Luke Hardings onthullend boek over Edward Snowden

Vandaag verschijnt bij uitgeverij Nieuw Amsterdam ‘De Snowden Files’. In zijn boek schetst ‘Guardian’-reporter Luke Harding de achtergronden bij de kwestie Edward Snowden, ‘de meest gezochte man ter wereld’.

‘De Snowden Files’ is in de eerste plaats een erg spannend boek over de jonge Amerikaan die in zijn eentje besloot de illegale praktijken van de Amerikaanse NSA, de machtigste inlichtingendienst van de wereld, aan de openbaarheid prijs te geven en die daarvoor grote risico’s in koop nam.

Veel van wat Harding schrijft, is intussen bekend. Niettemin, het is de eerste keer dat de kwestie Snowden zo volledig en zo overzichtelijk wordt gepresenteerd. Hardings boek puilt uit van de pittige details, die bijvoorbeeld de precaire situatie toelichten van personen die achtervolgd worden omdat ze inzage hebben in de documenten die Snowden heeft gelekt.

De praktijken van MI5

Een van hen is David Miranda, de levensgezel van Glenn Greenwald. Beide reporters zijn vertrouwenspersonen van Snowden. Ze filterden zijn materiaal, dat ze vanuit Brazilië doorspelen aan de media. Bij een tussenlanding in Londen, op weg van Berlijn naar huis, werd Miranda in augustus vorig jaar door de Britse luchthavenpolitie gearresteerd. Harding onthult in zijn boek dat de Britse inlichtingendienst al drie dagen vóór de tussenlanding de luchthavenpolitie had verzocht om Miranda op te pakken. Dat gebeurde dan ook. Meer nog, de 28-jarige Miranda werd onrechtmatig aangehouden op grond van artikel 7 van de Britse ‘Terrorism Act’. Om Miranda te kunnen oppakken had de Britse geheime dienst immers zijn toevlucht moeten nemen tot manipulaties die Harding in zijn boek eveneens openbaar maakt.

Op het ‘ports circulation sheet’ dat de Britse geheime dienst had ingevuld om Miranda op de Londense luchthaven te laten oppakken, is ook een rubriek voorzien waarin gevraagd wordt of de geschaduwde persoon verdacht wordt van terroristische activiteiten. Die rubriek had de MI5 ingevuld met het antwoord: ‘niet van toepassing’. Op basis van dit gegeven liet de luchthavenpolitie verstaan dat ze geen reden had om Miranda op te pakken. Daarom vulde de MI5 het formulier opnieuw in, en vermeldde dat Miranda wel degelijk van terrorisme werd verdacht, hoewel dat absoluut niet klopte. Maar nu kon Miranda wel worden aangehouden.

Bovendien probeerde de Britse geheime dienst alle sporen naar zichzelf uit te wissen toen ze de luchthavenpolitie instrueerde: ‘Het is van essentieel belang dat MIRANDA niets vermoedt omtrent de reden van zijn aanhouding. Wij zouden het prettig vinden als de aanhouding zo routinematig mogelijk verloopt, en als nergens uit blijkt dat deze is verricht op verzoek van de geheime dienst.’ Het schandaal was dat een terrorismeartikel zo lang door de Britse geheime dienst werd gemanipuleerd tot het gebruikt kon worden tegen een reiziger die helemaal geen terrorist was. Harding noemt deze praktijk van Britse inlichtingendiensten en politie terecht een aanfluiting van recht en wet, want ze schiep ‘een alarmerend precedent waarin een regering journalistiek gelijkstelde aan terrorisme’. De auteur voegt eraan toe: ‘Het was de eerste keer dat dit veel bekritiseerde onderdeel van de antiterrorismewet gebruikt werd tegen een journalist die bronnenmateriaal bij zich droeg. Dit […] had verdacht veel weg van een aanval op de persvrijheid.’

NSA-pion?

Harding heeft een erg spannend boek geschreven. Hij besteedt veel aandacht aan het detail en hij is uitstekend geïnformeerd over de omstandigheden waarin de protagonisten van zijn verhaal zich bewegen.

In het boek volgen we het curriculum van Edward Snowden op de voet, vanaf het moment dat hij zich voor het eerst in december 2001 op het ‘Forum Ars Technica’ onder de bijnaam ‘TheTrueHOOHA’ aanmeldt tot zijn vlucht naar Moskou in de zomer van 2013, waar hij asiel van Poetin krijgt. Harding, die zelf ‘Guardian’-correspondent in Moskou is geweest, bekijkt de kwestie ook vanuit het perspectief van de vroegere KGB-man die de Russische president ooit is geweest: ‘Gezien zijn KGB-opleiding moet hij zich hebben afgevraagd of Snowden niet een Amerikaanse oefening in misleiding was, een klassieke manoeuvre uit de Koude Oorlog.’

‘De Snowden Files’ door Luke Harding, Nieuw Amsterdam, 19,95 euro

Luke Harding is te gast op het Mind the Book-festival te Gent op 22 februari.

Piet de Moor