Belgisch middenveld verliest legitimiteit

Het klassieke Belgische middenveld zit met een escalerend probleem van maatschappelijke legitimiteit opgezadeld.

Zoals het in een goed draaiende voetbalploeg hoort, draaide het team van de NV België de voorbije decennia in belangrijke mate op de werkkracht en inventiviteit van een goed gestoffeerd middenveld. Basispionnen in dat middenveld waren de vakbonden, de patronale organisaties, de mutualiteiten en de Boerenbond. Op de automatismen waarmede het middenveld de verdediging bijspringt en de aanval voedt, kwam de voorbije jaren geleidelijk aan alsmaar meer sleet te zitten. De voorbije maanden ging het daarbij heel snel van kwaad naar erger.

Het klassieke Belgische middenveld zit met een escalerend probleem van maatschappelijke legitimiteit opgezadeld. De staking van gisteren vormt een mooi vertrekpunt voor de opbouw van onze argumentatie. De weerstand tegen die staking was veel groter dan de vakbonden verwacht hadden. Vooral de jongeren zetten zich in grote getale af tegen de eisen en de gedragingen van de vakbonden. De claim van de vakbonden dat er nog veel andere manieren bestaan om ons pensioensysteem overeind te houden dan de richting die deze regering met haar pensioenplan uitgaat, mist stilaan elke vorm van geloofwaardigheid. Dit geldt zeker voor die jongeren die zich alsmaar nadrukkelijker bewust raken van het feit dat zij een hoge rekening zullen voorgeschoteld krijgen als het beleid niet drastisch omgaat.

Ook de kreet van de vakbonden dat het een schande is dat er geen voorafgaandelijk overleg was, klinkt weinig overtuigend. De pensioenproblematiek is de voorbije jaren in de diverse cenakels van de NV België tot uitputtens toe aan de orde geweest en doorgesproken. De stellingen en voorkeuren van iedereen zijn ruim bekend. De weerstand van de vakbonden tegen wijzigingen zoals nu in gang gezet, was bekend. Daar kon bijkomend overleg niks meer aan veranderen. De regering heeft in deze gedaan wat van een regering mag verwacht worden: regeren en dus een toekomstgericht beleid uitzetten.

Trouwens, inzake overleg is er met name met de socialistische vakbond ABVV/FGTB een structureel probleem gerezen de voorbije jaren. Deze vakbond lijkt absoluut niet meer in staat om haar rol in het middenveld van de Belgische ploeg te spelen. “Neen” lijkt het enige antwoord dat het ABVV nog over de lippen kan krijgen. Het ABVV wil altijd en overal overleg maar als puntje bij paaltje komt, ontrekt de organisatie zich systematisch aan haar verantwoordelijkheid. Een belangrijke oorzaak van deze ontsporing van het ABVV is dat de onderliggende centrales (sectoren, overheid) eigenlijk de macht overgenomen hebben waardoor anarchie stilaan geïnstitutionaliseerd is geraakt. Van enig significant centraal gezag is binnen het ABVV nauwelijks nog sprake, zo bevestigen diverse bronnen binnen de organisatie. Bovendien is de dominantie van erg militante Waalse onderdelen van de organisatie alsmaar meer uitgesproken geworden. Deze toestanden vormden enkele jaren terug een belangrijk element in de beslissing van Mia De Vits om op te stappen. Haar opvolger Rudy De Leeuw zit gevangen in dezelfde situatie.

Niet enkel de socialistische vakbond zit vandaag met een groeiend legitimiteitsprobleem, ook de christelijke vakbond is in dit bedje ziek. De voornaamste oorzaak daarvan zijn de dossiers Dexia en Arco. Via Arco was de christelijke arbeidersbeweging één van de belangrijkste aandeelhouders van Dexia. Ze stonden erbij en keken ernaar terwijl Dexia zich ontwikkelde tot een hefboomfonds dat van extreme speculatieve gedragingen en handelingen haar handelsmerk maakte, een stelling die Jean-Luc Dehaene himself de voorbije weken voortdurend herhaalde. De aberraties bij Dexia, zo meldt onder meer het ratingbureau Moody’s, zouden de Belgische goegemeente tot 20% van ons BBP kunnen kosten oftewel de ronde som van 75 miljard euro. Als de vakbonden nu stellen dat het een schande is dat we voor de bankencrisis moeten betalen terwijl we in de pensioenen moeten besparen, kleeft daar een dikke laag hypocrisie op.

Bovendien wentelde ACW-ACV het debacle veroorzaakt door Dexia voor de coöperanten van Arco af op de gemeenschap. Dat dit laatste aan TGV-snelheid door een ontslagnemende regering geregeld werd, zegt veel over de feitelijke macht die het ACW-ACV nog altijd uitoefent binnen de NV België. Groot is nu evenwel de vrees binnen ACW-ACV dat Europa zich verzet tegen de regeling om de Arco-coöperanten via Belgische belastingsgeld toch te vergoeden.

Het Arco-debâcle leidde tot grote onrust bij Cera, de coöperatieve bankorganisatie van de Boerenbond. Arco heeft 800 000 coöperanten, Cera ongeveer de helft. Cera is één van de belangrijkste aandeelhouders van de KBC. Door de enorme koersval van KBC – pakweg van 100 euro naar minder dan 10 euro) – dreigt nu ook zware averij voor de waarde van het aandeel van de Cera-coöperanten. Zonet werd op een Bijzondere Algemene Vergadering – enkel in de kranten aangekondigd en zonder verwittiging van de coöperanten per post – beslist dat geen uittreding van de Cera-coöperanten zal mogelijk zijn in 2012 en dat ook voor de jaren nadien mogelijke uittreding zo goed als onmogelijk zal gemaakt worden. Het is evident dat deze maatregel zich opdrong om een compleet debâcle voor Cera te voorkomen, zeker nadat beslist was binnen de organisatie om niet de weg van Arco op te gaan en te pogen de verliezen voor de coöperanten af te wentelen op de gemeenschap.

De “afgrendeling” van de mogelijke uitstap van coöperanten werd goedgekeurd met grote meerderheid. Die kwam er doordat Cera Beheersmaatschappij haar stemrecht massaal inzette en omdat er merkwaardig weinig van de kleine coöperanten aanwezig waren. Enkele van die kleinere coöperanten lieten hun protest wel luid horen. Hoezeer er ook begrip kan opgebracht worden voor de moeilijke situatie waarin Cera zit als gevolg van het wegzakken van KBC, even goed blijft het een feit dat men nu de regels van het spel wijzigt op een manier die alle coöperanten vastzet voor lange tijd. De hoop is uiteraard dat het KBC-aandeel zich herstelt maar rond die hoop mag gelegitimeerde twijfel gekoesterd worden.

Het patroon is duidelijk. De recente acties en stellingnames van organisaties uit het Belgische middenveld leiden tot onrust, wrevel en tegenstand. Veel van het verlies aan maatschappelijke legitimiteit van deze organisaties heeft te maken met uitgesproken conservatisme en met het hoe langer hoe onverbloemder aanspreken van de rauwe machtshendels om het eigenbelang te vrijwaren. Men bijt zich vast in het verworvene en in de ingenomen posities en verliest contact met de maatschappelijke realiteit rondom. De kloof tussen de Belgische middenveldorganisaties en dat wat acuut leeft onder de bevolking is vandaag groter dan ooit.