Het annus horribilis van koning Albert

Het jaar is nog maar halfweg, maar het dreigt nu al uit te draaien op een annus horribilis voor de koninklijke familie. Koning Albert komt enkel nog in het nieuws met speculaties over zijn aftreden, prins Filip heeft nog niet de status van volwaardige opvolger, koningin Fabiola slaagt er niet in de kritiek op haar omstreden stichting te doen verstommen en de hele familie zal binnenkort financieel fors moeten inleveren.

Laten we beginnen met het goede nieuws. 2013 lijkt het jaar te worden dat er een einde komt aan de fratsen van prins Laurent. De jongste zoon van koning Albert en koningin Paola komt al jarenlang enkel met stommiteiten in het nieuws. Het lijstje is indrukwekkend. U kan het hier lezen:

De fratsen van prins Laurent op een rijtje.

Tot voor kort leek Laurent daar nog mee weg te komen. De niet al te snuggere, maar verder best wel sympathieke prins, die zichzelf graag het imago van het buitenbeentje en de underdog aanmat, werd veel vergeven.

Tot hij in opspraak kwam met dubieuze belangen in Congo en omdat hij op eigen houtje een parallelle diplomatie met tegenstanders van het regime in Libië startte. De regering stelde hem onder curatele en de koning ontzegde hem de toegang tot het paleis.

Prins Laurent heeft zijn lesje geleerd. Hij haalde dit jaar niet één keer de kranten met een stommiteit.

Daarmee is eigenlijk al het goede nieuws voor koning Albert gezegd.

Sinds de koning zelf onder vuur kwam te liggen door zijn omstreden kersttoespraak waarin hij waarschuwde voor het populisme en de ‘rampzalige gevolgen van de jaren dertig’ is de koninklijke familie alleen nog maar op een negatieve manier in het nieuws geweest.

Dat begon met de omstreden stichting Fons Pereos van koningin Fabiola, een stichting die is opgericht om het vermogen van de koningin uit handen van de fiscus te houden na haar overlijden.

De erfenisregeling van de weduwe van Boudewijn wekte zoveel ongenoegen dat er in de Kamer meteen eensgezindheid was om de dotaties aan het koningshuis te hervormen. Naar verluidt heeft ook koning Albert zich binnenskamers bijzonder boos gemaakt om de regelingen van Fabiola en geëist dat ze er komaf mee zou maken.

Daarmee was het verhaal niet ten einde. Er bleven onfrisse onthullingen opduiken tot en met deze week nog toen bleek dat de koningin ook haar Spaanse villa Motril wilde veiligstellen voor haar erfgenamen door ze onder te brengen in de stichting.

Al in januari verontschuldigde Fabiola zich voor de oprichting van Fons Pereos en liet ze weten dat ze eraan zou verzaken. Vandaag, bijna vijf maanden later, is de stichting nog altijd niet opgedoekt. Hoewel haar advocaat Jean Van Rossum eind april verzekerde dat de raad van bestuur een verzoek tot ontbinding stuurde naar de rechtbank van eerste aanleg in Brussel, blijkt nu dat dit niet het geval is. Er is daartoe geen enkele aanvraag geweest.

Als we ervanuit gaan dat de koningin niet van slechte wil is, dan pakt ze dit dossier toch bijzonder onhandig aan. Fabiola begint steeds meer te lijken op een ongeleid projectiel dat in haar eentje de financiële belangen van de hele koninklijke familie zal kelderen.

Nog in januari blijkt uit een enquête in opdracht van VTM dat 52 procent van de Vlamingen voorstander is van de afschaffing van het koningshuis. In Wallonië wil 22 procent van de ondervraagden de monarchie weg. Opvallend is dat toch nog 42 procent van de Belgen ‘veel vertrouwen’ heeft in koning Albert en maar 23 procent zijn vertrouwen stelt in prins Filip.

En daarmee zijn we bij het tweede zorgenkind van de koning. Sinds de troonsafstand van koningin Beatrix wordt luidop gespeculeerd over de abdicatie van Albert. De koning zou moe zijn. Hij zou het beu zijn. Vele, niet bij naam genoemde bronnen in de Wetstraat zijn er zeker van dat de koning dit jaar nog zijn troon zal afstaan aan zijn oudste zoon.

Het is de grote droom van prins Filip om een koning te worden naar het model van koning Boudewijn, een vorst die het volk verenigt en het land bij elkaar houdt. Een koning die macht moet afstaan en zich moet schikken in een meer ceremoniële rol is voor hem een gruwel. Hij vindt van zichzelf dat hij klaar is voor de troon en laat dat ook verstaan aan het einde van elke economische missie naar het buitenland die hij leidt.

Tot zijn grote frustratie wordt zijn visie door weinigen gedeeld. Sinds zijn huwelijk met prinses Mathilde is Filip gegroeid in zijn rol. De schuchtere, onhandige en stuntelige kroonprins mat zich een imago met een ietsje meer zelfvertrouwen aan en laat zich al jaren niet meer betrappen op fouten.

Hij ruilde zijn omstreden helikopter voor een paar loopschoenen en werd – allicht ook tot zijn eigen verbazing – steeds vaker, soms voorzichtig, geprezen door journalisten en bedrijfsleiders voor de manier waarop hij in het buitenland deuren opent voor Belgische bedrijven.

Maar dat hij een betere kroonprins is, betekent nog niet dat hij een betere koning dan Albert zou zijn. En nog minder dat hij het nu al moet worden.

De vrijwillige troonsafstand van koning Albert is weinig waarschijnlijk. In de geschiedenis van ons land deed geen enkele vorst het hem voor. Het zou ook getuigen van bijzonder weinig politiek inzicht om Filip de troon te laten bestijgen op enkele maanden voor de moeder aller verkiezingen waarbij het voortbestaan van België zoals we dat nu kennen inzet is van de campagne.

Maar het ergste moet nog komen. Premier Di Rupo heeft een voorstel klaar om de koninklijke dotaties te hervormen dat veel verder gaat dan de meest rabiate tegenstanders van het koningshuis hadden durven dromen. De koninklijke familie zal binnenkort, net als alle inwoners en bedrijven in ons land, belastingen moeten betalen.

De regering wil niet, zoals eerder overeengekomen, wachten op de troonsbestijging van prins Filip om de dotaties te hervormen. De nieuwe deadline is: onmiddellijk. In ieder geval zo snel mogelijk.

Het voorstel van premier Di Rupo, toch de onvoorwaardelijke verdediger van het Belgische koningshuis, moet erg hard aankomen bij koning Albert. De koning heeft eerder zelf al aangedrongen op een oplossing voor de dotaties – waar niet langer een groot draagvlak voor is, om maar eens het modewoord van de week te gebruiken – maar dat Di Rupo in het beknibbelen verder gaat dan de aanbevelingen van de senaat, zal de koning toch niet lekker zitten.

Het voorstel van Di Rupo komt neer op de grootste hervorming van de dotaties sinds de oprichting van België. Blikvanger is dat de leden van de koninklijke familie hun fiscale vrijstelling verliezen. De dotaties worden daarnaast in de toekomst beperkt tot de koning, de kroonprins, de weduwe van beiden, en de afgetreden koning.

Prins Laurent en prinses Astrid verliezen dus hun dotatie. Er komt eerst een overgangsperiode waarin een aantal voorwaarden worden verbonden aan de uitkering. Daarvoor moeten de ontvangers zich schikken naar een deontologische code.

Alle dotaties worden voortaan gecontroleerd door het Rekenhof en de koninklijke familie zal ieder jaar een verslag moeten indienen met een overzicht van alle prestaties van ieder lid.

1992 was voor de Britse koningin Elisabeth II een annus horribilis. 21 jaar later lijkt koning Albert aan de beurt. De koninklijke familie die financieel wordt gekortwiekt, die belastingen moet betalen, die zich moet schikken naar voorwaarden en die daarop wordt gecontroleerd terwijl het volk speculeert over het aftreden van de koning en meer dan ooit vragen stelt bij het voortbestaan van de monarchie: de koning had zich de laatste jaren van zijn ambtstermijn allicht met iets minder zorgen voorgesteld.