De strategische vergissing van Mario Draghi

Dat Mario Draghi plots de nood aan een politieke unie wegwuift is een doordachte en dus behoorlijk vicieuze vergissing.

Mario Draghi, de Italiaanse voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), is sinds enige tijd a man with a mission. Meer bepaald is Draghi dat sinds hij in juli in Londen verklaarde dat de ECB er alles aan zal doen om de euro te redden en dat niemand er mag aan twijfelen dat “er genoeg zal gedaan worden”.

De politiek schiet behoorlijk tekort om het nodige te doen teneinde het voortbestaan van de Europese eenheidsmunt te verdedigen. Als voorzitter van de enige Europese entiteit met verregaande macht en bevoegdheid ziet Draghi het nu als zijn taak om bijna eigenhandig de redding van de euro te verzekeren.

Die grootse intentie concreet vorm geven in tastbare plannen en initiatieven is echter een hele klus. In ieder geval wil Draghi snel met de ECB aan de slag om de financieringslasten van de noodlijdende eurolanden naar beneden te krijgen. Alleen zo raken landen als vooral Spanje en Italië nog door hun gigantische schuldenproblematiek heen.

Vooral de Duitsers doen evenwel erg moeilijk over het opkopen door de ECB van staatspapier van eurolanden in problemen. Jens Weidmann, de voorzitter van de Duitse Bundesbank, lijstte dit weekend in een interview met het Duitse weekblad Der Spiegel nog eens zorgvuldig alle bezwaren van de Bundesbank tegen interventies van de ECB op. Hij noemde het een beleid dat als een “verslavende drug” zou werken voor de probleemlanden.

De komende raad van bestuur van ECB is D Day voor Draghi. Die raad is gepland op 6 september, ietwat luguber dicht bij de 11de verjaardag van 9/11. Draghi moet die dag met heel concrete plannen komen om zijn dure Londen-eed waar te maken. Doet hij dat niet dan zal hij veel geloofwaardigheid verliezen en is de kans zeer groot dat de markten massaal papier van de Spanje’s en de Italië’s van deze wereld aan het verkopen slaan.

Maar Draghi moet onder ogen zien dat hij een groot probleem heeft, nl. Duitsland en gelijkgezinden als Nederland en Finland over de streep trekken. Diverse scenario’s werden al uitgetekend (o.m. plannen zonder Finse participatie) maar de hindernissen blijven voorlopig onneembaar hoog en dus zag de ECB-voorzitter zich verplicht zijn trip naar Jackson Hole, Wyoming, te annuleren. In Jackson Hole grijpt al vier decennia lang het grote zomerkamp der centrale bankiers plaats.

De tekst die Draghi in Jackson Hole wilde voorbrengen, is nu beschikbaar op de website van de ECB en verscheen ook in de krant Die Zeit, niet toevallig een vooral door conservatieve Duitsers gelezen krant. Draghi doet in die tekst zijn visie op de toekomst van de euro uit de doeken. Hij begaat daarin een joekel van een vergissing maar het is duidelijk dat hij die vergissing heel bewust en uit strategische overwegingen maakt.

De vergissing bestaat erin te stellen dat “de nieuwe architectuur van de euro niet eerst een politieke unie vereist”. Dat is fout en dat is de fundamentele vergissing begaan bij de start van de monetaire unie in 1999. Zowel ernstig economisch onderzoek als de economische geschiedenis (google, bijvoorbeeld, maar eens het verhaal van de Latijnse Monetaire Unie en de Scandinavische Monetaire Unie) leren ons dat je wel degelijk een hechte, volledige politieke unie nodig hebt om tot een duurzame, efficiënt werkende monetaire unie te komen. Of all people zou zeker Mario Draghi moeten weten dat net de voorbije drie jaar van adembenemend krakkemikkig crisisbeleid de noodzaak aan een politieke unie zwaar onderstrepen.

Uiteraard maak je zulk een politieke unie niet in een handomdraai. Bovendien willen met name nogal wat Duitse politici, met kanselier Angela Merkel op kop, een dergelijke oefening pas doen via grondige aanpassingen aan de bestaande Europese akkoorden en verdragen (al dan niet met volksraadplegingen).

Draghi ziet de bui al hangen: wederom eindeloze politieke onderhandelingen met een aan handen en voeten gebonden ECB. Daarom wil hij de idee van de noodzaak aan een politieke unie van tafel hebben.

Kort samengevat komt zijn redenering hier op neer: we zijn goed bezig (budgettair pact, bankenunie, …), doe daar mee voort, vergeet het gedaas over politieke unie en, vooral, laat niemand dwars liggen om de ECB voluit te laten gaan voor interventies op de geld- en kapitaalmarkten.

De vergissing die Draghi begaat is daarom van zeer doordachte en strategische aard en daarom ook behoorlijk vicieus. Of moeten we dan toch diegenen geloven die stellen dat Mario Draghi ook vandaag nog altijd vooral de belangen van zijn gewezen biotoop (nl. de grootbanken) dient?

Johan Van Overtveldt