Wereld vrij van runderpest

Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties is de runderpest, een gevaarlijke virusziekte, wereldwijd volledig uitgeroeid.

De runderpest? Al in de achttiende eeuw was het een van de grootste plagen voor de landbouw en veeteelt in Europa en Azië. In de negentiende eeuw dook runderpest voor het eerst ook op in Afrika, en zou er tot voor kort hele kuddes vee en roedels wilde dieren uitroeien. De runderpest was een angstaanjagende epidemie. Zelfs paus Clemens XI zou zich ermee inlaten: hij beval een studie van de ziekte. Het mocht niet baten.

Jarenlang leek er niets tegen te doen. Tot de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties in 1994 het wereldwijde ‘runderpestuitroeiingsprogramma’, het Global Rinderpest Eradication Programmen, opzette. Met succes, want op 28 juni nemen de 192 lidstaten van de FAO in Rome een resolutie aan die de wereld vrij verklaart van runderpest. Dertig jaar na de uitroeiing van de pokken was daarmee de tweede virusziekte onder controle.

Bryony Jones, momenteel onderzoekster aan het Royal Veterinary College van de University of Londen, zette zich samen met Dierenartsen zonder Grenzen België jarenlang in voor de uitroeiing van runderpest in Zuid-Sudan. Een gesprek.

Waarom trok u eind van jaren 1990 uitgerekend naar Zuid-Sudan? Bryony Jones: Zuid-Sudan werd toen beschouwd als een bedreiging voor de hele regio. Unicef had er een programma opgezet om de Zuid-Sudanezen te leren hun kuddes te vaccineren tegen de aandoening. Ik maakte toen deel uit van Dierenartsen zonder Grenzen België (DzG), dat zich bij de actie had aangesloten. DzG, de niet-gouvernementele organisatie die vooral actief is in afgelegen Afrikaanse gebieden, leidde de lokale bevolking ook op om de runderpest te identificeren en te lokaliseren, en sensibiliseerde hen om te helpen bij het uitroeien ervan. Stilaan raakte de runderpest er onder controle. Vanaf 1996 verminderde het aantal uitbraken, de laatste vond plaats in 1998. In Oost-Afrika restte rond die tijd nog een tweede probleemgebied: de zogenaamde Somalische ecozone, aan de grens met Kenia en Ethiopië. Maar ook daar werd recent aangetoond dat de ziekte is uitgeroeid.

Hoe zeker is het dat runderpest voor altijd is uitgeroeid, bijvoorbeeld in Zuid-Sudan?

Jones: Met Dierenartsen zonder Grenzen hebben we er na de laatste epidemie een testprocedure opgestart en de vaccinatie afgebouwd. Voor de bevolking was dat heel bevreemdend: eerst hadden we alle moeite gedaan om voorraden van het vaccin tot op de meest onbereikbare plekken te brengen. Maar om te kunnen vaststellen of de ziekte onder controle was, was het noodzakelijk om de vaccinatie stop te zetten.

Is er dan geen risico van een heropflakkering?

Jones: Zolang het virus voorhanden is in laboratoria en er vaccinvoorraden beschikbaar blijven, kan de runderpest gewild of ongewild opnieuw verspreid worden. Dat risico bestaat trouwens ook nog met de pokken, die dertig jaar geleden zijn uitgeroeid. Vanuit het Royal Veterinary College waar ik als onderzoekster werk, moedigen we daarom alle landen aan om het runderpestvirus zoveel mogelijk te vernietigen. Het risico van bioterrorisme kun je immers nooit uitsluiten.

Hoe raakte het virus destijds zo massaal verspreid?

Jones: Het zet zich over van dier tot dier en doodt doorgaans 90 procent van de veestapel. In droge regio’s waar de begroeide zones schaars zijn, grazen de kuddes gezamenlijk, wat maakt dat de ziekte razendsnel uitbreidt. Ook in gemeenschappen waar vee als bruidschat wordt uitgewisseld, zoals in Zuid-Sudan, kon de runderpest gemakkelijk op grote schaal toeslaan. Daarnaast was ook veehandel een bron van de infectie.

Hoe belangrijk is de uitroeiing voor de ontwikkelingslanden? Jones: Met de runderpest verdwijnt een grote bedreiging voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in Afrika en Azië. Runderpest ervoeren ze als een van de meest risicovolle ziektes voor hun runderen. Ze stopten massaal geld in vaccinaties om de kwaal onder controle te krijgen. Voortaan kunnen ze dat voor de minder gevaarlijke ziektes gebruiken. (Ingrid Van Daele)