Het begon als een simpele besparingsmaatregel en het eindigde met 6.000 tot 12.000 met lood besmette kinderen. Ruim een jaar werden klachten van bewoners, artsen, onderzoekers genegeerd, en erger: werden de klagers beschuldigd. Nu wordt het behalve een menselijke tragedie ook een politieke kluif.
Elke zaterdag brengt Rudi Rotthier, onze correspondent in Canada en de VS, u met een boeiend achtergrondverhaal een unieke inkijk in de stad of streek waar hij op dat moment resideert.
Flint, ‘de geboorteplaats van General Motors‘, de plaats waar Buicks en Chevrolets werden gebouwd, was feitelijk failliet. Op een fabriek van GM na, is de industrie er weggetrokken. Wie het zich kon veroorloven, ging elders leven.
De bevolking is in enkele decennia gehalveerd naar plusminus 100.000, met een gemiddeld inkomen van 25.000 dollar per jaar (22.500 euro), wat ruwweg de helft is van de norm in de staat Michigan. Die bevolking, verpauperd en in meerderheid zwart, stemt Democratisch, stemde voor de tegenstander van de Republikeinse gouverneur Rick Snyder. Een kwart is werkloos, 40 procent leeft onder de armoedegrens.
Tering en nering
Het failliete Flint, met een deficit dat al naargelang het jaar 15 of 20 miljoen dollar kon bedragen, met een overheidsschuld van 1.600 dollar per inwoner, was niet langer in staat om de pensioenen uit te betalen. En dus werd de stad door gouverneur Snyder onder curatele geplaatst. Er kwam een serie mekaar aflossende crisismanagers met verstrekkende bevoegdheden – ze konden tot op grote hoogte de beslissingen van de gemeenteraad naast zich neerleggen, en hoefden geen rekening te houden met de bevolking. Ze moesten de cijfers doen kloppen – tering naar de nering, en hoe minder tering en nering hoe beter.
Gouverneur Snyder was in 2010 verkozen met een programma van bezuinigingen en belastingverlagingen. Hij verlaagde de bedrijfsbelastingen in de staat met 1,7 miljard dollar. Hij had ook ambitie om presidentskandidaat te zijn en belastingverlagingen in de eigen staat konden dan helpen.
Hij was helemaal gewonnen voor de idee van crisismanagers, en hij duidde er op meerdere plaatsen. Tegen 2014, schreef The New Yorker, leefde “meer dan de helft van de zwarten in Michigan onder niet verkozen leiders met buitengewone machten”.
Een van de managers van Flint had beslist dat men op het water zou besparen. In plaats van duur water uit Detroit aan te voeren, zou men via een eigen pijplijn water uit Lake Huron halen. Dat zou 19 miljoen dollar besparen over een periode van 8 jaar. Evenwel: die waterpijplijn zou pas midden 2016 klaar zijn. Het contract met Detroit liep echter, na een dispuut over de prijs, in april 2014 al af.
Flint en loodvergiftiging: ‘Dit is door de overheid goedgekeurd kindermisbruik’
En dus moest er een tussenoplossing gezocht worden. Men besloot voor de overgangsperiode water uit de Flint-rivier te behandelen en als leidingwater te gebruiken. Hierdoor wou men, volgens sommige schattingen, over de twee jaar gerekend, nog eens 5 miljoen dollar besparen. Mensen keken er niet naar uit om hun drinkwater uit de zwaar vervuilde rivier te halen, maar enkele protestbetogingen haalden niets uit.
Officieel bezwaar
Tot dusver werd gedacht dat geen enkele officiële instantie zich tegen de switch naar de rivier had verzet, maar dat werd gisteren, vrijdag, tegengesproken in e-mails die de nieuwssite Michigan Live publiceerde. De waterspecialist van de Dienst voor Milieukwaliteit van de staat Michigan had in maart 2013 geadviseerd tegen de tussenoplossing, omdat ze gezondheidsproblemen kon veroorzaken. Hij had het niet over lood, maar wees onder meer op de grote hoeveelheden chemische reinigingsproducten die men aan het water zou moeten toevoegen, en die kanker zouden kunnen veroorzaken. Zijn departementshoofd maakte de bezwaren over aan de financiële diensten van de gouverneur, maar er werd geen rekening mee gehouden.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Op 25 april 2014 schakelde men volgens plan over op het behandelde water uit de vervuilde rivier – met een druk op de knop door burgemeester Dayne Walling.
Bijna onmiddellijk liepen er klachten binnen. Mensen maakten zich zorgen over de veranderende kleur van het water: dat kon, in een opsomming die Time Magazine gaf, afhankelijk van het moment, blauw zijn, groen, beige, bruin of geel.
Mensen maakten zich zorgen over de veranderende kleur van het water. Dat kon, in een opsomming die Time Magazine gaf, afhankelijk van het moment, blauw zijn, groen, beige, bruin of geel
Ook de geur was veranderlijk: sommigen vonden dat hun water naar benzine stonk, anderen, of dezelfde personen op een ander moment, meenden er de geur van de visafdeling in te herkennen.
Na enkele maanden kwamen er gezondheidsklachten: meerdere bewoners melden dat hun haar begon uit te vallen, er waren gevallen van huidaandoening, longproblemen, vreemde fluimen, bevende handen.
De Dienst voor Milieukwaliteit, die zich dus eerder tegen het rivierwater had uitgesproken, verklaarde nu dat het water oké was. “Er zat wat roest in en af en toe wat E-coli”, zo vatte The New Yorker de reactie samen.
Een bewoner kreeg dit van die dienst te horen: “We houden ons aan de zuivere water-wetgeving, niet aan de smakelijk water-wetgeving. We doen het nodige”.
Flint’s mayor said he drinks this water. pic.twitter.com/NDPZ6r8M28
— Joe Guillen (@joeguillen) January 23, 2015
Burgemeester Dayne Walling dronk voor de camera’s een glas van het vieze leidingwater als bewijs dat het oké was. De crisismanager zei: “De kwaliteit van het water spreekt voor zich”. Een milieuambtenaar zei dat de bewoners ‘ontspannen’ moesten blijven.
“Ik was nooit helemaal op de hoogte gesteld van de behandeling van het water, met iemand die me uitlegde wat wel en wat niet was gedaan”, legde burgemeester Walling begin dit jaar uit aan Rolling Stone – op dat moment was hij al weggestemd door boze burgers.
Bewoners belden naar gezondheidsdiensten, op de drie niveaus (stad, staat, land, die alledrie gezondheidsdiensten hadden die de burgers moesten beschermen), zoals een zwangere vrouw die uitleg vroeg: “Wat zou jij doen als jij hier woonde?” vroeg ze aan de gesprekspartner aan de overkant van haar lijn. Ze kreeg nooit een afdoend antwoord, ze liet voor 2.000 dollar aan werken uitvoeren, liet filters plaatsen, maar niemand van hogerhand had richtlijnen die ze kon volgen.
Mensen namen deel aan volksvergaderingen in het gemeentehuis. Mensen protesteerden voor dat gemeentehuis (en werden soms gearresteerd).
Tegen augustus 2014 was er zoveel met het water aan de hand dat er een advies kwam dat het voor consumptie gekookt moest worden – zij het niet voor bad en douche.
‘Laat het water een halfuur lopen’
In overheidsdiensten werd er flessenwater voorzien (maar niet in bijvoorbeeld scholen), General Motors koppelde zichzelf van het leidingwater af omdat het de installaties deed roesten.
Tegen het einde van 2014 ging het in vele huizen niet langer om ongemak maar om ziekte..
Er was een ongeziene toename in het aantal gevallen van Legionairsziekte, een soort longontsteking. Tien mensen stierven aan de ziekte. Overheidsdiensten noemden het verband met het water niet bewezen, of “paniekzaaierij”.
En er was niet alleen Legionairsziekte.
Rolling Stone bracht het verhaal van de familie Walters, waar iedereen ongeveer ziek was. Moeder LeeAnne was vooral bezorgd over haar 4-jarige zoon Gavin, die bijna 5 kilo lichter was dan zijn tweelingbroer. Na elke wasbeurt met leidingwater sloeg haar zoontje rood uit. De familie stelde een gechronometreerde limiet in op douches, 5 minuten maximum, en gebruikte niet langer kraantjeswater in het voedsel of als drank.
LeeAnne kreeg de stadsdiensten zover haar leidingwater te testen, waarna de inspecteur haar bij hoogdringendheid contacteerde: het loodgehalte was ongeveer het zevenvoud van wat als de gevarengrens wordt beschouwd. Ze kreeg het advies het water een halfuur te laten lopen alvorens het te gebruiken.
Twee weken later kwamen de stadsdiensten opnieuw langs, en bleek het loodniveau nog veel hoger te liggen, op ongeveer het 25-voud van de gevarenzone.
Walters besloot haar kinderen op loodvergiftiging te laten testen, en Gavin zat ruim boven wat beschouwd wordt als de grens waar schade wordt toegebracht: 5 microgram per deciliter. Hij haalde 6,5 microgram.
De stadsdiensten stelden voor haar waterleiding te vervangen, in ruil voor een verklaring dat Walters geen schadevergoeding zou zoeken.
‘Schurkenambtenaar’
De poging van de stadsdiensten om haar te paaien, stemde haar wantrouwig. Ook al omdat al haar eigen leidingen in plastic waren, en het lood daar niet vandaan kon komen. LeeAnne ging te rade op het nationaal niveau bij het EPA, het Environmental Protection Agency, waar ze iemand vond, Miguel Del Toral, die haar water wilde onderzoeken. Hij deed een opmerkelijke vaststelling: er was geen antiroestmiddel in het water te vinden.
Zonder zo’n middel tast het water de beschermende laag van loodleidingen (en koperleidingen) aan. En eens die beschermende laag was weggeroest, sijpelde lood tegen alarmerend tempo in het water.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Del Toral meldde zijn bevinding in een rapport, dat hij lekte naar de pers, waarna hij door de woordvoerder van zijn eigen dienst omschreven werd als “een schurkenambtenaar”.
Lockwood, Andrews & Newman (LAN), de firma die het water moest behandelen, had nochtans zelf voorgesteld om zo’n antiroestmiddel te gebruiken, blijkt uit het pakket e-mails dat de Detroit Free Press deze week opsnorde. De extra kost bedroeg 80 tot 100 dollar per dag. Maar de Dienst voor Milieukwaliteit en de stadsdiensten hadden dat uitdrukkelijk hadden afgewezen. Door de toevoeging zou de hoeveelheid bacteriën in het leidingwater toenemen, argumenteerden zij.
Flint heeft, volgens stadsschattingen, 15.000 loden pijpen in het leidingsysteem, maar niemand weet precies waar die pijpen zich bevinden.
Hij stelde vast dat het leidingwater in het huis van Walters zo fel loodhoudend was dat het als “giftig afval” kon beschouwd worden
‘Leidingwater is giftig afval’
De berichten uit Flint trokken de aandacht van ’s lands grootste loodspecialist, Marc Edwards, verbonden aan de universiteit Virginia Tech. Hij had net een soort beurs-prijs gewonnen, ter waarde van 147.000 dollar, en met dat geld besloot hij een team te financieren dat vanaf april 2015 op onderzoek trok naar Flint. Hij stelde vast dat het leidingwater in het huis van Walters zo fel loodhoudend was dat het als “giftig afval” kon beschouwd worden. Hij vond dat 40 procent van de huizen in Flint gevaarlijk kraantjeswater hadden.
Maar ook Edwards, die nochtans een staat van verdienst kon voorleggen, werd door de autoriteiten in Michigan in eerste instantie niet ernstig genomen.
“Hij is gespecialiseerd in het zoeken naar loodproblemen”, aldus dezelfde woordvoerder die eerder Miguel Del Toral een schurkenambtenaar noemde. “Hij tovert dat konijn waar hij ook gaat uit zijn hoed. Niemand kan verrast zijn dat er nu ook een konijn uit zijn hoed komt”.
In september 2015 bracht een plaatselijk medisch centrum uit dat het aantal kinderen met loodvergiftiging was verdubbeld. De meest zichtbare van de artsen was Mona Hanna-Hattisha, een kinderarts, die het loodgehalte bij haar jonge patiënten had zien toenemen, verdubbelen, verdrievoudigen.
Ook dat signaal werd in eerste instantie genegeerd.
Gouverneur Snyder beweert dat hij tot oktober 2015 niet op de hoogte was van de draagwijdte van de problemen. In die maand werd beslist dat men niet langer het rivierwater zou gebruiken, maar terugkeerde naar het water uit Detroit. In die maand werd de waterbedeling officieel geregeld, begon met filters te verdelen, werden de scholen officieel van de loodsituatie op de hoogte gesteld.
Dat was een eerste stap, voor de bewoners, maar de toestand bleef rampzalig. De aangetaste loden pijpen bleven lood lekken, ook met beter water. De kinderen die aan loodvergiftiging hadden blootgestaan, en de schattingen gaan van 6.000 tot 12.000, blijven daar levenslang de gevolgen van dragen. Lood hindert de ontwikkeling van de hersenen, de beschadiging leidt tot blijvende leerachterstand, verminderde lichaamsgroei en tot een aantal andere effecten. Een van de correlaties die met enig voorbehoud wordt gegeven, is criminaliteit: kinderen met loodvergiftiging zouden in de VS een grotere kans maken om later in de criminaliteit te belanden.
.@morningmika asks Michigan Gov. Rick Snyder if someone should be going to jail following the Flint water crisis: https://t.co/KFsO2qckOK
— MSNBC (@MSNBC) February 11, 2016
Men zou, volgens schattingen, tot 1,5 miljard dollar moeten uittrekken (ter herinnering: het was allemaal begonnen om 19 miljoen te besparen) om de waterleiding in de hele stad te vervangen, en om extra begeleiding en onderwijs te voorzien voor de getroffen kinderen.
De in november verkozen nieuwe burgemeester, Karen Weaver, riep de noodtoestand uit. President Obama riep de noodtoestand uit, en voorzag federaal geld. De gouverneur, Rick Snyder, riep ook de noodtoestand uit en zei dat hij de acties zou leiden: “I’m sorry”, zei hij tijdens zijn jaarlijkse beleidsverklaring in januari, “and I will fix it”. Hoe hij de gezondheidsschade bij de kinderen kan ‘fixen’ is niet duidelijk. Hij voorzag 195 miljoen dollar voor de watercrisis in zijn nieuwe begroting.
Een aantal burgers hebben rechtszaken aangespannen.
‘Anti-allesgroep’
En heel veel burgers eisen het ontslag van Snyder – betwijfelen ook of hij inderdaad pas laattijdig op de hoogte werd gesteld.
Dat kan in ieder geval niet gezegd worden van zijn toenmalige kabinetschef, Dennis Muchmore, die in juli 2015 de wanhoop voelde binnensijpelen. “Ik ben gefrustreerd door het waterprobleem in Flint”, schreef hij aan medewerkers. “Ik denk echt dat mensen het voordeel van de twijfel niet krijgen. Nu zijn ze terecht bezorgd over de loodstudies. Deze mensen zijn bang en bezorgd over de gevolgen voor de gezondheid en ze worden ten gronde afgewimpeld door ons (als staat tonen we geen sympathie met wat hen overkomt)”.
Maar ook na deze mail bleef Muchmore, althans in zijn correspondentie met de gouverneur, een van de sussende stemmen. “Uiteraard”, schreef hij, in september 2015 aan zijn baas, “zijn er in Flint mensen die reageren door een zondebok te zoeken in plaats van te helpen om de angst te verminderen. We kunnen geen verhoogd loodniveau accepteren maar het is de stad die daarvoor moet zorgen”. De staat is niet de schuldige, schijnt hij te argumenteren.
Hij waarschuwt Snyder voor een directe interventie, want anderen willen de zaak exploiteren. “Ik weet niet hoeveel achtergrondinformatie je nodig hebt – ik wil je niet overstromen”. Hij verwees op dat moment naar de activisten als de “anti-allesgroep”.
Muchmore was niet de enige die probeerde te sussen.
Deze week haalde onder meer Detroit Free Press een aantal e-mails over Flint boven water. Op het niveau van de hoge ambtenarij was het anderhalf jaar lang al vergoelijken en zich indekken wat de klok sloeg. “Eerlijk gezegd wil ik je niet lastigvallen met die verzoek”, schreef een ambtenaar/gezondheidsinspecteur aan collega’s van andere gezondheidsdiensten, nadat er gevallen van de Legionairsziekte waren gesignaleerd.
Een andere gezondheidsinspecteur mailt, in oktober 2014, terwijl de bewoners aI massaal protesteerden tegen hun water, dat hij het protest niet wil opzwepen, door nochtans alarmerende gegevens vrij te geven. Hij wijst een andere inspecteur terecht die wel had toegegeven dat de toestand zorgbarend was. Er was ook een algemene schrik om hogerhand op de hoogte te brengen, om de gouverneur te vertellen dat breed genomen zijn maatregelen op een catastrofe waren uitgedraaid.
.
‘Het kan hem niets schelen’
Het is niet toevallig dat deze watercrisis een in meerderheid zwarte gemeenschap treft, betoogt onder meer Jessica Trounstine, professor politieke wetenschappen aan de Universiteit van California. Ze ging na hoe het zat in de buurgemeente van Flint, Burton.
Burton is overwegend wit, en overwegend welvarend. Het betrekt zijn water uit Detroit, zoals Flint dat tot 2014 deed. En toch betaalt de gemiddelde bewoner er minder voor water dan die van Flint: 58 dollar, tegenover 140 dollar.
De rijke gemeente heeft een betere deal gekregen dan de arme.
En dat gaat zo, argumenteert ze in een opiniestuk voor de Washington Post, op meerdere niveaus.
Bij vele bewoners van Flint is er geen twijfel. De agentschappen en de gouverneur lieten die situatie ontaarden omdat zij (armen, of arme zwarten) er niet toe deden. “We zijn arm”, zegt de 67-jarige John Pemberton aan Time, “en omdat we niemand aan onze kant hebben met invloed, kan het Snyder niks schelen”.
Dat van die invloed is misschien aan het veranderen.
De crisis van Flint heeft een schokeffectje in het land teweeggebracht. Het is niet helemaal de bankencrisis, maar vrijwilligers in de rest van het land zamelen flessen water in om Flint bij te staan, mensen eisen dat er processen en veroordelingen komen. Beyonce voert actie. De Democratische presidentskandidaten, Bernie Sanders en Hillary Clinton, vragen het aftreden van de gouverneur. Hillary is, in volle campagne, naar Flint afgezakt, wat overigens niet op algemeen gejuich werd onthaald. De Republikeinse presidentskandidaat Jeb Bush daarentegen prees het kordate optreden van de gouverneur. Bij de Republikeinen bestaat de neiging de schuld in de schoenen van de nationale controleorganen te schuiven, zoals EPA, of in elk geval op gedeelde schuld te wijzen.
Er is een speciale procureur aangesteld die processen wegens doodslag niet uitsluit. Het parlement in Washington houdt hoorzittingen.
In The New York Times gaf columnist Nicholas Kristof deze week onder de titel ‘America is Flint‘ een somber beeld van zijn land.
Hoe erg het ook is, en hij citeert een kinderarts die de crisis in Flint omschrijft als “door de overheid goedgekeurd kindermisbruik”: Flint is geen uitzondering. In vele delen van de VS is loodvergiftiging bij kinderen een minstens zo groot probleem. Kristof citeert cijfers of schattingen van de Centers for Disease Control (CDC), de officiële gezondheidsdienst: 535.000 kinderen tussen 1 en 5 in de VS hebben loodvergiftiging. 24 miljoen huizen in de VS hebben afbladderende loodverf aan de muren – het soort verf dat de geestelijke en lichamelijke ontwikkeling heeft geschaad van Freddie Gray, de jongeman die vorig jaar in Baltimore stierf, nadat hij was opgepakt door de politie.
Mede omdat de loodlobby zo sterk is, is het optreden tegen lood lastig.
In 2012 wou het parlement de subsidies voor het loodprogramma van CDC met 93 procent beknotten. Dat lukte niet, schrijft Kristof, maar het geld is wel ongeveer gehalveerd. En dus lukt niet wat wel zou moeten gebeuren: dat bij elk kind dat loodvergiftiging heeft naar de oorzaak wordt gezocht, en die oorzaak wordt verwijderd.
Dat laatste is nu het doel in Flint. De nieuwe burgemeester wil dat de hele waterleiding wordt vervangen. De gouverneur schijnt het daarmee eens te zijn, maar een termijn is nog niet gesteld.
Tot zolang zullen de bewoners flessenwater drinken, en zich, zo mogelijk, bij familie in buurgebieden gaan wassen (hoewel de gouverneur nog volhoudt dat het water oké is voor de douche). Het kan, hoewel nu her en der fondsen vrijgemaakt worden, vele jaren duren eer de praktische ellende voorbij is. En de menselijke ellende zal decennia aanslepen. Ouders vragen zich af hoe en of hun kinderen zich zullen ontwikkelen. En dat zullen ze nog wel een tijd doen.
Door Rudi Rotthier vanuit Chicago, Illinois, VS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
