze kwestie de collega’s uit andere partijen maar weinig beroert. Daarom roep ik mijn collega-stedelingen in het parlement op om samen een ambitieus toekomstverhaal voor de steden te schrijven.

Voor alle duidelijkheid; ik vraag niet om meer geld, maar om een breed gedragen visie over de stad van de toekomst. De politieke partijen moeten van de stedelijke uitdagingen en het stedenbeleid dringend een speerpunt maken. Anders hebben we straks geen antwoord op de problemen van de stad van morgen. We moeten daarbij steeds het volgende uitgangspunt voor ogen houden: enkel als het goed gaat met de Vlaamse Steden, gaat het goed met Vlaanderen!

Veli Yüksel is CD&V-woordvoerder Steden in het Vlaams Parlement en is samen met Brussels parlementslid Bianca Debaets voorzitter van de werkgroep Steden van de CD&V-studiedienst Ceder.