Geef schrijvers het maandsalaris van een geschoolde arbeider

Fantasyauteur China Miéville ziet in de toekomst radicale veranderingen voor literatuur en auteurs, aldus zijn betoog op de Edinburgh World Writers’ Conference.

“We naderen een tijdperk waarin de digitale beschikbaarheid van een tekst de relatie tussen lezer, schrijver en boek verandert.” Creativiteit zal daardoor haar aura verliezen en het clubje van schrijvers zal minder select zijn. In navolging van de muziekbusiness zullen steeds minder mensen willen betalen voor iets wat ze gratis kunnen downloaden en zullen ook steeds meer doe-het-zelvers hun literatuur via het net verspreiden of het literaire werk van anderen ‘remixen’.
Dat waren maar een paar zaken die Miéville – de voorbije jaren laureaat of genomineerde voor zowat alle sciencefictionawards die er zijn – over de toekomst van de literatuur wist te vertellen tijdens zijn keynote speech op de Edinburgh World Writers’ Conference.

“We laten eindelijk de eerste fase van de e-bookdiscussie achter ons, tijdens dewelke mensen met een irrationeel argument als ‘de geur van papier’ op de barricaden stonden voor het behoud van het papieren boek,” aldus Miéville. Onze kleinkinderen zullen daar niet langer van wakker liggen en zullen bijvoorbeeld onze behoefte om in ons interieur uit te pakken met boeken om te tonen wie we zijn – volgens Miéville zo’n ander hardnekkig, irrationeel argument – niet begrijpen.

Het is volgens Miéville nog even wachten op een roman die ten volle experimenteert met digitale mogelijkheden. Voorlopig blijft hij op zijn honger zitten: “De hypertekstroman? Niet meer dan een paar interessante experimenten. Het verrijkte boek met soundtrack en animatie? Een banale verschrikking.”

De meest onmiddellijke en meest ingrijpende verandering zal een gevolg zijn van het feit dat de digitale (literaire) tekst geen afgebakend, gesloten geheel meer is, maar heel makkelijk door derden kan en zal worden gemanipuleerd. Miéville vertelt dat dit ook in het verleden gebeurde, bijvoorbeeld door te ijverige kopiisten, maar de schaal waarop het binnenkort zal gebeuren, zal ongeëvenaard zijn.

Miéville juicht die evolutie toe en is streng voor de repressieve antipiraterijreactie die nu al wordt voorbereid om auteursrechten te beschermen. “Daarover kan ik maar een ding zeggen – en ik spreek als iemand die graag zijn boterham wil blijven verdienen met schrijven – het is hypocriet, ineffectief en toont dat men het hele concept van online sharing compleet verkeerd begrijpt.”

“Houden van literatuur betekent niet dat we literatuur of auteur op een voetstuk moeten plaatsen. Daar zullen beiden genadeloos van worden neergehaald door de doordringbare tekst. Hou je klaar voor guerilla-uitgevers. Net zoals vroegrijpe 14-jarigen vandaag briljant – of waanzinnig slecht – platen remixen en ze online zetten, zullen ze ook romans beginnen te verknippen.”

Als linkse rakker – Miéville is lid van de donkerrode Britse Socialist Workers Party – is hij dat ingrijpen van jonge snaken, zich niet bewust van enige vorm van auteursrecht, zeer genegen: “We zullen schrijven als deel van een collectief. Zoals we dat altijd al gedaan hebben. En dat mag eender wie doen.”

Dat Miéville niet zomaar uit zijn nek kletst, bewijst de recente lancering van het uitgeefplatform Medium, het meest verse ei in het nest van de bedenkers van Twitter. Het project zit nog in een proeffase, maar zweet nu al ambitie uit alle poriën en sluit in ieder geval aan bij de jongste digitale en literaire trends.

Tijdens zijn betoog schakelde Miéville nog een versnelling hoger. Niet alleen maakte hij komaf met de status van intellectuele elite die schrijvers zichzelf graag aanmeten en die door het uitgeefbedrijf én het leespubliek wordt gekoesterd. Hij suggereert ook dat schrijvers zich beter kunnen bevrijden van de dynamiek van de markt en dat ze veel vrijer zouden zijn met een salaris, zoals dat van geschoolde arbeiders. Miéville is zich bewust van het dilemma wie wel of niet voor zo’n salaris in aanmerking komt en wie dat zal beslissen, maar hij gelooft wel dat de meeste schrijvers er beter van zouden worden, “als mens onder de mensen en trouw aan de literatuur.” Iemand de geest van Karl Marx gezien tijdens de Edinburgh World Writers’ Conference?

Jeroen Bert